Προκόπης Παυλόπουλος: Ο Πάπας Φραγκίσκος και «το τέλος της κοσμικής εποχής για το Βατικανό»

 

Η αυτοβιογραφία του Πάπα Φραγκίσκου, την οποία εξέδωσαν στα ελληνικά (πρώτη έκδοση στα ιταλικά, από τον εκδοτικό οίκο Mondadori Libri S.p.A., Milano, 2025) οι εκδόσεις Gutenberg –αυτό δε και μόνο συνιστά μιαν αναμφισβήτητη εκδοτική  επιτυχία, αν μάλιστα αναλογισθεί κανείς ότι πρόκειται για την πρώτη, ιστορικώς, αυτοβιογραφία Πάπα- και η οποία φέρει τον τίτλο «Ελπίδα», συντίθεται από ένα οιονεί ιδανικό πλέγμα credo και confessio που εκδηλώνεται δημοσίως, κατά κάποιο δε τρόπο urbi et orbi. Και για την ακρίβεια πλέγμα ενός πιστεύω και μιας εξομολόγησης, μέσω των οποίων ο Πάπας Φραγκίσκος θέτει, υπερβαίνοντας για πρώτη φορά πολλά και κρίσιμα για το Βατικανό παπικά εσκαμμένα, τον εαυτό του και τα πεπραγμένα του σε δημόσια θέα και αξιολόγηση με ένα διπλό στόχο. Από την μια πλευρά  να απευθυνθεί στο ποίμνιό του και, από την άλλη πλευρά, να κριθεί από αυτό –και όχι μόνο ίσως- εν ζωή, ως ο εκκλησιαστικός ταγός του πολυπληθέστερου Δόγματος της Χριστιανοσύνης, της Καθολικής Εκκλησίας. Όμως η επισταμένη ανάγνωση της «Ελπίδας» μάλλον αποκαλύπτει και μιαν άλλη, μύχια, ανάγκη, γιατί όχι δε και φιλοδοξία, του Πάπα Φραγκίσκου, πάντα μακριά από τις σειρήνες της ευτελούς ματαιοδοξίας: Ήτοι την ανάγκη και φιλοδοξία να επικοινωνήσει δημοσίως, ως επικεφαλής του Καθολικισμού, τόσο με τους πιστούς των άλλων Χριστιανικών Δογμάτων υπό το πνεύμα της Χριστιανοσύνης, όσο και –εδώ δε προκαλείται ένα ευπρόσδεκτο ξάφνιασμα- με μέλη των άλλων Θρησκειών ανά τον Κόσμο. Άρα με κάθε άνθρωπο ένοικο του Πλανήτη μας, ξεπερνώντας έτσι τα κάθε είδους σύνορα που αιώνες τώρα χώριζαν -και χωρίζουν εν μέρει ακόμη- το Βατικανό από τον υπόλοιπο κόσμο.

Ι. Η πολυσύνθετη πνευματική πορεία του Πάπα Φραγκίσκου

Δύσκολα θα μπορούσε να φαντασθεί κανείς ότι το παιδί εκείνο που γεννήθηκε, την 17η Δεκεμβρίου 1936, στην λαϊκή συνοικία Φλόρες του Μπουένος Άιρες, από οικογένεια ιταλών μεταναστών, ο κατά κόσμον Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο, θα έφθανε, την 13η Μαΐου του 2013, στον θρόνο και θώκο του Επισκόπου Ρώμης, ως ο 266ος Πάπας της Καθολικής Εκκλησίας.

Α. Το πνευματικό υπόβαθρο

Οι ίδιες οι αρχικές σπουδές του, κατ’ εξοχήν στα πεδία της Χημείας και της Φιλοσοφίας, προοιωνίζονταν μιαν άλλη πορεία ζωής, με πρόδηλα τα αναγεννησιακά χαρακτηριστικά της επιστημονικής πολυμέρειας και πολυπρισματικότητας.

1. Όμως η μεγάλη στροφή στην ζωή του Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο, πραγματικός σταθμός στην μετέπειτα εκκλησιαστική του κατεύθυνση και πορεία, συντελέσθηκε το 1969, όταν χειροτονήθηκε ιερέας της Καθολικής Εκκλησίας.

α) Το επέκεινα εκκλησιαστικό cursus honorum του μελλοντικού Πάπα Φραγκίσκου ήταν εντυπωσιακό: Έπαρχος των Ιησουιτών της Αργεντινής, το 1973, Βοηθός Επίσκοπος, το 1992, Αρχιεπίσκοπος του Μπουένος Άιρες, το 1998 και, εν τέλει, Καρδινάλιος  της Καθολικής Εκκλησίας, το 2001, δώδεκα χρόνια πριν την σημαδιακή 13η Μαΐου, όταν το Παπικό  Κονκλάβιο τον εξέλεξε, κατά τ’ ανωτέρω, νέο Επίσκοπο Ρώμης.

