Wcc: νερό, πόρος και ανθρώπινο δικαίωμα, αλλά όχι για όλους
Το πιο σημαντικό φυσικό στοιχείο για την επιβίωση στη γη, κινδυνεύει να εξαντληθεί και δεν αποτελεί δικαίωμα για όλους, επίσης χρησιμοποιείται συχνά ως όπλο πολέμου. Πρέπει να υπερασπιστούμε και να διαχειριστούμε το νερό ισότιμα και οι ορθές πρακτικές δεν απολείπουν. Αυτό συζητείται στην βιντεο-διάσκεψη στη Γερμανία σήμερα, Παγκόσμια Ημέρα προσευχής για την Προστασία της Δημιουργίας με θέμα «Δέκα χρόνια δικαίωμα στο νερό: προβλήματα, θέσεις και προοπτικές». Μαζί μας η φωνή του Παγκόσμιου Συμβουλίου των Εκκλησιών (Wcc) ένας εκ των υποστηρικτών της πρωτοβουλίας αυτής.
1η Σεπτεμβρίου αρχή της Ώρας της Δημιουργίας και 15η Παγκόσμια Ημέρα στην Ιταλία για την Προστασία της Δημιουργία, μια ευκαιρία για να σταθούμε λίγο και να προβληματιστούμε για ένα από τα πιο πολύτιμα αγαθά της γης: το νερό.
Γι αυτόν τον λόγο και στο πλαίσιο μιας δράσης που ξεκίνησε το 2019 για «μια οικονομία ζωής και την οικολογική δικαιοσύνη», το Παγκόσμιο Συμβούλιο των Εκκλησιών (Wcc) σε συνεργασία με το Misereor, τον οργανισμό για την συνεταιριστική ανάπτυξη της Διάσκεψης των Επισκόπων της Γερμανίας (Dbk), διοργανώνει σήμερα, στη Γερμανία, μια βίντεο-διάσκεψη με θέμα «Δέκα χρόνια δικαίωμα στο νερό: προβλήματα, θέσεις και προοπτικές». Ήταν στην πραγματικότητα το 2010, όταν ο Ο.Η.Ε. αναγνώριζε την πρόσβαση στο πόσιμο νερό και στις υγειονομικές υπηρεσίες ως ένα θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα, συμπεριλαμβάνοντάς το στην Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του 1948.
Δικαίωμα αλλά όχι για όλους
Η σημερινή συνάντηση στη Γερμανία, επιθυμεί να πραγματοποιήσει μια συζήτηση ακριβώς για την κατάσταση του νερού σήμερα και ιδίως αναφορικά με το πόσιμο νερό, ένα δικαίωμα ναι, αλλά που για τρία στα δέκα άτομα στον κόσμο δεν είναι προσιτό, όπως δραματικά προκύπτει με την πανδημία του COVID-19. Το νερό αποτελεί επίσης και «όπλο» πολέμου για να προξενήσουν δίψα και να υποτάξουν τους πληθυσμούς, όπως συμβαίνει για παράδειγμα στη Συρία, στο Ιράκ, και επίσης το νερό ως πηγή αυξανόμενων συγκρούσεων, όπως φαίνεται από την πρόσφατη διαμάχη για τα νερά του Νείλου, με την κατασκευή από μέρους της Αιθιοπίας του «Grand Ethiopina Renaissance Dam» (Μεγάλου Αιθιοπικού Αναγεννησιακού Φράγματος) που προκαλεί ανησυχία και ένταση στα γειτονικά κράτη Σουδάν και Αίγυπτο.
