Το Ευαγγέλιο και τα σημεία των καιρών
Μια ανάγνωση του Ευαγγελίου για την κατανόηση της παρούσας εποχής, σύμφωνα με όσα λέει ο Πάπας Φραγκίσκος, στη γραμμή που χάραξε η Β’ Οικουμενική Σύνοδος του Βατικανού: αυτός είναι ο καιρός της ευσπλαχνίας, ακόμη κι αν ο σημερινός άνθρωπος – όπως έλεγε ο Άγιος Ιωάννης-Παύλος Β’ – φαίνεται να αντιτίθεται σε αυτήν τη λέξη.
Φέτος συμπληρώνονται 20 χρόνια από την αγιωνυμία της Αγίας Φαουστίνας Κοβάλσκα, ιεραπόστολου της Θείας Ευσπλαχνίας, και 40 χρόνια από τη σύνταξη της Εγκυκλίου “Dives in misericordia”. Ο Πάπας Ιωάννης-Παύλος Β’ προχώρησε προφητικά στην οδό της ευσπλαχνίας, όπως γράφεται σε εκείνο το κείμενο «ακολουθώντας τη διδασκαλία της Β’ Συνόδου του Βατικανού» και ωθούμενος, «αυτούς τους κρίσιμους και όχι εύκολους καιρούς», από την ανάγκη «να ανακαλυφθεί εν Χριστώ για άλλη μια φορά το πρόσωπο του Πατέρα, ο οποίος είναι ελεήμων και Θεός κάθε παρηγοριάς […] Γι’ αυτό είναι καλύτερα τώρα να στραφούμε σε αυτό το μυστήριο: το προτείνουν οι πολλές εμπειρίες της Εκκλησίας και του σύγχρονου ανθρώπου, το απαιτούν οι παρακλήσεις τόσων πολλών ανθρώπινων καρδιών, τα βάσανα και οι ελπίδες τους, οι ανησυχίες και οι προσδοκίες τους».
Πάπας Ιωάννης-Παύλος Β’: ο σημερινός άνθρωπος φαίνεται να αντιτίθεται στον Θεό του ελέους
Ο Άγιος Ιωάννης-Παύλος Β’ σε εκείνη την Εγκύκλιο απευθύνει «μια θερμότατη έκκληση», ώστε η Εκκλησία να κάνει όλο και περισσότερο γνωστό το έλεος του Θεού, «το οποίο ο άνθρωπος και ο σύγχρονος κόσμος χρειάζονται τόσο πολύ. Και το χρειάζονται ακόμη κι αν συχνά το αγνοούν». Ακόμη και επειδή «η σύγχρονη νοοτροπία, ίσως περισσότερο από εκείνη του ανθρώπου του παρελθόντος – υπογραμμίζει ο Πάπας – φαίνεται να αντιτίθεται στον Θεό του ελέους και έχει επίσης την τάση να περιθωριοποιήσει από τη ζωή και να εκτρέψει από την ανθρώπινη καρδιά την ίδια την ιδέα της ευσπλαχνίας. Η λέξη και η έννοια της ευσπλαχνίας φαίνεται πως κάνουν τον άνθρωπο να νιώθει άβολα».
Πάπας Φραγκίσκος: αυτός είναι ο καιρός της ευσπλαχνίας
Ο Πάπας Φραγκίσκος, στη γραμμή της Β’ Συνόδου του Βατικανού και των προκάτοχων του, επιβεβαιώνει έντονα ότι αυτός είναι ο καιρός της ευσπλαχνίας (Αποστολική Επιστολή “Misericordia et misera”, 2016). Ένα χαρμόσυνο άγγελμα που διακηρύσσεται με πάθος και γεμίζει τις καρδιές πολλών ανθρώπων με χαρά, αλλά που ταυτόχρονα εγείρει σε ορισμένους, ακόμη και εντός της Εκκλησίας, αμφιβολίες και αμηχανία, αν όχι ανοιχτή εχθρότητα. Βρισκόμαστε στην ίδια κατάσταση που περιγράφεται από τα Ευαγγέλια πριν από 2000 χρόνια: η ευσπλαχνία γίνεται μια “καλοκάγαθη” λέξη και άδεια για όσους δεν αισθάνονται ότι τη χρειάζονται, μια εχθρική λέξη για τη δική μας “δικαιοσύνη”, που ξέρει μόνο πώς να κατηγορεί και να καταδικάζει με συνοπτικές διαδικασίες: η δικαιοσύνη του Θεού, αντιθέτως, σώζει.