β) Μέσα από μιαν αφοπλιστική, κυριολεκτικώς, απλότητα σκέψεων ο Πάπας Φραγκίσκος αποκαλύπτει, ταυτοχρόνως, αφενός τα θεμελιώδη πνευματικά του εφόδια. Και, αφετέρου, τον τρόπο, με τον οποίο  αντιλήφθηκε δι’ αυτών ευθύς εξ αρχής τον προσανατολισμό της εν γένει εκκλησιαστικής του διαδρομής. Αυτά τα εφόδια και αυτός ο προσανατολισμός μαρτυρούν αψευδώς περί των βασικών αντηρίδων, επί των οποίων θεμελίωσε το δικό του πλήρες σύστημα θρησκευτικών πεποιθήσεων, ως μέλος του Καθολικισμού και ως λειτουργός στην ιεραρχία της Καθολικής Εκκλησίας.

2. Από τα δεδομένα της αυτοβιογραφίας του Πάπα Φραγκίσκου ο αναγνώστης και μελετητής της μπορεί να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι τρεις είναι οι κατά τα προεκτεθέντα βασικές αντηρίδες:

α) Η πρώτη από αυτές είναι η Ελευθερία, ως στάση ζωής του ανθρώπου για την κατά τον προορισμό του υπεράσπιση της αξίας του και της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητάς του, δηλαδή για την κατάκτηση του ορίου της εικόνας και της ομοίωσης του Δημιουργού του. Κατά την ουσία  της Χριστιανικής Διδασκαλίας, ο Χριστιανός μόνον ελεύθερος μπορεί να πορευθεί στα μονοπάτια της Χριστιανοσύνης για την αναζήτηση της Αλήθειας. Περισσότερο δε για τον εκκλησιαστικό ταγό της Χριστιανοσύνης, πάντα κατά τον Πάπα Φραγκίσκο, «το Άγιο Πνεύμα» -ο οιονεί φυσικός καθοδηγητής στα βήματά του- «είναι ελευθερία». Με απλές λέξεις κατά το πνεύμα της Χριστιανοσύνης ο πραγματικός Χριστιανός, και ιδίως ο εκκλησιαστικός ταγός, αυτοκαθορίζεται διά του Αγίου Πνεύματος, και ουδέποτε ετεροκαθορίζεται υπό συνθήκες καταναγκασμού ή ακόμη και απλού συμβιβασμού.  Μέσα σε αυτό το πλαίσιο οι θέσεις του Πάπα Φραγκίσκου για την Ελευθερία και την Αλήθεια εναρμονίζονται, στο ακέραιο, με την ευαγγελική περικοπή στο κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο (8:32): «Γνώσεσθε τὴν ἀλήθειαν, καὶ ἡ ἀλήθεια ἐλευθερώσει ὑμᾶς».

β) Η δεύτερη αντηρίδα, σύμφυτη και συμπληρωματική της πρώτης, είναι η βαθιά και ειλικρινής ενσυναίσθηση της σχετικότητας και της προσκαιρότητας των εγκοσμίων, ως αυθεντικώς εκφραστική της μεν θεώρησης και επίγνωσης της ζωής ως βίου, της δε θνητότητας ως νομοτελειακής κατάληξης της επί γης πορείας  του ανθρώπου. Και τούτο διότι:

β1) Στο πλαίσιο της Χριστιανικής Διδασκαλίας κάθε ψευδαίσθηση επί γης αιωνιότητας είναι επιμέρους σύνδρομο της εωσφορικής αλαζονείας, δοθέντος ότι μια τέτοια αιωνιότητα νοείται μόνο μετά θάνατο και μόνον ως επιβράβευση των κατά Χριστόν έργων του ενάρετου Χριστιανού. Ο στίχος του Δαμασκηνού από την νεκρώσιμη ακολουθία, «ποία δόξα ἕστηκεν ἐπὶ γῆς ἀμετάθετος;», το πιστοποιεί ευκρινώς.

