ΠΑΠΑΣ ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ
ΓΕΝΙΚΗ ΑΚΡΟΑΣΗ
Πλατεία Αγίου Πέτρου
Τετάρτη, 16 Οκτωβρίου 2024
Το Πνεύμα και η Νύμφη. Το Άγιο Πνεύμα καθοδηγεί τον λαό του Θεού να συναντήσει τον Ιησού, την ελπίδα μας.
9. “Πιστεύω στο Άγιο Πνεύμα”. Το Άγιο Πνεύμα στην πίστη της Εκκλησίας
Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές καλημέρα!
Με τη σημερινή κατήχηση περνάμε από όσα μας αποκαλύφθηκαν για το Άγιο Πνεύμα στην Αγία Γραφή στο πώς Αυτό είναι παρόν και ενεργεί στη ζωή της Εκκλησίας, στη χριστιανική μας ζωή.
Στους τρεις πρώτους αιώνες, η Εκκλησία δεν ένιωσε την ανάγκη να δώσει μια ρητή διατύπωση της πίστεώς της στο Άγιο Πνεύμα. Για παράδειγμα, στο αρχαιότερο Σύμβολο της Εκκλησίας, το λεγόμενο Σύμβολο των Αποστόλων, αφού πρώτα διακηρύσσεται: «Πιστεύω στον Θεό Πατέρα, πλάστη του ουρανού και της γης, και στον Ιησού Χριστό, ο οποίος γεννήθηκε, πέθανε, κατέβηκε στον Άδη, αναστήθηκε και ανέβηκε στους ουρανούς», προστίθεται: «Πιστεύω στο Άγιο Πνεύμα» και τίποτα περισσότερο, χωρίς καμία διασάφηση.
Όμως η αίρεση ήταν αυτή που ώθησε την Εκκλησία να διασαφηνίσει την πίστη της. Όταν ξεκίνησε αυτή η διαδικασία ‒με τον Άγιο Αθανάσιο τον τέταρτο αιώνα‒ ήταν ακριβώς η εμπειρία που αυτή βίωνε της αγιαστικής και θεοποιού δράσεωςτου Αγίου Πνεύματος που οδήγησε την Εκκλησία στη βεβαιότητα της πλήρους θεότητας του Αγίου Πνεύματος. Αυτό συνέβη στην Οικουμενική Σύνοδο της Κωνσταντινουπόλεως, το 381, η οποία καθόρισε τη θεότητα του Αγίου Πνεύματος με τα γνωστά λόγια που επαναλαμβάνουμε μέχρι σήμερα στο Πιστεύω: «Και εις το Πνεύμα το Άγιον, το Κύριον, το ζωοποιόν, το εκ του Πατρός εκπορευόμενον, το συν Πατρί και Υιώ συμπροσκυνούμενον και συνδοξαζόμενον, το λαλήσαν δια των προφητών».
Το να λέμε ότι το Άγιο Πνεύμα είναι «Κύριον» σημαίνει ότι Αυτό μοιράζεται την «Κυριότητα» του Θεού, που ανήκει στον κόσμο του Πλάστη, όχι στον κόσμο των πλασμάτων. Η ισχυρότερη δήλωση είναι ότι σε Αυτό οφείλουμε την ίδια δόξα και προσκύνηση όπως στον Πατέρα και τον Υιό. Είναι το ζήτημα της ισότητας στην τιμή, αγαπητό στον Άγιο Βασίλειο τον Μέγα, που ήταν ο κύριος αρχιτέκτονας αυτής της διατύπωσης: το Άγιο Πνεύμα είναι Κύριον, είναι Θεός.
Ο συνοδικός όρος δεν ήταν σημείο άφιξης, αλλά εκκίνησης. Και μάλιστα, αφού ξεπεράστηκαν οι ιστορικοί λόγοι που είχαν εμποδίσει μια πιο ρητή επιβεβαίωση της θεότητας του Αγίου Πνεύματος, αυτή θα διακηρυχθεί ήρεμα στη λατρεία της Εκκλησίας και στη θεολογία της. Ήδη ο Άγιος Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός, στον απόηχο εκείνης της Συνόδου, θα δηλώσειχωρίς δισταγμό: «Το Πνεύμα το Άγιο είναι συνεπώς Θεός; Ασφαλώς! Είναι ομοούσιο; Ναι, αν είναι αληθινός Θεός» (Λόγος31, 5.10).