Νερό κοινό αγαθό
Αυτό το σύμβολο της ζωής επομένως, όπως αναφέρει η Βίβλος «έκφραση της χάριτος του Θεού για τη διαιώνιση ολόκληρης της δημιουργίας (Γεν. 2,5ss)», αυτή η θεμελιώδης προϋπόθεση για όλη τη ζωή επάνω στη γη, πρέπει να προστατευτεί και να μοιράζεται πιο δίκαια προς όφελος όλων των πλασμάτων. Πώς και πού αυτό είναι δυνατό; Και επίσης ποιος είναι ο ρόλος των Εκκλησιών αναφορικά με αυτή τη δέσμευση;
Γι αυτό το θέμα μιλά στο Vatican News, ο αδελφός Guido Dotti του Monastero di Bose, Καθολικό μέλος του προσκυνήματος Δικαιοσύνη και Ειρήνη του Παγκοσμίου Συμβουλίου των Εκκλησιών:
Απ. – Το νερό αποτελεί ένα ανθρώπινο δικαίωμα που έχει αναγνωριστεί ως τέτοιο, αλλά άλλο είναι το ότι έχει αναγνωριστεί και άλλο εάν αυτό έχει γίνει σεβαστό. Αυτή τη στιγμή, σε πολλά μέρη του κόσμου, δεν γίνεται σεβαστό και πρόσφατα είχαμε και αρκετές εντυπωσιακές περιπτώσεις κατά τις οποίες, ακόμη και η πρόσβαση ή η άρνηση στο νερό έχει αποτελέσει ένα εργαλείο, ένα ανάρμοστο όπλο.
Θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για μια κρίση που αφορά στο νερό κατά την άποψή σας, με την έννοια ότι έλλειψη δεν παρατηρείται μόνο στις φτωχές χώρες. Υπάρχει κάποια δυσκολία από περιβαλλοντική άποψη;
Απ. – Αναμφίβολα, η κρίση αναφορικά με το πόσιμο νερό αποτελεί την κορυφή του παγόβουνου, που συνδέεται γενικότερα με το θέμα του νερού. Από τη μία πλευρά στις προηγμένες χώρες γίνονται συνεχείς προσπάθειες, σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμη και επιτυχείς, για την προοδευτική ιδιωτικοποίηση της χρήσης πόσιμου νερού. Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν οι πολλές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής που πλήττουν το νερό γενικά, και κατά συνέπεια, και το πόσιμο νερό. Αυτές κυμαίνονται από την εξάπλωση της ξηρασίας ως τη συνεχώς αυξανόμενη συχνότητα των ατμοσφαιρικών φαινομένων και τα αυξανόμενα επίπεδα των ωκεανών. Αρκεί μόνο να κάνουμε μια συνολική επισκόπηση και μπορούμε να διαπιστώσουμε πως αυτή η κρίση, οι δυσκολίες που σχετίζονται με το νερό, είναι παγκόσμιες.
Μπορούμε να πούμε ότι ο Covid-19 επιδείνωσε ακόμη περισσότερο αυτή την κατάσταση;
Απ. – Σίγουρα, επειδή ένα από τα εργαλεία πρόληψης είναι η δυνατότητα πρόσβασης στο νερό, εάν δεν είναι πόσιμο, τουλάχιστον να είναι υγιές, μη στάσιμο και μη μολυσμένο. Πρόκειται για το ελάχιστο επίπεδο υγιεινής, καθαριότητας και πρόσβασης σε εργαλεία που προλαμβάνουν την εξάπλωση της λοίμωξης. Και αυτό έχει προκαλέσει ελλείψεις σε καταστάσεις που ήταν ήδη εξαιρετικά κρίσιμες.
Εσείς του WCC μιλάτε για «οικολογική δικαιοσύνη». Τι σημαίνει αυτό; Προστατεύουμε το νερό και διασφαλίζουμε τη δίκαιη κατανομή του, δεδομένου ότι αποτελεί έναν απολύτως ζωτικό πόρο;
Απ. – Ναι, υπονοεί το γεγονός ότι το νερό ως τέτοιο, δεν ανήκει σε κανέναν συγκεκριμένα και ταυτόχρονα αποτελεί ευθύνη όλων μας. Επομένως όχι μόνο η κοινή ιδιοκτησία, το κοινό καλό, το δημόσιο αγαθό, αλλά και το αγαθό για το οποίο όλοι είναι υπεύθυνοι. Ως εκ τούτου, αυτό θέτει το θέμα μιας δικαιοσύνης που υπερβαίνει τους ατομικούς, εθνικούς ή υπερεθνικούς νόμους.