β2) Δίδυμη αδελφή της προμνημονευόμενης ενσυναίσθησης της σχετικότητας και της προσκαιρότητας των εγκοσμίων είναι η σύμφωνη προς αυτή ενσυναίσθηση της αμφιβολίας και του τέλους των βεβαιοτήτων. Χαρακτηριστική προς αυτή την κατεύθυνση είναι η ρήση του Πάπα Φραγκίσκου «ν’ αφήνουμε χώρο στην αμφιβολία», όπως και εκείνη «αν ο άνθρωπος λέει με βεβαιότητα ότι έχει συναντήσει τον Θεό,  δεν μας τα λέει καλά». Ρήσεις οι οποίες οδηγούν στα έγκατα της Χριστιανοσύνης. Κατ’ επέκταση, σύμφωνα με τα δεδομένα της Χριστιανικής Διδασκαλίας και πέρα και έξω από τα κάθε είδους δόγματα,  φθάνουμε στην Αλήθεια όχι μέσα από τον θερισμό των βεβαιοτήτων, δεδομένου μάλιστα ότι αυτές είναι ούτως ή άλλως δύσκολο να ανθίσουν και να καρπίσουν. Αλλά, όλως αντιθέτως, μέσα από την σπορά αμφιβολιών,  όμως πάντα με οδηγό από την μια πλευρά την πίστη και από την άλλη πλευρά την ελπίδα. Σε κάθε περίπτωση η κατάκτηση της Αλήθειας είναι μέγεθος οριακό, όπως δείχνει και η εκκωφαντική σιωπή του Ναζωραίου στο ερώτημα του Ποντίου Πιλάτου (Κατά Ιωάννην, 18:38): «Τί ἐστιν ἀλήθεια;».

3. Και η τρίτη, κορωνίδα των δύο προηγούμενων, αντηρίδα είναι η ευθεία και αδιαμφισβήτητη σύνδεση της μοίρας καθενός με εκείνη του πλησίον, μέσα από μια έκρηξη άφατης και ανυπόκριτης αγάπης που γεννά την ελπίδα. Κατά τον Πάπα Φραγκίσκο «η ελπίδα γεννιέται όταν υπάρχει το “εμείς”; Όχι, έχει ήδη γεννηθεί με το “εσύ”. Όταν υπάρξει το “εμείς” αρχίζει μια επανάσταση». Και λίγο πιο κάτω διευκρινίζει σε ποια επανάσταση κυρίως αναφέρεται. Πρόκειται για «μια επανάσταση στοργής». Επιπλέον, μόνο μια τέτοια «εκπαίδευση στην αδελφικότητα και σε μια  χειροπιαστή αλληλεγγύη μπορεί να ξεπεράσει την “κουλτούρα των αποβλήτων”». Μια κουλτούρα  «που δεν αφαιρεί μόνο την τροφή και τα αγαθά, αλλά πρώτα από όλα τους ανθρώπους που περιθωριοποιούνται από τεχνοοικονομικά συστήματα». Πρόκειται για τα συστήματα εκείνα «στο κέντρο των οποίων, ακόμα και χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε, συχνά δεν υπάρχει πια ο άνθρωπος, αλλά τα προϊόντα του».

Β. Οδεύοντας προς μια Κοινωνία Προσώπων

Αυτό το πνευματικό υπόβαθρο του Πάπα Φραγκίσκου, όπως αναδεικνύεται μέσα από την αυτοβιογραφία του, αποκαλύπτει και το τι είναι εκείνο το οποίο, κατά την δική του αντίληψη, διέπει και συνθέτει την πεμπτουσία της Χριστιανοσύνης -στην μέγιστη γενικότητά της- σε ό,τι αφορά την μέσω της κοινωνικής συνύπαρξης καταξίωση του ανθρώπου ως εικόνας και ομοίωσης του Δημιουργού του.  

1. Η προμνημονευόμενη καταξίωση του ανθρώπου μέσω της αγαστής κοινωνικής συνύπαρξης δεν μπορεί να ολοκληρωθεί και να ευοδωθεί κατά την Χριστιανική Διδασκαλία παρά μόνο μέσω μιας πραγματικής Κοινωνίας Προσώπων.  
α) Και τούτο, διότι ο Χριστιανισμός και η Διδασκαλία του στην βάση των Ευαγγελίων δεν αρκούνται σε μιαν απλή κοινωνική συνύπαρξη, όσο και αν αυτή είναι απολύτως σύμφωνη με τα  προβλεπόμενα από τους κανόνες δικαίου οι οποίοι ρυθμίζουν κανονιστικώς τις κοινωνικές και οικονομικές σχέσεις.  Πολύ πέραν αυτού, στοχεύουν στο να οργανώσουν μια πραγματική Κοινωνία Προσώπων.  Σε τέτοιο μάλιστα βαθμό, ώστε αν χρειασθεί ακόμη και να υπερακοντίσουν, ενόψει των βασικών αρχών της Χριστιανικής Διδασκαλίας, τα κελεύσματα του Νόμου, πάντοτε βεβαίως προς την κατεύθυνση ενίσχυσής τους κατά τον γνήσιο λόγο θέσπισής του και τον επέκεινα θεσμικό προορισμό του. 
β) Όχι όμως και εις βάρος του Νόμου, ήτοι κατά παραβίασή του -πλην ακραίων και εξαιρετικών περιπτώσεων, όπου η κρατική νομική επιταγή αντιτίθεται στον σκληρό πυρήνα του Ανθρωπισμού και, άρα, υπερβαίνει κάθε όριο οιασδήποτε στοιχειώδους δημοκρατικής του νομιμοποίησης- αφού στο πεδίο της Χριστιανικής Διδασκαλίας ισχύει πάντοτε η προτροπή του Χριστού (Κατά Ματθαίον, 22:21): «Ἀπόδοτε τὰ Καίσαρος Καίσαρι καὶ τὰ τοῦ Θεοῦ τῷ Θεῷ».

