ΠΑΠΑΣ ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ
ΓΕΝΙΚΗ ΑΚΡΟΑΣΗ
Πλατεία Αγίου Πέτρου
Τετάρτη, 23 Νοεμβρίου 2022
Κατήχηση περί Διακρίσεως: 9. Η παρηγοριά
Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές, καλημέρα!
Συνεχίζουμε τις κατηχήσεις περί της διακρίσεως του πνεύματος: πώς να διακρίνουμε τι συμβαίνει στην καρδιά μας, στην ψυχή μας. Και αφού εξετάσαμε ορισμένες πλευρές της πνευματικής ερήμωσης -αυτό το σκοτάδι της ψυχής- θα μιλήσουμε σήμερα για την παρηγοριά, που είναι το φως της ψυχής, και που είναι ένα άλλο σημαντικό στοιχείο για τη διάκριση, και δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένο, επειδή μπορεί να οδηγήσει σε παρεξηγήσεις. Πρέπει να καταλάβουμε τι είναι η παρηγοριά, όπως προσπαθήσαμε να καταλάβουμε καλά τι είναι η ερήμωση.
Τι είναι η πνευματική παρηγοριά; Είναι μια εμπειρία εσωτερικής χαράς, που επιτρέπει σε κάποιον να δει την παρουσία του Θεού σε όλα τα πράγματα. Ενισχύει την πίστη και την ελπίδα, καθώς και την ικανότητα να κάνουμε το καλό. Ο άνθρωπος που βιώνει την παρηγοριά δεν τα παρατάει μπροστά στις δυσκολίες, διότι βιώνει μια ειρήνη πιο δυνατή από τη δοκιμασία. Είναι λοιπόν ένα μεγάλο δώρο για την πνευματική ζωή και για τη ζωή συνολικά.
Η παρηγοριά είναι μια εσωτερική κίνηση που αγγίζει τα βάθη του εαυτού μας. Δεν είναι φανταχτερή αλλά είναι γλυκιά, λεπτή, σαν μια σταγόνα νερού σε ένα σφουγγάρι (βλ. Άγιος Ιγνάτιος Λογιόλα, Πνευματικές Ασκήσεις, 335): ο άνθρωπος αισθάνεται τυλιγμένος στην παρουσία του Θεού, με τρόπο που σέβεται πάντα την ελευθερία του. Δεν είναι ποτέ κάτι παράλογο που προσπαθεί να παραβιάσει τη θέλησή μας, δεν είναι καν μια περαστική ευφορία: αντιθέτως, όπως είδαμε, ακόμη και ο πόνος -για παράδειγμα για τις αμαρτίες μας- μπορεί να γίνει λόγος παρηγοριάς.
Ας σκεφτούμε την εμπειρία που έζησε ο Ιερός Αυγουστίνος όταν μιλά με τη μητέρα του Μόνικα για την ομορφιά της αιώνιας ζωής. Ή την τέλεια χαρά του Αγίου Φραγκίσκου –που σχετίζεται και με πολύ δύσκολες καταστάσεις–· Και ας σκεφτούμε τόσους αγίους και αγίες που μπόρεσαν να κάνουν μεγάλα πράγματα, όχι επειδή θεωρούσαν τον εαυτό τους καλός και ικανό, αλλά επειδή τους είχε κατακτήσει η ειρηνική γλυκύτητα της αγάπης του Θεού. Είναι η ειρήνη που παρατηρούσε μέσα του με έκπληξη ο Άγιος Ιγνάτιος όταν διάβαζε τους βίους των αγίων. Το να νιώθουμε παρηγοριά σημαίνει να είμαστε σε ειρήνη με τον Θεό, να νιώθουμε ότι όλα είναι ειρηνικά και τακτοποιημένα, ότι όλα είναι αρμονικά μέσα μας. Είναι η γαλήνη που νιώθει η Έντιθ Στάιν μετά τη μεταστροφή της. Ένα χρόνο μετά τη Βάπτισή της, γράφει το εξής: «Καθώς εγκαταλείπω τον εαυτό μου σε αυτό το συναίσθημα, σιγά σιγά μια νέα ζωή αρχίζει να με γεμίζει και –χωρίς καμία ένταση της θέλησής μου– να με ωθεί προς νέες συνειδητοποιήσεις. Αυτή η ζωτική εισροή φαίνεται να πηγάζει από μια δραστηριότητα και από μια δύναμη που δεν είναι δική μου και η οποία, χωρίς να μου προκαλεί καμία βία, γίνεται ενεργή μέσα μου» (Psicologia e scienze dello spirito, Città Nuova, 1996, 116). Δηλαδή, μια γνήσια ειρήνη είναι μια ειρήνη που κάνει τα καλά συναισθήματα να βλαστήσουν μέσα μας.