Πάπας Βενέδικτος ΙΣΤ’: η ευσπλαχνία είναι ο πυρήνας του Ευαγγελίου
Για τον Βενέδικτο ΙΣΤ’ «η ευσπλαχνία είναι στην πραγματικότητα ο κεντρικός πυρήνας του μηνύματος του Ευαγγελίου, είναι το ίδιο το όνομα του Θεού, η όψη με την οποία Αυτός αποκαλύφθηκε στην Παλαιά Διαθήκη και πλήρως εν Ιησού Χριστώ, ενσάρκωση της Αγάπης που δημιουργεί και απολυτρώνει» (Regina Caeli, 30 Μαρτίου 2008). Οι ευαγγελιστές μας λένε ότι οι πρώτοι που αντιτάχθηκαν στον Ιησού ήταν οι γραμματείς και οι Φαρισαίοι, οι οποίοι δεν μπορούσαν να αντέξουν ότι ο Κύριος συμπεριφερόταν με τρόπο ευσπλαχνικό προς τους αμαρτωλούς, ακόμη και στους πιο πασίδηλα αμαρτωλούς και μισητούς, και ήταν ιδιαίτερα σκληρός με αυτούς, οι οποίοι θεωρούσαν τους εαυτούς τους δίκαιους, αληθινούς τηρητές και υπερασπιστές του Νόμου που είχε μεταδοθεί από τους πατέρες, και ο οποίος ήδη μιλούσε για τον «ευσπλαχνικό και συμπονετικό Θεό» (Εξ 34,6). Αλλά αυτοί ήξεραν μόνο να βλέπουν έναν Θεό κριτή και τιμωρό των αμαρτωλών, που ήταν πάντοτε οι άλλοι, και κατηγορούσαν τον Ιησού ότι παραβίαζε τον Νόμο, ότι βλασφημούσε, ως και ότι ήταν δαιμονισμένος. Είναι κατανοητός ο θυμός τους: πίστευαν ότι αυτοί ήταν δίκαιοι και ένιωθαν την έντονη κριτική που τους γινόταν. Πίστευαν ότι υπερασπίζονταν τον Θεό, και ο Θεός τους διόρθωνε με σκληρά λόγια.
Η σκληρότητα του Ιησού προς τους γραμματείς και Φαρισαίους
Τα πιο σκληρά λόγια είναι οι επτά ταλανισμοί που απηύθυνε ο Ιησούς στους γραμματείς και τους Φαρισαίους. Ας διαβάσουμε ένα μέρος εξ αυτών από το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο: «Αλίμονό σας, γραμματείς και Φαρισαίοι, υποκριτές, γιατί κλείνετε στους ανθρώπους τον δρόμο για τη βασιλεία των ουρανών. Ούτε εσείς μπαίνετε ούτε το επιτρέπετε σ’ όσους θέλουν να μπουν. Αλίμονό σας, γραμματείς και Φαρισαίοι, υποκριτές, γιατί τριγυρνάτε στη στεριά και στη θάλασσα για να κερδίσετε έναν προσήλυτο· κι όταν τον κερδίσετε, τον κάνετε ν’ αξίζει για την κόλαση δυο φορές παραπάνω από σας. […] Αλίμονό σας, γραμματείς και Φαρισαίοι, υποκριτές, γιατί δίνετε στο ναό το ένα δέκατο από τον δυόσμο, τον άνηθο και το κύμινο, και δεν τηρείτε τις σπουδαιότερες εντολές του νόμου, τη δικαιοσύνη, την ευσπλαχνία και την πιστότητα. Αυτά όμως έπρεπε να κάνετε, χωρίς βέβαια να παραμελείτε κι εκείνα. Τυφλοί οδηγοί, που περνάτε από στραγγιστήρι το κουνούπι και καταπίνετε ολόκληρη καμήλα. Αλίμονό σας, γραμματείς και Φαρισαίοι, υποκριτές, γιατί καθαρίζετε το εξωτερικό του ποτηριού και του πιάτου, το περιεχόμενό τους όμως προέρχεται από αρπαγή και αδικία. […] Αλίμονό σας, γραμματείς και Φαρισαίοι, υποκριτές, γιατί μοιάζετε με τάφους ασβεστωμένους, που εξωτερικά φαίνονται ωραίοι, εσωτερικά όμως είναι γεμάτοι κόκαλα νεκρών και κάθε λογής ακαθαρσία. Έτσι κι εσείς, εξωτερικά φαίνεστε ευσεβείς στους ανθρώπους, κι εσωτερικά είστε γεμάτοι υποκρισία και ανομία […] Φίδια, γεννήματα οχιάς, πώς θα ξεφύγετε από την τελική κρίση και την κόλαση;» (Μτ 23,13-33).