2. Συνθέτοντας τις θέσεις του Πάπα Φραγκίσκου για μια Κοινωνία Προσώπων υπό το πρίσμα της Χριστιανικής Διδασκαλίας, πρέπει να δεχθούμε και ότι οι θέσεις αυτές συγκλίνουν προς την κατεύθυνση της παραδοχής του ως προς το ποια είναι τα βασικά συστατικά στοιχεία, τα οποία διαμορφώνουν τον αξιακό πυρήνα της. Και τα στοιχεία αυτά της Κοινωνίας Προσώπων κατά την Χριστιανική Διδασκαλία, υπό την κατά τα Ευαγγέλια αυθεντική εκδοχή της, είναι τα εξής:

α) Πρώτον, ο Ανθρωπισμός, ως αρχή η οποία αποτελεί πραγματικό θεμέλιο για την κοινωνική συνύπαρξη και προοιωνίζεται, οιονεί εκ φύσεως, τις αρχές της Αλληλεγγύης και της Δικαιοσύνης.  

α1) Ο Ανθρωπισμός, με τα στοιχεία που του προσέθεσε η Χριστιανική Διδασκαλία, συνίσταται στο ότι ο άνθρωπος, ως αυτοτελής προσωπικότητα με την δική του αξία, βρίσκεται στο επίκεντρο της οργάνωσης αλλά και του προορισμού κάθε συγκεκριμένου κοινωνικού συνόλου αλλά και ολόκληρης της Ανθρωπότητας.  Όχι όμως ο άνθρωπος ως μονάδα, αλλά ο άνθρωπος ως μέλος ενός ευρύτατου κοινωνικού συνόλου, το οποίο υπερβαίνει έτσι κάθε είδους σύνορα, ακόμη και τα κρατικά.  Ενός κοινωνικού συνόλου το οποίο ξεπερνά, κατά πολύ, τα όρια της αρχετυπικής απλής συνύπαρξης -όσο και αν αυτή είναι στις μέρες μας αρκούντως θεσμικώς θωρακισμένη- προκειμένου να διαμορφώσει πραγματική Κοινωνία Προσώπων.

α2) Πρέπει, βεβαίως, να διευκρινισθεί ότι αυτή η συλλογική θεώρηση του ανθρώπου ουδόλως θίγει την ατομική του υπόσταση και την πρωταρχική σημασία της για την υπεράσπιση της αξίας του και την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητάς του.  Όλως αντιθέτως, είναι αυτός ο ευεργετικός ατομισμός -όταν δεν εμποδίζει ούτε, πολύ περισσότερο, αποτρέπει τον άνθρωπο να λειτουργήσει και ως μέλος του κοινωνικού συνόλου- που μπορεί να υπηρετήσει, υπό τις ως άνω προϋποθέσεις, ιδίως την αρχή της Αλληλεγγύης. 

β) Δεύτερον, η Αλληλεγγύη.  Ως αρχή η οποία καθιερώνει τον κυριότερο συνεκτικό δεσμό μεταξύ των μελών του κοινωνικού συνόλου και, ταυτοχρόνως, εγγυάται την συνοχή της κοινωνικής συνύπαρξης, δηλαδή την κοινωνική συνοχή υφ’ όλες της τις εκφάνσεις.  Η κατά την Χριστιανική Διδασκαλία Κοινωνία Προσώπων καθίσταται εφικτή, ως ουσιώδης μετεξέλιξη της απλής κοινωνικής συνύπαρξης, κυρίως μέσω της κατά την Ευαγγελική και την Πατερική Διδασκαλία Αλληλεγγύης, η οποία διαδραματίζει τον ρόλο του συνδετικού κρίκου μεταξύ των μελών του κοινωνικού συνόλου, κατά την λογική της ρήσης: «Ὅ σὺ μισεῖς, ἑτέρῳ μὴ ποιήσῃς».  Και, ακόμη περισσότερο, της ρήσης: «Ἀγάπα τόν πλησίον σου ὡς σεαυτόν».

