Β’ Σύνοδος του Βατικανού: ένας σπόρος που συνεχίζει να αυξάνει
Μια μεγάλη χάρη, μια αληθινή προφητεία για τη ζωή της Εκκλησίας, μια νέα Πεντηκοστή: έτσι ο Ιωάννης-Παύλος Β’ και ο Βενέδικτος ΙΣΤ’ μίλησαν για την τελευταία Οικουμενική Σύνοδο. Ένας μικρός σπόρος ο οποίος έχει γίνει δέντρο και συνεχίζει να αποδίδει καρπούς δια της επενέργειας του Αγίου Πνεύματος.
Το τρέχον έτος, στις 8 Δεκεμβρίου, θα εορταστεί η 55η επέτειος από τη λήξη της Β’ Συνόδου του Βατικανού. Ένα γεγονός που αυτήν την περίοδο εγείρει μια νέα συζήτηση στην εκκλησιαστική κοινότητα, έναντι αυτών που απομακρύνονται όλο και περισσότερο από τη Σύνοδο και εκείνων που θέλουν να μειώσουν τη συνεισφορά και το νόημά της.
Μια νέα Πεντηκοστή
Ο Βενέδικτος ΙΣΤ’ χρησιμοποίησε μια ισχυρή έκφραση: μίλησε για μια «νέα Πεντηκοστή». Υπήρξε άμεσος μάρτυρας της Συνόδου, στην οποία συμμετείχε στην αρχή ως ειδικός, ακολουθώντας τον Aρχιεπίσκοπο Κολωνίας, Καρδινάλιο Ιωσήφ Frings, και στη συνέχεια ως επίσημος εμπειρογνώμονας: «Ελπίζαμε όλα να ανανεωθούν – είχε πει στους ιερείς της Ρώμης στις 14 Φεβρουαρίου 2013 – ότι θα έλθει αληθινά μια νέα Πεντηκοστή, μια νέα εποχή στην Εκκλησία […], νιώθαμε ότι η Εκκλησία δεν προχωρούσε, ότι αποσυρόταν, έμοιαζε μάλλον μια πραγματικότητα του παρελθόντος και όχι φορέας του μέλλοντος. Και εκείνη τη στιγμή, ελπίζαμε ότι αυτή η σχέση θα ανανεωνόταν, θα άλλαζε, ότι η Εκκλησία θα ήταν και πάλι η ενέργεια του αύριο και η ενέργεια του σήμερα». Και αναφέροντας τον Ιωάννη-Παύλο Β’, στη Γενική Ακρόαση της 10ης Οκτωβρίου 2012, ενστερνίζεται τον ορισμό της Συνόδου «ως τη μεγάλη χάρη από την οποία η Εκκλησία επωφελήθηκε τον εικοστό αιώνα: σε αυτήν μας προσφέρεται μια σίγουρη πυξίδα για να μας καθοδηγήσει στον δρόμο του αιώνα που ξεκινά» (Αποστολική Επιστολή “Στην αρχή της νέας χιλιετίας”, 57): η «αληθινή κινητήριος μηχανή» της Συνόδου – προσθέτει – ήταν το Άγιο Πνεύμα. Επομένως, μια νέα Πεντηκοστή: όχι για να δημιουργήσει μια νέα Εκκλησία, αλλά για μια «νέα εποχή στην Εκκλησία».
Η πιστότητα είναι εν κινήσει
Αυτό που η Σύνοδος έδειξε πιο ξεκάθαρα είναι ότι η αυθεντική ανάπτυξη της διδασκαλίας, που μεταδίδεται από γενιά σε γενιά, συντελείται σε ανθρώπους οι οποίοι πορεύονται ενωμένοι, καθοδηγούμενοι από το Άγιο Πνεύμα. Αυτή είναι η καρδιά της περίφημης ομιλίας του Βενεδίκτου ΙΣΤ’ στη Ρωμαϊκή Κούρια, στις 22 Δεκεμβρίου 2005. Ο Βενέδικτος μιλά για δύο ερμηνευτικές προσεγγίσεις: την ερμηνευτική της ασυνέχειας και της ρήξης και την ερμηνευτική της μεταρρύθμισης και της ανανέωσης στο πλαίσιο της συνέχειας. Η «σωστή ερμηνευτική» είναι αυτή που βλέπει την Εκκλησία ως «έναν ζωντανό οργανισμό που μεγαλώνει με την πάροδο του χρόνου και αναπτύσσεται, παραμένοντας πάντοτε ο ίδιος, μοναδικό υποκείμενο του Λαού του Θεού εν πορεία». Ο Βενέδικτος μιλά για μια «σύνθεση μεταξύ πίστεως και δυναμικής». Η πίστη είναι εν κινήσει, δεν είναι στάση, είναι μια πορεία που συνεχίζει πάνω στον ίδιο δρόμο, είναι ένας σπόρος ο οποίος αναπτύσσεται και γίνεται δέντρο που επεκτείνει τα κλαδιά του όλο και περισσότερο, ανθίζει και παράγει καρπό: όπως ένα ζωντανό φυτό, αφενός μεγαλώνει, αφετέρου έχει ρίζες που δεν μπορούν να κοπούν.