Όταν μιλάμε γι αυτά τα ζητήματα, αναρωτιόμαστε εάν είναι απαραίτητο να επανεξετάσουμε τον τρόπο με τον οποίο οι χριστιανικές κοινότητες εξετάζουν αυτές τις πηγές εφοδιασμού. Δηλαδή, η περιβαλλοντική βιωσιμότητα αποτελεί μια δέσμευση που θα πρέπει να αναλάβουμε και ως χριστιανική κοινότητα;
Απ. – Μου φαίνεται προφανές – δεν τίθεται θέμα για εμάς τους καθολικούς, αλλά και όχι μόνο – το να λάβουμε σοβαρά υπόψη μας την εγκύκλιο Laudato si’, αποτελεί μια έκκληση που μας παραπέμπει στον αντίκτυπο που έχει η καλή είδηση, το Ευαγγέλιο, στη ζωή μας και περιλαμβάνει και τη δημιουργία, ολόκληρη τη δημιουργία. Αυτό δεν αφορά μόνο εμάς τους Καθολικούς, αντίθετα είναι ένα από τα μηνύματα που γίνεται αντιληπτό σε παγκόσμιο επίπεδο, από μέρους και των άλλων χριστιανικών Εκκλησιών, αλλά και από άτομα διαφορετικής θρησκευτικής πίστεως ή που δεν πιστεύουν.
Αυτή η συνάντησή σας συμπίπτει με την αρχή του μήνα για τη Δημιουργία: Ώρα, έως τις 4 Οκτωβρίου, για προσευχή, αλλά και για δράση. Από μέρους σας, πώς το βιώνετε και με ποιες δεσμεύσεις;
Απ. – Πιστεύω ότι η αλληλεπίδραση μεταξύ μεμονωμένων δράσεων σε τοπικό επίπεδο μέσα από διάλογο με την κοινωνία των πολιτών, και ένα παγκόσμιο όραμα είναι σημαντικά. Επίσης και η πρόθεση παράτασης του Η Ώρα της Δημιουργίας από την 1η Σεπτεμβρίου – ημέρα που πρώτο το Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης υιοθέτησε ως αρχή του λειτουργικού έτους – έως τις 4 Οκτωβρίου, η συμβολική εορτή Καθολικών, του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης, χρησιμεύουν στο να καταστεί δυνατή μια ευρύτερη διάδοση όλων των τοπικών πρωτοβουλιών, πρωτοβουλιών τόσο για την ευαισθησία του πληθυσμού όσο και για την πρακτική, την πολιτική, την χρήση ή την παύση της κατάχρησης των φυσικών πόρων, ξεκινώντας από το νερό.
Υπάρχουν καλές πρακτικές που μπορούν να οδηγήσουν και να μοιραστούν, και οι οποίες ως εκ τούτου έχουν ήδη φέρει αποτελέσματα σε διεθνές επίπεδο;
Απ. – Ναι, υπάρχουν πολλές καλές πρακτικές. Σε διεθνές επίπεδο, για παράδειγμα, έχει δημιουργηθεί ένα δίκτυο «Μπλε Κοινότητα», όπου δεσμεύονται – ξεκινώντας από την αναγνώριση του νερού ως ανθρώπινο δικαίωμα – να κάνουν χρήση, όπου αυτό είναι δυνατόν, του δημόσιου πόσιμου νερού, αποφεύγοντας τα πλαστικά μπουκάλια. Η σειρά ορθών πρακτικών είναι ωστόσο αυτή που όχι μόνο απομονώνει το πρόβλημα των υδάτων, αλλά το συλλαμβάνει μέσα από την πλήρη σχέση του με του φυσικούς πόρους: από την πρακτική ανεφοδιασμού σε 0 χλμ., έως την προώθηση ανταλλαγών σε τοπικό επίπεδο και την αποφυγή των υπερβολικά ρυπογόνων μέσων μεταφοράς. Εν ολίγοις, αυτές είναι πρακτικές που συνηθίζουμε και στις οποίες, πιστεύω, οι χριστιανικές κοινότητες, ξεκινώντας από τα βασικά επίπεδα, μπορούν επίσης να επιφέρουν αλλαγές σε μια ευρύτερη πολιτική διάσταση.