γ) Τρίτον, η Ειρήνη, ως αρχή η οποία εγγυάται υπέρ της Κοινωνίας Προσώπων -άρα υπέρ του κοινωνικού συνόλου- την αρμονική συνύπαρξη, απαραίτητη για την παραγωγική κοινωνική συνδημιουργία.

γ1) Κατά την Χριστιανική Διδασκαλία, η πραγμάτωση των επιταγών του Ανθρωπισμού και της Αλληλεγγύης, υπό την προεκτεθείσα έννοιά τους, προϋποθέτει, ανυπερθέτως, την Ειρήνη. Και μάλιστα όχι μόνον ως πρωταρχική επιδίωξη αλλά και ως ενδιάθετη στάση ζωής.  Με την έννοια ότι η εκ μέρους του ανθρώπου οικειοθελής τήρηση της συμπεριφοράς εκείνης, η οποία ανταποκρίνεται στα παραγγέλματα της Ειρήνης, τον οδηγεί στα όρια του τελικού προορισμού του, ήτοι στην ομοίωση προς τον Δημιουργό του.

γ2) Αυτή την πτυχή της Χριστιανικής Διδασκαλίας αποδίδει, με εξόχως δωρικό τρόπο, ο Μακαρισμός του κατά Ματθαίον Ευαγγελίου (5:9): «Μακάριοι οι ειρηνοποιοί, ότι αυτοί υιοί Θεού κληθήσονται».  Ιδίως όμως στο κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο (16:33) η Ειρήνη περιγράφεται, από τον ίδιο τον Χριστό στην εκεί ομιλία του προς τους Μαθητές του, ως καρπός της πνευματικής επικοινωνίας και ένωσής τους μαζί του.  Άρα, κατά προέκταση της ρήσης αυτής στο διαχρονικό πλαίσιο της Χριστιανικής Διδασκαλίας εν γένει, και ως καρπός επικοινωνίας και ένωσης των ανθρώπων μεταξύ τους: «Λελάληκα ὑμῖν ταῦτα ἵνα ἐν ἐμοὶ εἰρήνην ἔχητε» (16:33).

δ) Και, τέταρτον, η Δικαιοσύνη.  Η κατά την Χριστιανική Διδασκαλία Δικαιοσύνη υπερβαίνει το κανονιστικώς δέον.

δ1) Και μετατρέπεται σε καθημερινή συμπεριφορά, την οποία ο άνθρωπος οφείλει να τηρεί πέρα και έξω από την θεσμική υποχρέωση που του επιβάλλει η κείμενη νομοθεσία.  Επανέρχομαι λοιπόν, κατ’ ανάγκη,  στην σημασία της Δικαιοσύνης εντός του πλαισίου της Χριστιανικής Διδασκαλίας: Η Πέμπτη Ωδή (Προσευχή Ησαΐου του Προφήτου, 26:9), που από την Παλαιά Διαθήκη ενσωματώθηκε στην Καινή Διαθήκη και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της Χριστιανικής Διδασκαλίας, αποδίδει, με άκρως αντιπροσωπευτικό τρόπο, αυτή την έννοια της αρχής της Δικαιοσύνης: «Δικαιοσύνην μάθετε, οἱ ἐνοικοῦντες ἐπὶ τῆς γῆς».  

δ2) Είναι δε χαρακτηριστικό ότι η διατύπωση αυτή ενέχει τέτοια γενικότητα, ώστε η αντίστοιχη προτροπή να απευθύνεται όχι μόνο στους ασκούντες, αμέσως ή εμμέσως, μιας μορφής κρατική εξουσία. Αλλά και σε όλα τα μέλη του οικείου κοινωνικού συνόλου, έτσι ώστε οι ασθενέστεροι να προστατεύονται από την αυθαιρεσία του αδίκου erga omnes. Συνδυαζόμενη δε, όπως είναι ευνόητο, με την αρχή της Αλληλεγγύης, η Δικαιοσύνη, πάντα κατά την Χριστιανική Διδασκαλία, με στήριγμα και την αναλογική Ισότητα οδηγεί στην διαμόρφωση της αρχής της Κοινωνικής Δικαιοσύνης μέσω της ίσης μεταχείρισης ουσιωδώς όμοιων καταστάσεων και της άνισης μεταχείρισης ουσιωδώς ανόμοιων καταστάσεων. Με την πρόσθετη προϋπόθεση ότι στην περίπτωση της άνισης μεταχείρισης ουσιωδώς ανόμοιων καταστάσεων η ουσιαστική πραγμάτωση της Κοινωνικής Δικαιοσύνης επιβάλλει και την ισότητα στην αφετηρία δια της διασφάλισης ισότητας ευκαιριών.  