Συνέχεια και ασυνέχεια μέσα στην ιστορία της Εκκλησίας
Αλλά πώς μπορούμε να δικαιολογήσουμε μια ανανέωση στο πλαίσιο της συνέχειας, εμπρός σε ορισμένες έντονες αλλαγές που συνέβησαν στην ιστορία της Εκκλησίας; Ξεκινώντας από τότε που ο Πέτρος βαπτίζει τους πρώτους παγανιστές, στους οποίους είχε κατέλθει το Άγιο Πνεύμα, και λέει: «Αλήθεια, τώρα καταλαβαίνω ότι ο Θεός δεν κάνει διακρίσεις, αλλά δέχεται τον καθένα, σε όποιον λαό κι αν ανήκει, αρκεί να Τον σέβεται και να ζει σύμφωνα με το θέλημά Του» (Πραξ 10,34-35). Οι περιτμημένοι τον επιπλήττουν, αλλά όταν ο Πέτρος εξηγεί τι συνέβη, όλοι δοξάζουν τον Θεό λέγοντας: «Άρα, λοιπόν, και στους εθνικούς έδωσε ο Θεός τη δυνατότητα να μετανοήσουν και να κερδίσουν την αληθινή ζωή!» (Πραξ 11,18). Είναι το Πνεύμα που δείχνει τι να πράξει κανείς, και τον κάνει να κινείται, να προχωρά μπροστά. Στα 2000 χρόνια ιστορίας, πολλές ήταν οι αλλαγές στην Εκκλησία: η διδασκαλία για τη σωτηρία των μη βαπτισμένων, η χρήση βίας εν ονόματι της αληθείας, το ζήτημα της γυναίκας και των λαϊκών, η σχέση μεταξύ πίστεως και επιστήμης, η ερμηνεία της Βίβλου, η σχέση με τους μη Καθολικούς, τους Εβραίους και τους ακολούθους άλλων θρησκειών, η θρησκευτική ελευθερία, η διάκριση μεταξύ πολιτικής και θρησκευτικής σφαίρας, για να αναφέρουμε μόνο μερικά από τα πεδία αλλαγής. Ο Βενέδικτος ΙΣΤ’, στον ίδιο λόγο προς την Κούρια, το αναγνωρίζει: σε ορισμένα ζητήματα «εκδηλώθηκε εκ των πραγμάτων μια ασυνέχεια». Για παράδειγμα, πέρα από τους φιλοσοφικούς και θεολογικούς συλλογισμούς ή της τοποθέτησης σε ιστορικό εννοιολογικό πλαίσιο για να δείξουμε μια ορισμένη συνέχεια, πρώτα λέγαμε “όχι” στην ελευθερία λατρείας για τους μη Καθολικούς σε μια Καθολική χώρα και μετά είπαμε “ναι”. Συνεπώς, υπήρξε μια πολύ διαφορετική ένδειξη στην πράξη.
