ΠΑΠΑΣ ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ

ΓΕΝΙΚΗ ΑΚΡΟΑΣΗ

Πλατεία Αγίου Πέτρου

Τετάρτη 31 Mαΐου 2023

Κατήχηση. Το πάθος για τον ευαγγελισμό: ο αποστολικός ζήλος του πιστού. 15. Η μαρτυρία: ο Σεβάσμιος Ματθαίος Ρίτσι

Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές, καλημέρα!

Συνεχίζουμε αυτές τις κατηχήσεις μιλώντας για τον αποστολικό ζήλο, δηλαδή για αυτό που αισθάνεται ο Χριστιανός για να προωθήσει τη διακήρυξη του Ιησού Χριστού. Και σήμερα θα ήθελα να παρουσιάσω ένα άλλο μεγάλο παράδειγμα αποστολικού ζήλου: μιλήσαμε για τον Άγιο Φραγκίσκο Ξαβέριο, για τον ΑπόστολοΠαύλο, για τον αποστολικό ζήλο των μεγάλων ζηλωτών. Σήμερα θα μιλήσουμε για έναν Ιταλό, αλλά που πήγε στην Κίνα: τον Ματθαίο Ρίτσι.

Με καταγωγή από τη Ματσεράτα, στην περιοχή Μάρκε, αφού σπούδασε στα σχολεία των Ιησουιτών και εισήλθε ο ίδιος στο ίδιο Τάγμα, ενθουσιασμένος με τις αναφορές των ιεραποστόλων από την Άπω Ανατολή που άκουγε, ενθουσιάστηκε ο ίδιος βαθιά, και όπως πολλοί άλλοι νέοι που το ένιωθαν, ζήτησε να σταλεί στις ιεραποστολές της Άπω Ανατολής. Μετά την προσπάθεια του Φραγκίσκου Ξαβερίου, άλλοι είκοσι πέντε Ιησουίτες προσπάθησαν μάταια να εισέλθουν στην Κίνα. Αλλά ο Ρίτσι και ένας συνάδελφός του προετοιμάστηκαν πολύ καλά, μαθαίνοντας επιμελώς την κινεζική γλώσσα και τα έθιμα, και τελικά κατάφεραν να εγκατασταθούν στο νότο της χώρας. Χρειάστηκαν δεκαοκτώ χρόνια, με τέσσερις στάσεις μέσω τεσσάρων διαφορετικών πόλεων, πριν φτάσουν στο Πεκίνο, που ήταν το κέντρο. Με επιμονή και υπομονή, εμψυχωμένος από μια ακλόνητη πίστη, ο Ματθαίος Ρίτσι μπόρεσε να ξεπεράσει δυσκολίες, κινδύνους, δυσπιστία και εναντίωση. Σκεφτείτε εκείνη την εποχή, να περπατάς ή καβάλα στο άλογο, τόσες αποστάσεις… και συνέχισε. Ποιο ήταν όμως το μυστικό του Ματθαίου Ρίτσι; Σε ποιον δρόμο τον οδήγησε ο ζήλος;

Αυτός διαρκώς ακολουθούσε τον δρόμο του διαλόγου και της φιλίας με όλους τους ανθρώπους που συναντούσε, και αυτό του άνοιξε πολλές πόρτες για να διακηρύξει τη χριστιανική πίστη. Το πρώτο του έργο στα κινέζικα ήταν πράγματι μια πραγματεία «Περί φιλίας», η οποία είχε μεγάλη απήχηση. Για να ενταχθεί στην κινεζική κουλτούρα και ζωή, στην αρχή ντυνόταν με τον βουδιστικό τρόπο, σύμφωνα με το έθιμο της χώρας, αλλά μετά κατάλαβε ότι ο καλύτερος τρόπος ήταν να προσλάβει τον τρόπο ζωής και τα ρούχα των εγγραμμάτων, όπως ντύνονταν οι καθηγητές πανεπιστημίου και οι λόγιοι: κι αυτός ντυνόταν έτσι. Μελέτησε σε βάθος τα κλασικά τους κείμενα, ώστε να μπορέσει να παρουσιάσει τον Χριστιανισμό σε θετικό διάλογο με την Κομφουκιανή σοφία τους και με τα ήθη και έθιμα της κινεζικής κοινωνίας. Και αυτό λέγεται «εν-πολιτισμός». Αυτός ο ιεραπόστολος θέλησε να «εν-πολιτίσει» τη χριστιανική πίστη διαλεγόμενος, όπως οι αρχαίοι Πατέρες με τον ελληνικό πολιτισμό.

