ΠΑΠΑΣ ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ

ΓΕΝΙΚΗ ΑΚΡΟΑΣΗ

Αίθουσα Παύλος Στ’

Τετάρτη, 20 Δεκεμβρίου 2023

Κατήχηση. Η φάτνη του Γκρέτσιο, σχολή απλότητας και χαράς

Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές, καλημέρα!

Πριν από 800 χρόνια, τα Χριστούγεννα του 1223, ο Άγιος Φραγκίσκος υλοποίησε στο Γκρέτσιο της Ιταλίας τη ζωντανή σκηνή της φάτνης. Ενώ η φάτνη ετοιμάζεται ή ολοκληρώνεται στα σπίτια μας και σε πολλά άλλα μέρη, μας κάνει καλό να ανακαλύψουμε την προέλευσή της.

Πώς γεννήθηκε η φάτνη; Ποια ήταν η πρόθεση του Αγίου Φραγκίσκου; Έλεγε τα εξής: «Θα ήθελα να αναπαραστήσω το Θείο  Βρέφος που γεννήθηκε στη Βηθλεέμ, και κατά κάποιο τρόπο να δω με τα μάτια του σώματος τις δυσκολίες στις οποίες βρέθηκε λόγω της έλλειψης των απαραίτητων για ένα νεογέννητο, πώς τοποθετήθηκε σε ένα παχνί και πώς ξάπλωνε στο σανό ανάμεσα στο βόδι και το γαϊδουράκι» (Tommaso da Celano, Vita prima, XXX, 84: FF 468). Ο Φραγκίσκος δεν θέλει να δημιουργήσει ένα όμορφο έργο τέχνης, αλλά να προκαλέσει, μέσω της φάτνης, την κατάπληξη για την άκρα ταπεινότητα του Κυρίου, για τις κακουχίες που υπέστη, από αγάπη για εμάς, στο φτωχό σπήλαιο της Βηθλεέμ. Μάλιστα, ο βιογράφος του Αγίου της Ασίζης σημειώνει: «Σε εκείνη τη συγκινητική σκηνή λάμπει η ευαγγελική απλότητα, η φτώχεια υμνείται, η ταπεινότητασυνιστάται. Το Γκρέτσιο έγινε σαν μια νέα Βηθλεέμ» (ό.π., 85: FF 469).

Υπογράμμισα μια λέξη: την κατάπληξη. Και αυτό είναι σημαντικό. Αν εμείς οι Χριστιανοί βλέπουμε τη φάτνη ως κάτι όμορφο, ως κάτι ιστορικό, ως κάτι θρησκευτικό, και προσευχόμαστε, αυτό δεν αρκεί. Μπροστά στο μυστήριο της σάρκωσης του Λόγου, μπροστά στη γέννηση του Ιησού, χρειάζεται αυτή η θρησκευτική στάση της κατάπληξης. Αν εγώ μπροστά στα μυστήρια δεν φτάσω σε αυτή την κατάπληξη, η πίστη μου είναι απλώς επιφανειακή· μια «υπολογιστική πίστη». Μην το ξεχνάτε αυτό.

Και ένα χαρακτηριστικό της φάτνης είναι ότι γεννήθηκε ως σχολή απλότητας. Και αυτό έχει πολλά να μας πει. Σήμερα, μάλιστα, ο κίνδυνος να χάσεις αυτό που έχει σημασία στη ζωή είναι μεγάλος και παραδόξως αυξάνεται ακριβώς την περίοδο των Χριστουγέννων –αλλάζει η νοοτροπία των Χριστουγέννων–, βυθισμένοισε έναν καταναλωτισμό που διαβρώνει το νόημά τους. Ο καταναλωτισμός των Χριστουγέννων. Είναι αλήθεια ότι θέλεις να κάνεις δώρα, αυτό είναι καλό, είναι ένας τρόπος, αλλά εκείνη η φρενίτιδα να πηγαίνεις για ψώνια, αυτό τραβάει την προσοχή αλλού και δεν υπάρχει εκείνη η νηφαλιότητα των Χριστουγέννων. Ας κοιτάξουμετη φάτνη: εκείνη την κατάπληξη μπροστά στη σκηνή της Γεννήσεως. Μερικές φορές δεν υπάρχει εσωτερικός χώρος για την κατάπληξη, αλλά μόνο για να διοργάνωσουμε το ρεβεγιόν, να διασκεδάσουμε.