Το σκάνδαλο μιας Εκκλησίας που μαθαίνει
Ο Βενέδικτος ΙΣΤ’ χρησιμοποιεί σημαντικές εκφράσεις: «Οφείλαμε να μάθουμε και να καταλάβουμε πιο συγκεκριμένα από ό,τι προηγουμένως», «ήταν απαραίτητη μια ευρεία επανεξέταση», «έπρεπε να μάθουμε να αναγνωρίζουμε». Όπως ο Πέτρος, ο οποίος, μετά την Πεντηκοστή, πρέπει ακόμη να καταλάβει νέα πράγματα, πρέπει ακόμη να μάθει, πρέπει ακόμη να πει: «Τώρα καταλαβαίνω ότι…». Δεν έχουμε την αλήθεια στην τσέπη μας, δεν “κατέχουμε” την αλήθεια σαν ένα πράγμα, αλλά ανήκουμε στην Αλήθεια: και η χριστιανική Αλήθεια δεν είναι μία έννοια, είναι ο ζωντανός Θεός ο οποίος συνεχίζει να μιλά. Και αναφερόμενος στη Συνοδική Δήλωση για τη θρησκευτική ελευθερία, ο Βενέδικτος ΙΣΤ’ αναφέρει: «Η Β’ Σύνοδος του Βατικανού, αναγνωρίζοντας και υιοθετώντας – με τη Δήλωση για τη θρησκευτική ελευθερία – μια βασική αρχή του σύγχρονου κράτους, ξαναβρήκε τη συνέχεια με τη βαθύτερη κληρονομιά της Εκκλησίας. Αυτή μπορεί τώρα να γνωρίζει ότι είναι σε πλήρη αρμονία με τη διδασκαλία του ίδιου του Ιησού (βλ. Μτ 22,21), καθώς και με την Εκκλησία των μαρτύρων, με τους μάρτυρες όλων των εποχών». Και προσθέτει: «Η Β’ Σύνοδος του Βατικανού […] αναθεώρησε ή και διόρθωσε μερικές ιστορικές αποφάσεις, αλλά σε αυτήν την κατ’ επίφαση ασυνέχεια, τουναντίον, διατήρησε και εμβάθυνε την εσώτατη φύση της και την αληθινή της ταυτότητα. Η Εκκλησία είναι, τόσο πριν όσο και μετά τη Σύνοδο, η ίδια μία, αγία, καθολική και αποστολική Εκκλησία διαμέσου των αιώνων».
Μια πνευματική συνέχεια
Φαίνεται, λοιπόν, καλύτερα ότι η συνέχεια δεν αποτελεί απλώς μια λογική, ορθολογιστική ή ιστορική διάσταση, είναι κάτι πολύ περισσότερο: είναι μια πνευματική συνέχεια, στην οποία ο ίδιος και μοναδικός Λαός του Θεού πορεύεται ενωμένος και υπάκουος στις υποδείξεις του Αγίου Πνεύματος. Η ερμηνευτική της ρήξης εφαρμόζεται από εκείνους οι οποίοι σε αυτή την πορεία χωρίζονται από την κοινότητα, διαρρηγνύουν την ενότητα, επειδή είτε σταματούν είτε πηγαίνουν υπερβολικά μπροστά. Ο Βενέδικτος μιλά για τα δύο άκρα: για αυτούς που καλλιεργούν μια «αναχρονιστική νοσταλγία» και για εκείνους που «τρέχουν σαν σε αγώνα δρόμου» (Θεία Λειτουργία, 11 Οκτωβρίου 2012). Δεν ακούν πια το Πνεύμα που ζητά μια δυναμική πιστότητα, αλλά ακολουθούν τις δικές τους ιδέες, προσκολλούνται μόνο στο παλαιό ή μόνο στο νέο και δεν ξέρουν πλέον να συνδυάζουν παλαιούς θησαυρούς και νέους θησαυρούς, όπως κάνει ο μαθητής της βασιλείας των ουρανών.
Η καινοτομία του Πάπα Φραγκίσκου
Μετά τους μεγάλους Πάπες που προηγήθηκαν, έφτασε ο Φραγκίσκος. Ακολουθεί τα βήματα των προκατόχων του: είναι ο σπόρος που αναπτύσσεται και μεγαλώνει. Η Εκκλησία προχωρά προς τα εμπρός. Πολλά διαστρεβλωμένα ή ψευδή νέα κυκλοφορούν για τον Πάπα Φραγκίσκο, όπως εξάλλου συνέβη με τον προκάτοχό του Βενέδικτο και με πολλούς άλλους Διαδόχους του Πέτρου. Δεν έχουν αλλάξει τα δόγματα ή οι εντολές, ούτε τα Ιερά Μυστήρια, ούτε οι αρχές για την προάσπιση της ζωής, της οικογένειας, της παιδείας. Δεν έχουν αλλάξει οι θεολογικές ή οι κύριες ανθρώπινες αρετές, ούτε τα θανάσιμα αμαρτήματα. Για να κατανοήσουμε καλύτερα την καινοτομία στο πλαίσιο της συνέχειας του Φραγκίσκου, ξεπερνώντας τις στρεβλώσεις και τα προφανή ψεύδη, πρέπει να διαβάσουμε την Αποστολική Παραίνεση “Η χαρά του Ευαγγελίου”, το προγραμματικό κείμενο της ποντιφικής του διακονίας. Αρχίζει ως εξής: «Η χαρά του Ευαγγελίου πλημμυρίζει την καρδιά και όλη τη ζωή αυτών που συναντώνται με τον Ιησού Χριστό. Όσοι αφήνουν τον εαυτό τους να σωθεί από Αυτόν, ελευθερώνονται από την αμαρτία, από τη θλίψη, από το εσωτερικό κενό, από την απομόνωση. Με τον Ιησού Χριστό γεννιέται και αναγεννιέται πάντοτε η χαρά». Εν πρώτοις είναι η χαρά της συνάντησης με τον Ιησού, τον Σωτήρα μας.