Τι λέει σε εμάς, τους σημερινούς πιστούς, το άρθρο της πίστεωςπου διακηρύσσουμε κάθε Κυριακή στη Λειτουργία: «[Πιστεύω] και εις το Πνεύμα το Άγιον»; Για αυτό, στο παρελθόν, ασχολήθηκαν κυρίως σε σχέση με τη διατύπωση ότι το ΆγιοΠνεύμα είναι «εκ του Πατρός εκπορευόμενον». Η Λατινική Εκκλησία συμπλήρωσε σύντομα αυτή τη διατύπωσηπροσθέτοντας, στο Πιστεύω της Λειτουργίας, ότι το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται «και εκ του Υιού». Επειδή στα λατινικά η έκφραση «και εκ του Υιού» λέγεται «Filioque», γεννήθηκε η γνωστή με αυτό το όνομα διαμάχη, η οποία ήταν η αιτία (ή η πρόφαση) για πολλές διαμάχες και διαιρέσεις μεταξύ της Εκκλησίας της Ανατολής και της Εκκλησίας της Δύσεως. Ασφαλώς δεν είναι η περίπτωση να ασχοληθούμε εδώ με αυτό το ζήτημα το οποίο, επιπλέον, στο κλίμα διαλόγου που εγκαθιδρύθηκε μεταξύ των δύο Εκκλησιών, έχει χάσει τη σκληρότητα του παρελθόντος και σήμερα μας επιτρέπει να ελπίζουμε σε μια πλήρη αμοιβαία αποδοχή, ως μία από τις κύριες «συμφιλιωμένες διαφορές». Μου αρέσει να το λέω αυτό: «συμφιλιωμένες διαφορές». Μεταξύ των Χριστιανών υπάρχουν πολλές διαφορές: αυτός είναι αυτής της σχολής, εκείνος της άλλης· αυτός είναι Προτεστάντης, εκείνος… Το σημαντικό είναι αυτές οι διαφορές να συμφιλιώνονται, στην αγάπη να περπατάμε μαζί.
Έχοντας ξεπεράσει αυτό το εμπόδιο, σήμερα μπορούμε να αξιοποιήσουμε το πιο σημαντικό προνόμιο για εμάς που διακηρύσσεται στο άρθρο του Συμβόλου της Πίστεως, ότι δηλαδή το Πνεύμα το Άγιο είναι «ζωοποιόν», δηλαδή δίνει τη ζωή. Ας αναρωτηθούμε: τι ζωή δίνει το Άγιο Πνεύμα; Στην αρχή, κατά τηδημιουργία, η πνοή του Θεού δίνει στον Αδάμ τη φυσική ζωή·από άγαλμα λάσπης, τον κάνει «ζωντανό ον» (βλ. Γεν 2,7). Τώρα, στη νέα δημιουργία, το Άγιο Πνεύμα είναι Αυτό που δίνει στους πιστούς τη νέα ζωή, τη ζωή του Χριστού, ζωή υπερφυσική, ως τέκνων Θεού. Ο Παύλος μπορεί να αναφωνήσει: «Ο νόμος του Πνεύματος, που δίνει ζωή σε ενότητα με τον Χριστό Ιησού, σεέχει ελευθερώσει από τον νόμο της αμαρτίας και του θανάτου» (Ρωμ 8,2).
Σε όλο αυτό, πού είναι τα μεγάλα και παρηγορητικά νέα για εμάς; Είναι ότι η ζωή που μας δόθηκε από το Άγιο Πνεύμα είναι ζωή αιώνια! Η πίστη μάς ελευθερώνει από τη φρίκη να πρέπει να παραδεχτούμε ότι όλα τελειώνουν εδώ, ότι δεν υπάρχει καμία λύτρωση για τα βάσανα και την αδικία που κυριαρχούν στη γη. Μας το διαβεβαιώνει ένας άλλος λόγος του Αποστόλου: «Αν κατοικεί στο είναι σας το Πνεύμα του Θεού που ανέστησε τον Ιησού από τους νεκρούς, αυτός που ανέστησε τον Χριστό από τους νεκρούς θα δώσει και στα θνητά σας σώματα ζωή με το Πνεύμα του, που ζει μέσα σας» (Ρωμ 8,11). Το Πνεύμα ζει μέσα μας, είναι μέσα μας.
Ας καλλιεργήσουμε αυτή την πίστη και για εκείνους οι οποίοι, συχνά χωρίς δικό τους λάθος, τη στερούνται και δεν μπορούν να δώσουν νόημα στη ζωή. Και ας μην ξεχάσουμε να ευχαριστήσουμε Αυτόν ο οποίος, με τον θάνατό του, απέκτησε για εμάς αυτό το ανεκτίμητο δώρο!
______________
Μετάφραση: π.Λ