Οι μαθητές του Ιησού κατηγορούνται για παραβίαση της παράδοσης
Όταν οι γραμματείς και οι Φαρισαίοι τον ρωτούν γιατί οι μαθητές του παραβαίνουν την παράδοση των παλαιών, ο Ιησούς απαντά: «Κι εσείς γιατί παραβαίνετε την εντολή του Θεού με πρόσχημα την παράδοσή σας; […] Έτσι ακυρώσατε με την παράδοσή σας την εντολή του Θεού. Υποκριτές! Καλά είπε για σας προφητικά ο Ησαΐας τούτα τα λόγια: “Αυτός ο λαός με προσεγγίζει με τα λόγια, και με τα χείλη με τιμά, η καρδιά τους όμως βρίσκεται πολύ μακριά μου. Δεν ωφελεί που με λατρεύουν, αφού διδάσκουν εντολές που επινόησαν οι άνθρωποι”» (Μτ 15,3-9).
Όχι όποιος λέει, “Κύριε, Κύριε…”
Είναι χαρακτηριστικά επίσης τα λόγια που ο Ιησούς μια μέρα απευθύνει προκαταβολικά σε ορισμένους που θεωρούν ότι είναι πιστοί: «Στη βασιλεία του Θεού δεν θα μπει όποιος μου λέει “Κύριε, Κύριε”, αλλά όποιος κάνει το θέλημα του ουράνιου Πατέρα μου. Την ημέρα της κρίσεως πολλοί θα μου πουν: “Κύριε, Κύριε, δεν προφητέψαμε στο όνομά σου; Δεν διώξαμε δαιμόνια στο όνομά σου; Δεν κάναμε τόσα θαύματα στο όνομά σου;” Και τότε θα τους πω κι εγώ: “ποτέ δεν σας ήξερα· φύγετε μακριά μου, εσείς που αντιστρατεύεστε το νόμο του Θεού”». (Μτ 7,21-23).
“Έλεος θέλω και όχι θυσία”
Εκείνη την εποχή, πολλοί θρησκευτικοί κανόνες είχαν συσσωρευτεί, πολύ λεπτομερείς, που ίσως να έδιναν ασφάλεια, αλλά που έκαναν να χαθεί το ουσιώδες. Ο Ιησούς, επικρινόμενος από τους Φαρισαίους επειδή έτρωγε μαζί με φοροεισπράκτορες και αμαρτωλούς, λέει: «Δεν έχουν ανάγκη από γιατρό οι υγιείς, αλλά οι άρρωστοι. Και πηγαίνετε να μάθετε τι σημαίνει: “έλεος θέλω και όχι θυσία”. Γιατί δεν ήρθα να καλέσω σε μετάνοια τους δικαίους, αλλά τους αμαρτωλούς» (Μτ 9,12-13).
Η ουσία του Χριστιανισμού
Οι Φαρισαίοι έκαναν συχνά ερωτήσεις-παγίδα στον Ιησού, ώστε να απαντήσει με ένα ξερό “ναι” ή “όχι” για να τον στήσουν στον τοίχο. Άλλες φορές τον έβαζαν απλώς σε δοκιμασία. Σε έναν από αυτούς που τον ρωτά ποια είναι η μεγαλύτερη εντολή του νόμου, ο Ιησούς αποκαλύπτει σαφώς ότι η ουσία του Χριστιανισμού είναι η αγάπη:
«Να αγαπάς τον Κύριο τον Θεό σου με όλη την καρδιά σου, με όλη την ψυχή σου και με όλο το νου σου. Αυτή είναι η πρώτη και πιο μεγάλη εντολή. Δεύτερη, εξίσου σπουδαία με αυτήν: να αγαπάς τον πλησίον σου όπως τον εαυτό σου. Σε αυτές τις δύο εντολές συνοψίζονται όλος ο νόμος και οι προφήτες» (Μτ 22,37-40).