ΙΙ. Ο Πάπας Φραγκίσκος «οιακοστρόφος» νέας πορείας για το Κράτος της Πόλης του Βατικανού;

Οι σκέψεις και θέσεις του Πάπα Φραγκίσκου, οι οποίες αναδύονται ευκρινώς μέσα από την αυτοβιογραφία του  -και μάλιστα ακόμη και από τον τίτλο της που σηματοδοτεί την ελπίδα για κάτι σαφώς νέο και πολλά υποσχόμενο στην πορεία του Καθολικισμού εν γένει-  καταδεικνύουν ότι για τον 266ο Ποντίφηκα της Καθολικής Εκκλησίας προέχει, και δη στα όρια του υπερχειλούς, η πνευματικότητα σε ό,τι αφορά την πορεία της στην σύγχρονη ταραγμένη εποχή μας.  Άλλωστε, σε μια συμβολική κίνηση προσήλωσης σε αυτή την νέα πραγματικότητα -προσήλωσης που δείχνει επιπροσθέτως μια κοινή εκκλησιαστική προσέγγιση, προσαρμοσμένη πολύ περισσότερο στο αυθεντικό πνεύμα της Χριστιανικής Διδασκαλίας-  αμέσως μόλις εξελέγη ο Πάπας Φραγκίσκος έσπευσε να κρατήσει μόνο τον τίτλο του Επισκόπου Ρώμης. Και κάπως έτσι το Βατικανό άρχισε να απομακρύνεται, αν όχι και να αποξενώνεται, από τα παραδοσιακά κοσμικά στοιχεία και χαρακτηριστικά της έκπαλαι σύνθετης κρατικοεκκλησιαστικής του οντότητας.

Α. Προς την κοσμική συρρίκνωση του Κράτους της Πόλης του Βατικανού;

Αν η τάση αυτή συνεχισθεί και στην εποχή των διαδόχων του Πάπα Φραγκίσκου, εφόσον βεβαίως και εκείνοι βαδίσουν πάνω στα ίδια πνευματικά χνάρια, τότε είναι προφανές πως η Καθολική Εκκλησία θα έχει αρχίσει να απογαλακτίζεται από τις οιονεί κλασικές κοσμικές αντηρίδες, πάνω στις οποίες στηρίχθηκε η οικοδόμηση του Κράτους της Πόλης του Βατικανού, διαγράφοντας μετέπειτα ιστορικούς μαιάνδρους διακυμάνσεων στο αστερισμό της αντίστοιχης διακύμανσης της επιρροής των υπολειμμάτων του Παποκαισαρισμού.

1. Συγκεκριμένα, ο Παποκαισαρισμός υπήρξε ένα σκοτεινό και άκρως παρακμιακό πνευματικώς σύμπτωμα του Μεσαίωνα, όταν ο Πάπας, ως επικεφαλής της Καθολικής Εκκλησίας και μπροστά στην «πρόκληση» εξασθενημένων και βαθύτατα διχασμένων κοσμικών ηγετών  -κατ’ εξοχήν Βασιλέων ή και Φεουδαρχών-  θέλησε να συγκεντρώσει, εκτός της θρησκευτικής και εκκλησιαστικής του ηγεσίας, και εκείνη της κοσμικής εξουσίας.  Κύριος, και ουσιαστικώς άνευ ορίων, εκφραστής του Παποκαισαρισμού υπήρξε ο Πάπας Ιννοκέντιος Γ΄ (1161-1216).  Ας μην ξεχνάμε ότι ήταν εκείνος ο οποίος οργάνωσε την Δ΄ Σταυροφορία (1202-1204), που κατέληξε και στην στυγνή κατάκτηση και στην βάρβαρη λεηλασία της πρωτεύουσας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, της Κωνσταντινούπολης.  Από τις οποίες η Βασιλεύουσα ουδέποτε συνήλθε ουσιαστικώς, έως την τελική πτώση της το 1453.

2. Είναι γνωστό ότι ο μετέπειτα Καισαροπαπισμός ήταν το κύριο σύμπτωμα της αντίδρασης της κοσμικής εξουσίας στην επέλαση του Παποκαισαρισμού.  

α) Για την ακρίβεια, και οπωσδήποτε άκρως συνοπτικώς, ο Καισαροπαπισμός εξαπλώθηκε ιδίως κατά την περίοδο του 14ου, του 15ου και του 16ου αιώνα. Και σήμανε την περίοδο, κατά την οποία η κοσμική διακυβέρνηση -ήτοι ο Βασιλιάς,  και κατά κύριο λόγο ο Αυτοκράτορας-  επιχείρησε να ποδηγετήσει, στην κυριολεξία, την θρησκευτική αλλά και πνευματική εξουσία της Καθολικής Εκκλησίας.  Μάλιστα στην πιο προωθημένη μορφή του ο Καισαροπαπισμός ανέπτυξε το σύστημα, δια του οποίου ο πολιτειακός και πολιτικός φορέας της κοσμικής διακυβέρνησης διεκδίκησε και εν τέλει άσκησε εν πολλοίς και τον ρόλο του πραγματικού επικεφαλής της Καθολικής Εκκλησίας.  