Και η φάτνη γεννιέται για να μας επαναφέρει σε αυτό που έχει σημασία: στον Θεό ο οποίος έρχεται να κατοικήσει ανάμεσά μας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο είναι σημαντικό να κοιτάξουμε τη φάτνη, διότι μας βοηθά να καταλάβουμε τι έχει σημασία, καθώς επίσης και τις κοινωνικές σχέσεις του Ιησού εκείνη τη στιγμή, την οικογένεια, τον Ιωσήφ και τη Μαρία, και τα αγαπημένα πρόσωπα, τους βοσκούς. Οι άνθρωποι πριν από τα πράγματα. Και πολλές φορές εμείς βάζουμε τα πράγματα πριν από τους ανθρώπους. Αυτό δεν λειτουργεί.

Όμως η φάτνη του Γκρέτσιο, εκτός από τη νηφαλιότητα που δείχνει, μιλάει και για χαρά, διότι η χαρά είναι κάτι διαφορετικό από τη διασκέδαση. Αλλά η διασκέδαση δεν είναι κακή αν γίνεται σε καλούς δρόμους· δεν είναι κακή, είναι κάτι το ανθρώπινο. Όμως η χαρά είναι πιο βαθιά ακόμη, πιο ανθρώπινη. Και μερικές φορές υπάρχει ο πειρασμός να διασκεδάσουμε χωρίς χαρά· να διασκεδάσουμε κάνοντας θόρυβο, αλλά η χαρά δεν υπάρχει εκεί. Μοιάζει λίγο με τη φιγούρα του κλόουν, που γελάει, γελάει, σε κάνει να γελάς, αλλά η καρδιά του είναι λυπημένη. Η χαρά είναι η ρίζα μιας καλής διασκέδασης για τα Χριστούγεννα.

Και για τη χαρά, λέει το χρονικό της εποχής: «Και φτάνει η μέρα της αγαλλίασης, η ώρα της ευφροσύνης! […] Ο Φραγκίσκος […] ακτινοβολεί […]. Ο κόσμος τρέχει και χαίρεται με μια χαρά που δεν έχει ξαναγευτεί […]. Ο καθένας επέστρεφε στο σπίτι γεμάτος από άφατη χαρά» (Vita prima, XXX, 85-86: FF 469-470). Η νηφαλιότητα, η κατάπληξη, σε οδηγεί στη χαρά, στην αληθινή χαρά, όχι σε εκείνη την τεχνητή.

Από πού όμως προερχόταν αυτή η χριστουγεννιάτικη χαρά; Σίγουρα όχι από το ότι έφερες δώρα στο σπίτι ή από το ότι έζησες χλιδάτες γιορτές. Όχι, ήταν η χαρά που ξεχειλίζει από την καρδιά όταν αγγίζεις απτά την εγγύτητα του Ιησού, την τρυφερότητα του Θεού, που δεν σε αφήνει μόνο, αλλά στέκεται δίπλα σου. Εγγύτητα, τρυφερότητα και συμπόνια, αυτές είναι οι τρεις στάσεις του Θεού. Και κοιτάζοντας τη φάτνη, προσευχόμενοι μπροστά στη σκηνή της Γεννήσεως, εμείς θα μπορέσουμε να αισθανθούμε αυτά τα πράγματα του Κυρίου που μας βοηθούν στην καθημερινή ζωή.

Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές, η φάτνη είναι σαν ένα μικρό πηγάδι από το οποίο αντλείται η εγγύτητα του Θεού, η πηγή της ελπίδας και της χαράς. Η σκηνή της Γεννήσεως είναι σαν ένα ζωντανό Ευαγγέλιο, ένα κατ’ οίκον Ευαγγέλιο. Είναι σαν το πηγάδι στη Βίβλο, είναι το μέρος της συνάντησης, όπου μπορούμε να φέρουμεστον Ιησού, όπως έκαναν οι βοσκοί της Βηθλεέμ και οι κάτοικοι του Γκρέτσιο, τις προσδοκίες και τις ανησυχίες της ζωής. Ας φέρουμε στον Ιησού τις προσδοκίες και τις ανησυχίες της ζωής.

Αν μπροστά στη φάτνη εμπιστευτούμε στον Ιησού ό,τι έχουμε μέσα στην καρδιά μας, θα δοκιμάσουμε κι εμείς μια «πολύ μεγάλη χαρά» (Μτ 2,10), μια χαρά που προέρχεται ακριβώς από την ενατένιση, από το πνεύμα κατάπληξης με το οποίο εγώ πηγαίνω να ενατενίσω αυτά τα μυστήρια.

Ας πάμε μπροστά στη φάτνη. Ο καθένας ας κοιτάξει και ας αφήσει την καρδιά του να σκιρτήσει. Ευχαριστώ.

———————

Μετάφραση: π.Λ