Μια συμπεριφορά εγγύτητας και εγκάρδιας αποδοχής που δεν καταδικάζει
Ο Πάπας καλεί να «ανακτήσουμε την αρχική δροσερότητα του Ευαγγελίου» και να τη μεταδώσουμε σε όλους. Ζητά να επικεντρωθούμε στο ουσιώδες, την αγάπη προς τον Θεό και τον πλησίον, αποφεύγοντας μια μέθοδο αγγέλματος «εμμονική στην αποσυνδεδεμένη μετάδοση ενός πλήθους διδαχών που επιχειρείται να επιβληθεί με τη δύναμη και με πίεση […]. Σε αυτόν τον βασικό πυρήνα εκείνο που λάμπει είναι η ωραιότητα της σωστικής αγάπης του Θεού, η οποία φανερώνεται στον εσταυρωμένο και αναστάντα Ιησού Χριστό». Αντ’ αυτού, συμβαίνει να μιλάει κανείς «περισσότερο για τον νόμο παρά για τη χάρη, περισσότερο για την Εκκλησία παρά για τον Ιησού Χριστό, περισσότερο για τον Πάπα παρά για τον λόγο του Θεού». Παροτρύνει να ακούγεται πάντοτε το πρώτο άγγελμα: «Ο Ιησούς Χριστός σε αγαπά, έδωσε τη ζωή του για να σε σώσει, και τώρα είναι ζωντανός δίπλα σου κάθε μέρα, για να σε φωτίζει, να σε ενισχύει, να σε ελευθερώνει». Ζητά μια συμπεριφορά «εγγύτητας, ανοιχτού διαλόγου, υπομονής, εγκάρδιας αποδοχής που δεν καταδικάζει». Υποδεικνύει την τέχνη της συνοδείας, «έτσι ώστε ο καθένας να μάθει να βγάζει πάντοτε τα σανδάλια του μπροστά στην ιερή γη του άλλου», τον οποίο πρέπει να κοιτάζουμε «με βλέμμα σεβασμού και γεμάτο συμπόνοια, αλλά που ταυτόχρονα να θεραπεύει, να ελευθερώνει και να ενθαρρύνει στην ωρίμανση της χριστιανικής ζωής».
Θεία Κοινωνία: όχι βραβείο για τους τέλειους, αλλά τροφή για τους αδύναμους
Ο Πάπας Φραγκίσκος επιθυμεί μια Εκκλησία με ανοιχτές τις πόρτες: «Ούτε καν οι θύρες των Ιερών Μυστηρίων θα έπρεπε να είναι κλειστές για οποιονδήποτε λόγο». Έτσι, «η Θεία Κοινωνία, αν και αποτελεί την πληρότητα της ιερομυστηριακής ζωής, δεν είναι βραβείο για τους τέλειους, αλλά γενναιόδωρο φάρμακο και τροφή για τους αδύναμους. Αυτές οι πεποιθήσεις έχουν επίσης και ποιμαντικές συνέπειες, τις οποίες καλούμαστε να λάβουμε υπόψη με σύνεση και τόλμη. Συχνά συμπεριφερόμαστε ως ελεγκτές της χάριτος και όχι ως διευκολυντές της. Αλλά η Εκκλησία δεν είναι τελωνείο, είναι το πατρικό σπίτι στο οποίο υπάρχει χώρος για τον καθέναν με όλη την κουρασμένη ζωή του». Εξ ου και η πρόταση να ξεκινήσουν πορείες διάκρισης κατά περίπτωση, που να αξιολογούν την πιθανή προσέλευση στα Ιερά Μυστήρια για όσους ζουν σε παράτυπες καταστάσεις, όπως αναφέρεται στη Μετασυνοδική Παραίνεση “Η χαρά της αγάπης”. Είναι ένα βήμα που έχει στόχο να προσεγγίσει και να συνοδεύσει, προσβλέποντας στη σωτηρία των ανθρώπων και κοιτάζοντας το έλεος του Ιησού. Οι κανόνες μπορούν να γίνουν πέτρες, όπως συνέβη με τη γυναίκα που πιάστηκε να διαπράττει μοιχεία. Και μερικές ερωτήσεις σήμερα, θυμίζουν εκείνες που οι Γραμματείς και οι Φαρισαίοι είχαν θέσει στον Ιησού πριν από 2000 χρόνια: «Διδάσκαλε, αυτή τη γυναίκα την έπιασαν επ’ αυτοφώρω να διαπράττει μοιχεία. Ο Μωυσής στον νόμο μάς έχει δώσει εντολή να λιθοβολούμε τέτοιου είδους γυναίκες. Εσύ τι γνώμη έχεις;» (Ιω 8,4-5). Την απάντηση του Ιησού τη γνωρίζουμε.