Άλλη προβληματική πτυχή του ζητήματος του νερού είναι αυτή που προέρχεται από τις διάφορες συγκρούσεις – ας σκεφτούμε τη διαμάχη αυτών των ημερών γύρω από το μεγάλο φράγμα του Νείλου – και ότι αυτό χρησιμοποιείται συχνά ως «όπλο» πολέμου; Τι μπορεί να γίνει γι αυτό;
Απ. – Σαφώς,, το νερό δεν θα έπρεπε να χρησιμοποιείται ως όπλο πολέμου και, όσον αφορά στην ένταση στο Νείλο, θα ήταν χρήσιμο να ξεκινήσει και να υποστηριχθεί μια συνομιλία – ακριβώς σε επίπεδο κρατών και εμπλεκόμενων περιοχών – που θα καθιστούσε δυνατή την κοινή διαχείριση. Αντ’ αυτού, όταν το νερό ή η στέρησή του χρησιμοποιούνται ως όπλο για να συντρίψουν και να εξαντλήσουν πληθυσμούς, εκεί το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι εκκλήσεις και να καταδικάσουμε ρητά, όπως αυτές που έγιναν από την Συριακή Ορθόδοξη Εκκλησία της Αντιόχειας σχετικά με την στέρηση νερού για πάνω από 10 ημέρες, στις πόλεις της βορειοανατολικής Συρίας. Εκεί, σε αυτή την περίπτωση, κάλεσαν τα Ηνωμένα Έθνη και την Ευρωπαϊκή Ένωση να καταδικάσουν αυτήν την πρακτική κατά του άμαχου πληθυσμού. Πρέπει να γνωρίζουμε ότι τουλάχιστον από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, τα πρώτα θύματα οποιουδήποτε τύπου πολέμου και οποιουδήποτε τύπου όπλου, είναι οι άμαχοι πληθυσμοί.
Ας επιστρέψουμε στην συνάντησή σας: ποια είναι η επιθυμίας σας, η προοπτική που ανοίγει σήμερα για την Ώρα της Δημιουργίας;
Απ. – Η σπουδαιότερη επιθυμία και η προοπτική στην οποία τείνουν όλες αυτές οι πρωτοβουλίες είναι η συνειδητοποίηση. Το να κατανοήσουμε και να γνωρίσουμε τα ζωτικά προβλήματα που σχετίζονται με τον σεβασμό της δράσης και της χρήσης των κοινών αγαθών όπως το νερό, αποτελεί το πρώτο απαραίτητο βήμα. Αν δεν γνωρίζουμε τι περνάει η ανθρωπότητα με την έλλειψη σεβασμού για τη Δημιουργία, είναι δύσκολο ακόμη και οι μεμονωμένες πρωτοβουλίες να έχουν αντίκτυπο που υπερβαίνει τον εορτασμό μιας ημέρας. Και ίσως ακόμη και αυτό, το γεγονός ότι είναι μια ολόκληρη εποχή αφιερωμένη στη Δημιουργία, βοηθά να μην την συνδέσουμε με μια από τις πολλές παγκόσμιες ημέρες για κάτι, αλλά να την λάβουμε υπόψη μας ως μια δέσμευση προτεραιότητας. Πιστεύω ότι η ευημερία, η υγεία, η ειρήνη της ανθρωπότητας είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με την ευημερία ολόκληρης της Δημιουργίας.
Μετάφραση: ρφ