β) Η σύγκρουση αυτή μεταξύ του Πάπα και της Καθολικής Εκκλησίας από την μια πλευρά και της κοσμικής εξουσίας από την άλλη έληξε, κατά κάποιο τρόπο, μέσω ενός συμβιβασμού τήρησης προσχημάτων σε ό,τι αφορά το κύρος του Ποντίφηκα, την 11η Φεβρουαρίου 1929, επί φασιστικής περιόδου στην Ιταλία.  Ήταν τότε που με την Συνθήκη του Λατερανού ιδρύθηκε το Κράτος της Πόλης του Βατικανού, ως υβριδικός φορέας στο πλαίσιο του οποίου τον καταδήλως προέχοντα θρησκευτικό και πνευματικό ρόλο του Πάπα και Επισκόπου Ρώμης συμπληρώνει, κατά κάποιο τρόπο, η προσθήκη μιας σαφώς περιορισμένης κοσμικής εξουσίας εντός των ορίων του Κράτους της Πόλης του Βατικανού.  Όπως καθίσταται προφανές, από τον πάλαι ποτέ Παποκαισαρισμό «stat rosa pristina nomine, nomina nuda tenemus»,  για να αναφερθούμε στο «De Contemptu Mundi» του βενεδικτίνου μοναχού του 12ου αιώνα Bernard de Cluny, και στο «Όνομα του Ρόδου» του Ουμπέρτο Έκο (1980).

B. Η πνευματική και θρησκευτική παρακαταθήκη του Πάπα Φραγκίσκου στους διαδόχους του

Από την ίδια την αυτοβιογραφία του Πάπα Φραγκίσκου συνάγεται, όποια και αν είναι η ανάγνωσή της, ότι στα χρόνια της ποντιφηκικής του θητείας κατάφερε να διαγνώσει με καιρίως αποφασιστικό τρόπο το πόσο τα όποια υπολείμματα του Παποκαισαρισμού όχι μόνο δεν τονώνουν αλλά, όλως αντιθέτως, υπονομεύουν το κύρος της Καθολικής Εκκλησίας. Προεχόντως δε στην εποχή μας, κατά την οποία παρατηρείται μια ραγδαία αποδυνάμωση θεμελιωδών αρχών και αξιών αυτού τούτου του Πολιτισμού μας, και κατά κύριο λόγο των αρχών και αξιών που συνθέτουν τον πυλώνα του Ανθρωπισμού.

1. Ειδικότερα, για τον Πάπα Φραγκίσκο και κατά τα εμμέσως πλην σαφώς εκτιθέμενα σχετικώς στην αυτοβιογραφία του, η Αντιπροσωπευτική Δημοκρατία, ως πολιτειακό και πολιτικό θεσμικό οικοδόμημα το οποίο είναι προορισμένο να εγγυάται την Ελευθερία και τα  Θεμελιώδη Δικαιώματα του Ανθρώπου, εδράζεται πρωτίστως επί της αρχής της Λαϊκής Κυριαρχίας.

α) Αρχής, η οποία αυτονοήτως αποκλείει την ανάμιξη στην πολιτική διακυβέρνηση κάθε φορέα, ο οποίος δεν είναι θωρακισμένος με την κατά το οικείο Σύνταγμα δημοκρατική νομιμοποίηση, άρα και της Εκκλησίας, της κάθε Εκκλησίας, όσο και αν είναι το πλήθος των πιστών της.  Από την άλλη πλευρά ο Πάπας Φραγκίσκος έχει κατανοήσει το πόσο η αγαστή, πλην όμως στο μέτρο των αρμοδιοτήτων καθενός, συμπόρευση της Εκκλησίας με τους φορείς που διασφαλίζουν και την ως άνω διακυβέρνηση υπό όρους Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας αποβαίνει προς όφελος  της ίδιας της Εκκλησίας, φυσικά τηρουμένης της προαναφερόμενης ρήσης του Ευαγγελίου «ἀπόδοτε τὰ τοῦ Καίσαρος Καίσαρι». Την συμπόρευση αυτή διευκολύνει το γεγονός ότι η Χριστιανική Διδασκαλία  -άρα και η Εκκλησία η οποία βασίζεται σε αυτήν-  συναντά καίριας σημασίας αρχές της Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας. Βεβαίως στο μέτρο που η μεν Αντιπροσώπευση αφορά τον Αντιπρόσωπο του Θεού επί γης, η δε Ελευθερία αφορά ιδίως την ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης και της ελεύθερης άσκησης των δικαιωμάτων ανεξάρτητα από τις θρησκευτικές πεποιθήσεις καθενός.