Ιωάννης-Παύλος Β’: η Σύνοδος θα συνεχίσει να αποδίδει καρπούς
Ο Φραγκίσκος συνεχίζει την πορεία στον δρόμο που χάραξε η Σύνοδος. Μια πνευματική συνέχεια, διότι το Πνεύμα συνεχίζει να μιλά. «Ο μικρός σπόρος που ο Ιωάννης ΚΓ’ φύτεψε – είχε πει ο Άγιος Ιωάννης-Παύλος Β’ στις 27 Φεβρουαρίου 2000 – έχει μεγαλώσει, δίνοντας ζωή σε ένα δέντρο που τώρα απλώνει τα μεγαλοπρεπή και θαλερά κλαδιά του στον Αμπελώνα του Κυρίου. Έχει ήδη αποφέρει πολλούς καρπούς […] και πολλούς ακόμη θα δώσει τα επόμενα χρόνια. Μια νέα εποχή ανοίγει μπροστά στα μάτια μας […]. Η Β’ Οικουμενική Σύνοδος του Βατικανού ήταν μια αληθινή προφητεία για τη ζωή της Εκκλησίας· και θα συνεχίσει να είναι για πολλά χρόνια της τρίτης χιλιετίας που μόλις ξεκίνησε».
Ιωάννης ΚΓ’: η Εκκλησία ας χρησιμοποιεί το φάρμακο της ευσπλαχνίας
Σήμερα όπως και χθες. Κατά την έναρξη της Συνόδου, στις 11 Οκτωβρίου 1962, ο Άγιος Ιωάννης ΚΓ’ έλεγε: «Συχνά συμβαίνει, όχι χωρίς προσβολή για τα αυτιά Μας, να μας αναφέρουν τις φωνές ορισμένων, οι οποίοι, αν και πλήρεις ζήλου για τη θρησκεία, αξιολογούν τα γεγονότα χωρίς επαρκή αντικειμενικότητα ούτε συνετή κρίση. Στις σημερινές συνθήκες της ανθρώπινης κοινωνίας δεν μπορούν να δουν τίποτε άλλο, εκτός από ερείπια και προβλήματα: περιφέρονται λέγοντας ότι οι καιροί μας, αν συγκριθούν με τους προηγούμενους αιώνες, φαίνονται πως είναι σε όλα οι χειρότεροι· και προχωρούν τόσο πολύ, ώστε να συμπεριφέρονται σαν να μην έχουν τίποτε να μάθουν από την ιστορία, η οποία είναι διδάσκαλος ζωής, και σαν την εποχή των προηγούμενων Συνόδων τα πάντα να έβαιναν αισίως για τη χριστιανική διδασκαλία, την ηθική, τη δίκαιη ελευθερία της Εκκλησίας. Σε Εμάς φαίνεται ότι πρέπει να διαφωνήσουμε ριζικά με αυτούς τους προφήτες δυστυχιών, οι οποίοι συνεχώς προαναγγέλλουν το χειρότερο, σαν να είχε φτάσει το τέλος του κόσμου». Και μιλώντας για τα λάθη διδακτικής φύσεως πρόσθετε: «Δεν υπάρχει χρόνος που η Εκκλησία να μην αντιτάχθηκε σε αυτά τα λάθη· συχνά τα καταδίκασε, και μερικές φορές με τη μέγιστη αυστηρότητα. Όσον αφορά την παρούσα στιγμή, η Νύμφη του Χριστού προτιμά να χρησιμοποιεί το φάρμακο της ευσπλαχνίας αντί να αναλαμβάνει τα όπλα της ακαμψίας· νομίζει ότι πρέπει να προχωρήσει προς συνάντηση των σημερινών αναγκών, εκθέτοντας με περισσότερη σαφήνεια την αξία της διδασκαλίας της παρά καταδικάζοντας».