Η εξαιρετική του επιστημονική προετοιμασία προκαλούσε ενδιαφέρον και θαυμασμό από την πλευρά των μορφωμένων ανθρώπων, ξεκινώντας από την περίφημη υδρόγειο σφαίρα του, τον χάρτη ολόκληρου του τότε γνωστού κόσμου, με τις διάφορες ηπείρους, που αποκαλύπτει για πρώτη φορά στους Κινέζους μια πραγματικότητα εξωτερική: ο κόσμος είναι πολύ μεγαλύτερος από όσο πίστευαν ποτέ πιθανό. Τους δείχνει ότι ο κόσμος είναι μεγαλύτερος από την Κίνα, και αυτό το κατάλαβαν –γιατί ήταν έξυπνοι. Αλλά και οι μαθηματικές και αστρονομικές γνώσεις του Ρίτσι και των ιεραποστόλων του συνέβαλαν σε μια γόνιμη συνάντηση μεταξύ του πολιτισμού και της επιστήμης της Δύσης και της Ανατολής, που βίωνε τότε μια από τις πιο ευτυχισμένες στιγμές της, στο σημείο του διαλόγου και της φιλίας. Πράγματι, το έργο του Ματθαίου Ρίτσιδεν θα ήταν ποτέ δυνατό χωρίς τη συνεργασία των μεγάλων Κινέζων φίλων του, όπως οι γνωστοί «Κυρ Παύλος» (Xu Guangqi) και «Κυρ Λέων» (Li Zhizao).

Ωστόσο, η φήμη του Ρίτσι ως επιστήμονα δεν πρέπει να αποκρύψει το βαθύτερο κίνητρο όλων των προσπαθειών του: δηλαδή τη διακήρυξη του Ευαγγελίου. Αυτός, με τον επιστημονικό διάλογο, με τους επιστήμονες, προχωρούσε αλλά έδινε μαρτυρία της δικής του πίστης, του Ευαγγελίου. Η αξιοπιστία που απέκτησε με τον επιστημονικό διάλογο του έδινε εξουσία να προτείνει την αλήθεια της χριστιανικής πίστης και ηθικής, για την οποία μιλά σε βάθος στα κύρια κινεζικά έργα του, όπως «Το αληθινό νόημα του Κυρίου του Ουρανού» -έτσι ονομάζεται εκείνο το βιβλίο. Εκτός από τη διδασκαλία, υπάρχει η μαρτυρία της θρησκευτικήςζωής, της αρετής και της προσευχής: αυτοί οι ιεραπόστολοι προσεύχονταν. Πήγαιναν να κηρύξουν, μετακινούνταν, έκαναν πολιτικές κινήσεις, τα πάντα: αλλά προσεύχονταν.