Τα ερωτήματα για την τελική κρίση
Ξέρουμε ότι θα κριθούμε επί τη βάση της αγάπης και ήδη γνωρίζουμε τις ερωτήσεις για την εξέταση της τελικής κρίσεως. Είναι τα έργα του ελέους:
«Όταν θα έρθει ο Υιός του Ανθρώπου με όλη του τη μεγαλοπρέπεια και θα τον συνοδεύουν όλοι οι άγιοι άγγελοι, θα καθίσει στον βασιλικό θρόνο του. Τότε θα συναχθούν μπροστά του όλα τα έθνη, και θα τους ξεχωρίσει όπως ξεχωρίζει ο βοσκός τα πρόβατα από τα κατσίκια. Τα πρόβατα θα τα τοποθετήσει στα δεξιά του και τα κατσίκια στα αριστερά του. Θα πει τότε ο βασιλιάς σ’ αυτούς που βρίσκονται δεξιά του: “Ελάτε, οι ευλογημένοι από τον Πατέρα μου, κληρονομήστε τη βασιλεία που σας έχει ετοιμαστεί από την αρχή του κόσμου. Γιατί, πείνασα και μου δώσατε να φάω, δίψασα και μου δώσατε να πιω, ήμουν ξένος και με περιμαζέψατε, γυμνός και με ντύσατε, άρρωστος και με επισκεφθήκατε, φυλακισμένος και ήρθατε να με δείτε”» (Μτ 25,31-36).
“Μακρινά” παραδείγματα αγάπης για τους “κοντινούς”
Ο διαρκής πειρασμός μας είναι να εγκλωβίσουμε τον Ιησού στον τρόπο σκέψης μας, αλλά Αυτός προχωρά περαιτέρω, όπως μας θυμίζει η παραβολή του καλού Σαμαρείτη (Λκ 25,10-37): ένας άνδρας που θεωρείται αιρετικός και που κάνει μια πράξη αγάπης και φιλανθρωπίας, σε αντίθεση με τον ιερέα και τον λευίτη που βλέπουν έναν άνθρωπο τον οποίο είχαν αφήσει μισοπεθαμένο οι ληστές, αλλά δεν παρεμβαίνουν. Απεναντίας, ο Σαμαρείτης έχει συμπόνια, σταματά και φροντίζει εκείνον τον άνθρωπο. Η κρίση του Θεού είναι διαφορετική από τις κρίσεις μας. Τα πιο σεβαστά λόγια που πρόφερε ο Ιησούς, είναι για δύο φαινομενικά απομακρυσμένους ανθρώπους που τον πλησιάζουν όχι για τον εαυτό τους, αλλά για τη θεραπεία μιας κόρης και ενός υπηρέτη. Σε μια Χαναναία λέει: «Μεγάλη είναι η πίστη σου, γυναίκα! Ας γίνει όπως το θέλεις» (Μτ 15,28). Και σε έναν εκατόνταρχο λέει: «Σας βεβαιώνω πως τόση πίστη ούτε ανάμεσα στους Ισραηλίτες δεν βρήκα» (Μτ 8,10). Η αγάπη ξεπερνά κάθε εμπόδιο ή ετικέτα.
Η ταπεινότητα να αποδεχτούμε τη διόρθωση
Κανείς δεν θέλει να αποκαλείται Φαρισαίος. Αλλά μέσα στον καθένα μας υπάρχει ένας “νομοδιδάσκαλος” που κρίνει τον πλησίον και αισθάνεται καλύτερος από τον εκάστοτε τελώνη, όπως λέει η πασίγνωστη παραβολή (Λκ 18,9-14): χρειάζεται να αποδεχόμαστε τη διόρθωση, ενίοτε και με ισχυρό τρόπο που να κλονίσει τη σκληρότητά μας. Σε όλους εμάς, ο Ιησούς λέει: «Αν η δικαιοσύνη σας δεν ξεπεράσει εκείνη των γραμματέων και των Φαρισαίων, δεν θα εισέλθετε στη βασιλεία των ουρανών» (Μτ 5,20). Η δικαιοσύνη του Ιησού είναι εκείνη η ευσπλαχνία που σε οδηγεί να αγαπήσεις τον εχθρό. Η δικαιοσύνη του Ιησού είναι σωτηρία.
Να διαβάζουμε τα σημεία των καιρών
Στο Ευαγγέλιο ο Κύριος μας καλεί να διαβάσουμε τα σημεία των καιρών για να είμαστε σε θέση να αναγνωρίσουμε πότε έρχεται (βλ. Λκ 12,54-59). Με την Β’ Σύνοδο του Βατικανού, η Εκκλησία συνέχισε την πορεία της στην κατανόηση της αλήθειας του ελέους του Θεού. Ο Πάπας Φραγκίσκος συνεχίζει να βαδίζει σε αυτή την πορεία, όπως υποδεικνύεται από τον Άγιο Ιωάννη-Παύλο Β’: «Εκτός της ευσπλαχνίας του Θεού δεν υπάρχει καμία άλλη πηγή ελπίδας για τους ανθρώπους» (Ομιλία στο Προσκύνημα της Θείας Ευσπλαχνίας στην Κρακοβία, 17 Αυγούστου 2002).
————————-
Πηγή: Vatican News
Μετάφραση: π.Λ