Η παρηγοριά αφορά πάνω από όλα την ελπίδα, απλώνει το χέρι στο μέλλον, μας βάζει σε μια πορεία, μας επιτρέπει να αναλαμβάνουμε πρωτοβουλίες που μέχρι τότε συνεχώς αναβάλλαμε, ή ούτε καν φανταζόμασταν, όπως το Βάπτισμα για την Έντιθ Στάιν.
Η παρηγοριά είναι μια τέτοια ειρήνη αλλά όχι για να κάθεσαι εκεί να την απολαμβάνεις, όχι, σου δίνει την ειρήνη και σε έλκει προς τον Κύριο και σε βάζει σε έναν δρόμο για να κάνεις πράγματα, για να κάνεις καλά πράγματα. Σε περιόδους παρηγοριάς, όταν παρηγοριόμαστε, νιώθουμε την επιθυμία να κάνουμε το καλό, πάντα. Αντιθέτως, όταν υπάρχει μια στιγμή ερήμωσης, νιώθουμε την επιθυμία να κλειστούμε στον εαυτό μας και να μην κάνουμε τίποτα. Η παρηγοριά σε ωθεί μπροστά, στην υπηρεσία των άλλων, στην κοινωνία, στους ανθρώπους. Η πνευματική παρηγοριά δεν «πιλοτάρεται» -δεν μπορείς να πεις τώρα να έρθει η παρηγοριά, όχι, δεν «πιλοτάρεται»- δεν είναι προγραμματιζόμενη κατά βούληση, είναι δώρο του Αγίου Πνεύματος: επιτρέπει μια οικειότητα με τον Θεό που φαίνεται να ακυρώνει τις αποστάσεις.
Η Αγία Θηρεσία του Βρέφους Ιησού, επισκεπτόμενη σε ηλικία δεκατεσσάρων ετών τη βασιλική του Τιμίου Σταυρού της Ιερουσαλήμ στη Ρώμη, προσπαθεί να αγγίξει το καρφί που φυλάσσεται εκεί, ένα από αυτά με τα οποία σταυρώθηκε ο Ιησούς. Η Θηρεσία αισθάνεται αυτή την θέρμη της ως μεταφορά αγάπης και εμπιστοσύνης. Και μετά γράφει: «Ήμουν πραγματικά πολύ τολμηρή. Αλλά ο Κύριος βλέπει τα βάθη της καρδιάς, ξέρει ότι η πρόθεσή μου ήταν καθαρή […]. Ενεργούσα μαζί Του σαν κοριτσάκι που πιστεύει ότι όλα επιτρέπονται και θεωρεί δικούς της τους θησαυρούς του Πατέρα» (Αυτοβιογραφικό Χειρόγραφο, 183).
Η παρηγοριά είναι αυθόρμητη, σε οδηγεί να κάνεις τα πάντα αυθόρμητα, σαν να ήμασταν παιδιά. Τα παιδιά είναι αυθόρμητα, και η παρηγοριά σε οδηγεί να είσαι αυθόρμητος με μια γλύκα, με μια πολύ μεγάλη ειρήνη. Ένα δεκατετράχρονο κορίτσι μας δίνει μια υπέροχη περιγραφή της πνευματικής παρηγοριάς: αντιλαμβάνεσαι μια αίσθηση τρυφερότητας προς τον Θεό, που σε κάνει τολμηρό στην επιθυμία να συμμετέχεις στη ζωή Του, να κάνεις αυτό που Του είναι αρεστό, διότι αισθανόμαστε οικεία μαζί Του, νιώθουμε ότι το σπίτι Του είναι το δικό μας σπίτι, νιώθουμε ευπρόσδεκτοι, αγαπημένοι, ανανεωμένοι.
Με αυτή την παρηγοριά κανείς δεν τα παρατάει μπροστά στις δυσκολίες: πράγματι, με την ίδια τόλμη, η Θηρεσία θα ζητήσει από τον Πάπα την άδεια να εισέλθει στο Κάρμηλο, αν και πολύ μικρή, και θα εισακουστεί. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι η παρηγοριά μας κάνει τολμηρούς: όταν βρισκόμαστε σε καιρό σκότους, ερήμωσης και σκεφτόμαστε: «Δεν είμαι ικανός να το κάνω αυτό». Η ερήμωση σε ρίχνει κάτω, σε κάνει να τα βλέπεις όλα σκοτεινά: «Όχι, δεν μπορώ να το κάνω, δεν θα το κάνω». Αντιθέτως, σε περιόδους παρηγοριάς, βλέπεις τα ίδια πράγματα διαφορετικά και λες: «Όχι, προχωρώ, θα το κάνω». «Μα είσαι σίγουρος;». «Νιώθω τη δύναμη του Θεού και προχωρώ». Και έτσι η παρηγοριά σε οδηγεί να προχωρήσεις και να κάνεις πράγματα που σε περιόδους ερήμωσης δεν θα μπορούσες να κάνεις, σε ωθεί να κάνεις το πρώτο βήμα. Αυτή είναι η ομορφιά της παρηγοριάς.