Είναι η προσευχή που τρέφει την ιεραποστολική ζωή, μια ζωή φιλανθρωπίας, βοηθούσαν τους άλλους, τους ταπεινούς, με απόλυτη αδιαφορία για τιμές και πλούτη, που οδηγούν πολλούς από τους μαθητές του, και τους Κινέζους φίλους του, να ασπαστούν την Καθολική πίστη. Διότι έβλεπαν έναν άνθρωπο τόσο έξυπνο, τόσο σοφό, τόσο πανούργο -με την καλή έννοια του όρου- να προχωράει τα πράγματα, και έναν τόσο πιστό Χριστιανό, που έλεγαν: «Μα αυτό που κηρύττει είναι αληθινό, διότι το λέει μια προσωπικότητα που δίνει μαρτυρία: μαρτυρεί με τη ζωή του αυτό που διακηρύσσει». Αυτή είναι η συνέπεια των ευαγγελιστών. Και αυτό επηρεάζει όλους εμάς τους Χριστιανούς που είμαστε ευαγγελιστές. Μπορείς να πεις το «Πιστεύω» απ’ έξω, μπορείς να πεις όλα αυτά που πιστεύουμε, αλλά αν η ζωή σου δεν είναι συνεπής με αυτό που ομολογείς, δεν χρησιμεύει σε τίποτα. Αυτό που ελκύει τους ανθρώπους είναι η μαρτυρία της συνέπειας: εμείς οι Χριστιανοί καλούμαστε να ζούμε αυτό που λέμε, και να μην προσποιούμαστε ότι ζούμε σαν Χριστιανοί, ενώ ζούμε σανκοσμικοί. Κοιτάξτε αυτούς τους μεγάλους ιεραποστόλους –όπως ο Ματθαίος Ρίτσι που είναι Ιταλός– κοιτάζοντας αυτούς τους μεγάλους ιεραπόστολους, θα δείτε ότι η μεγαλύτερη δύναμη είναι η συνέπεια: να είμαστε συνεπείς.

Τις τελευταίες μέρες της ζωής του, σε όσους ήταν πιο κοντά του και τον ρωτούσαν πώς ένιωθε, ο ΜατθαίοςΡίτσι «απάντησε ότι σκεφτόταν εκείνη τη στιγμή αν η χαρά και η αγαλλίαση που ένιωθε μέσα του ήταν μεγαλύτερη από την ιδέα ότι ήταν στο τέλος του ταξιδιού του ώστε να πάει και να γευτεί τον Θεό, ή η θλίψη που του προκαλούσε να αφήσει τους συντρόφους όλης της ιεραποστολής που αγαπούσε πολύ, και η διακονία που μπορούσε ακόμη να προσφέρει στον Θεό, τον Κύριό μας, σε αυτή την ιεραποστολή» (S. De Ursis, Αναφορά για τον M.Ρίτσι, Ρωμαϊκό Ιστορικό Αρχείο Τάγματος Ιησού). Είναι η ίδια στάση του Αποστόλου Παύλου (πρβλ. Φιλ 1,22-24), που ήθελε να φύγει για να συναντήσει τον Κύριο, αλλά «από την άλλη όμως το να παραμείνω στη ζωή είναι πιο απαραίτητο για σας».

Ο Ματθαίος Ρίτσι πεθαίνει στο Πεκίνο το 1610, σε ηλικία 57 ετών, ένας άνθρωπος που έδωσε όλη του τη ζωή στην ιεραποστολή. Το ιεραποστολικό πνεύμα του Ματθαίου Ρίτσι αποτελεί ένα σημερινό ζωντανό πρότυπο. Η αγάπη του για τον κινεζικό λαό είναι πρότυπο. Αλλά αυτό που αποτελεί έναν σημερινό οδοδείκτη είναι η συνέπεια της ζωής του, η μαρτυρία της ζωής του ως χριστιανού. Αυτός έφερε τον Χριστιανισμό στην Κίνα. Είναι μεγάλος ναι, διότι είναι σπουδαίος επιστήμονας. Είναι μεγάλος, διότι είναι θαρραλέος. Είναι μεγάλος, διότι έγραψε πολλά βιβλία. Αλλά πρωτίστως είναι μεγάλος, διότι ήταν συνεπής με την αποστολή του, συνεπής με αυτή την επιθυμία να ακολουθήσει τον Ιησού Χριστό. Αδελφοί και αδελφές, σήμερα εμείς, ο καθένας μας, ας ας αναρωτηθούμε: «Είμαι συνεπής, ή είμαι μια έτσι και μια αλλιώς;».

———————

Μετάφραση: π.Λ