Παύλος Στ’: για την Εκκλησία κανείς δεν αποκλείεται, κανείς δεν είναι μακριά
Κατά την ολοκλήρωση της Συνόδου, στις 8 Δεκεμβρίου 1965, ο Άγιος Παύλος Στ’ στον «καθολικό χαιρετισμό» του είπε: «Για την Καθολική Εκκλησία κανείς δεν είναι ξένος, κανείς δεν αποκλείεται, κανείς δεν είναι μακριά […] Αυτόν τον καθολικό χαιρετισμό Μας, απευθύνουμε και προς εσάς, άνθρωποι, που δεν Μας γνωρίζετε· άνθρωποι, που δεν Μας καταλαβαίνετε· άνθρωποι, που δεν Μας πιστεύετε χρήσιμους σε εσάς, απαραίτητους, και φίλους· και σε εσάς επίσης, άνθρωποι, που ίσως νομίζοντας ότι πράττετε σωστά, Μας εχθρεύεστε! Ένας ειλικρινής χαιρετισμός, ένας διακριτικός χαιρετισμός, αλλά γεμάτος ελπίδα· και σήμερα, πιστέψτε το, γεμάτος εκτίμηση και αγάπη […] Ιδού, αυτός είναι ο χαιρετισμός Μας: είθε αυτός να αναφλέξει αυτή τη νέα σπίθα της θεϊκής αγάπης στις καρδιές μας· μια σπίθα, η οποία μπορεί να πυροδοτήσει τις αρχές, τις διδασκαλίες και τις προθέσεις, που η Σύνοδος έχει προετοιμάσει, και έτσι, τόσο φλεγόμενες από αγάπη, μπορούν πραγματικά να επιτελέσουν στην Εκκλησία και στον κόσμο εκείνη την ανανέωση των σκέψεων, των δραστηριοτήτων, των εθίμων, και της ηθικής δύναμης και της χαράς και της ελπίδας, που υπήρξαν ο ίδιος ο σκοπός της Συνόδου».
Λόγια καλά αυτή τη δύσκολη περίοδο
Αυτήν την περίοδο κατά την οποία η Καθολική Εκκλησία αντιμετωπίζει ιδιαιτέρως αντιθέσεις και διαιρέσεις, μας είναι καλό να θυμηθούμε τις προτροπές του Αποστόλου Παύλου στις πρώτες χριστιανικές κοινότητες. Στους Γαλάτες υπενθυμίζει ότι: «όλος ο νόμος συνοψίζεται σε μια φράση: Στο “να αγαπήσεις τον πλησίον σου σαν τον εαυτό σου”. Αν όμως δαγκώνετε και τρώτε ο ένας τον άλλον, προσέξτε μήπως αλληλοεξοντωθείτε. Θέλω ακόμη να σας πω και τούτο: Να καθορίζει το Πνεύμα τη διαγωγή σας» (Γαλ 5,14-16). Και στους Εφεσίους προσθέτει: «Κανένας βλαβερός λόγος ας μη βγαίνει από το στόμα σας παρά μόνο ωφέλιμος, που να μπορεί να οικοδομήσει, όταν χρειάζεται, και να κάνει καλό σε αυτούς που τον ακούνε. Μη λυπείτε με τη συμπεριφορά σας το Πνεύμα το Άγιο του Θεού, το οποίο αποτελεί τη σφραγίδα του Θεού πάνω σας, εγγύηση ότι θα έρθει η ημέρα της τελικής απολύτρωσης. Διώξτε μακριά σας κάθε δυσαρέσκεια, θυμό, οργή, κραυγή, κατηγόρια, καθώς και κάθε άλλη κακότητα. Να φέρεστε μεταξύ σας με καλοσύνη κι ευσπλαχνία, και να συγχωρείτε ο ένας τον άλλο, όπως και ο Θεός συγχώρησε κι εμάς δια του Χριστού» (Εφ 4,29-32). Τι θα συνέβαινε αν θέταμε σε εφαρμογή “κατά γράμμα” αυτόν τον Λόγο;
————————-
Πηγή: Vatican News
Μετάφραση: π.Λ