Προσοχή όμως. Πρέπει να διακρίνουμε καλά την παρηγοριά που είναι του Θεού, από τις ψεύτικες παρηγορίες. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει στην πνευματική ζωή με αυτό που συμβαίνει στα ανθρώπινα προϊόντα: υπάρχουν τα πρωτότυπα και υπάρχουν οι απομιμήσεις. Αν η αυθεντική παρηγοριά είναι σαν μια σταγόνα σε ένα σφουγγάρι, είναι απαλή και οικεία, οι απομιμήσεις της είναι πιο θορυβώδεις και επιδεικτικές, είναι καθαρός ενθουσιασμός, είναι άχυρο, χωρίς ουσία, οδηγούν στο κλείσιμο του εαυτού του και στην αδιαφορία για τους άλλους. Η ψεύτικη παρηγοριά μας αφήνει τελικά άδειους, μακριά από το κέντρο της ύπαρξής μας. Για τον λόγο αυτό, όταν νιώθουμε ευτυχισμένοι, ειρηνικοί, είμαστε ικανοί να κάνουμε τα πάντα. Αλλά μην συγχέετε αυτή την ειρήνη με έναν παροδικό ενθουσιασμό, διότι ο ενθουσιασμός υπάρχει σήμερα, μετά φεύγει και χάνεται.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο πρέπει να γίνεται διάκριση, ακόμη και όταν κάποιος αισθάνεται παρηγοριά. Διότι η ψεύτικη παρηγοριά μπορεί να γίνει κίνδυνος αν την αναζητήσουμε ως αυτοσκοπό, με εμμονή και ξεχνώντας τον Κύριο. Όπως θα έλεγε ο Άγιος Βερνάρδος, αναζητά κανείς τις παρηγοριές του Θεού και δεν αναζητά τον Θεό των παρηγοριών. Εμείς πρέπει να αναζητούμε τον Κύριο και ο Κύριος, με την παρουσία του, μας παρηγορεί, μας κάνει να πάμε μπροστά. Και δεν πρέπει να αναζητούμε τον Θεό που μας φέρνει παρηγοριά εδώ κάτω: Όχι, δεν είναι σωστό, δεν πρέπει να μας ενδιαφέρει αυτό.
Αυτή είναι η δυναμική του παιδιού για το οποίο μιλούσαμε την προηγούμενη φορά, που ψάχνει τους γονείς του μόνο για να πάρει πράγματα από αυτούς, αλλά όχι για αυτούς τους ίδιους: πάει από συμφέρον. «Μπαμπά, μαμά» – τα παιδιά ξέρουν πώς να το κάνουν αυτό, ξέρουν πώς να παίζουν… και όταν η οικογένεια είναι διχασμένη, και έχουν συνηθίσει να πηγαίνουν στον ένα και να πηγαίνουν στον άλλο, αυτό δεν είναι καλό, αυτό δεν είναι παρηγοριά, αλλά προσωπικό συμφέρον.. Κι εμείς υπάρχει κίνδυνος να ζήσουμε τη σχέση μας με τον Θεό με παιδικό τρόπο, αναζητώντας τα δικά μας συμφέροντα, προσπαθώντας να αναγάγουμε τον Θεό σε αντικείμενο για χρήση και κατανάλωση, χάνοντας το πιο όμορφο δώρο που είναι Αυτός ο ίδιος. Έτσι πάμε μπροστά στη ζωή μας, που προχωρά ανάμεσα στις παρηγοριές του Θεού και τις ερημώσεις της αμαρτίας του κόσμου, αλλά ξέροντας να ξεχωρίζουμε πότε είναι παρηγοριά από τον Θεό, που σου δίνει ειρήνη στα βάθη της ψυχής σου, από όταν είναι ένας περαστικός ενθουσιασμός που δεν είναι κακός, αλλά δεν είναι η παρηγοριά του Θεού.
———————
Μετάφραση: π.Λ