β) Συμπερασματικώς, για τον Πάπα Φραγκίσκο η Εκκλησία -επομένως και η Καθολική Εκκλησία- επιτελεί το έργο της και καταξιώνεται κοινωνικώς όταν, αποφεύγοντας κάθε διαγκωνισμό με την κοσμική εξουσία, υπερασπίζεται επιπλέον και την Δημοκρατική Αρχή καθώς και την Ελευθερία ως πεμπτουσία της ακώλυτης άσκησης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.  Δοθέντος ότι δι’ αυτού του τρόπου, και κατ’ εξοχήν δια της ακώλυτης άσκησης της Θρησκευτικής Ελευθερίας, η Καθολική Εκκλησία μπορεί να εμπνεύσει καθένα σε ό,τι αφορά την αυθεντικότητα του θρησκευτικού ρόλου της ως πεδίου κοινωνικής προσφοράς, ανεξάρτητα από το αν πιστεύει κάποιος ή όχι.  Και αυτή η έμπνευση έχει τόσο μεγαλύτερη σημασία για την Εκκλησία γενικότερα, όσο η σύγχρονη κοσμική εξουσία, στα περισσότερα Κράτη του Πλανήτη, δεν έχει αρθεί στο ύψος των περιστάσεων τόσο ως προς την εμπέδωση της Αλληλεγγύης και της Δικαιοσύνης όσο και ως προς την εδραίωση ενός πραγματικού Κοινωνικού Κράτους Δικαίου. Κοινωνικού Κράτους Δικαίου ικανού να αντιμετωπίσει τον μεγαλύτερο σύγχρονο κίνδυνο για την κοινωνική συνοχή, δηλαδή τον κίνδυνο των κραυγαλέων ανισοτήτων και της εξ αυτών οιονεί ενδημικής επικράτησης της φτώχειας και της εξαθλίωσης.

2. Περαιτέρω, ως ασυμβίβαστος πολέμιος κάθε μορφής προσηλυτισμού ο Πάπας Φραγκίσκος δεν διεκδικεί κανένα «αλάθητο», ούτε δικό του ούτε για την Καθολική Εκκλησία και, πολύ περισσότερο, κανένα «πρωτείο», δογματικό ή άλλο, εντός της Χριστιανοσύνης εν γένει.

α)   Τούτο σημαίνει, κατ’ επέκταση, και ότι έτσι ο Καθολικισμός δεν αντιδικεί ούτε ανοίγει χαρακώματα σε σχέση και με τα άλλα Δόγματα και τις άλλες Ομολογίες στο πεδίο της Χριστιανοσύνης, και πριν απ’ όλα με την Ορθοδοξία και με τον Προτεσταντισμό.  Γεγονός το οποίο προδήλως διευκολύνει την ενότητα όλων των μελών του Σώματος της Χριστιανοσύνης καθιστώντας, μεταξύ άλλων, την Χριστιανική Διδασκαλία όχι επιβεβλημένη γνώση και conditio sine qua non για την σωτηρία του Ανθρώπου.  Αλλά δείκτη πορείας για την σωτηρία του αυτή, ο οποίος υιοθετείται στην πράξη κατ’ ελεύθερη, απολύτως, επιλογή.

β) Μπορεί, λοιπόν, να αμφισβητήσει κανείς ότι δι’ αυτού του πλαισίου σκέψης είναι εφικτό να βρεθεί ένας κοινός τόπος για την του Χριστού Εκκλησία ώστε, υπό συνθήκες ενότητας και σύμπνοιας μέσω ενός γόνιμου και ειλικρινούς διαλόγου υπό όρους ισοτιμίας, να πρωτοστατήσει και στην αποστολή υπεράσπισης των θεμελιωδών αρχών και αξιών του Ανθρωπισμού, όταν αυτές συντρίβονται σήμερα ανάμεσα στις μυλόπετρες της «επικυριαρχίας» του «οικονομικού» επί του «θεσμικού» παγκοσμίως;

Επίλογος

Η εποχή του Πάπα Φραγκίσκου θα μείνει, σε κάθε περίπτωση, στην εκκλησιαστική ιστορία ως η περίοδος, κατά την οποία το Κράτος της Πόλης του Βατικανού τείνει να αφήσει οριστικά πίσω του κάθε κληρονομιά που του παρέδωσαν τόσο οι σκοτεινοί και στείροι πνευματικώς αιώνες του Παποκαισαρισμού, όσο και ο αντίστοιχης χρονικής διάρκειας καταναγκασμός του Καισαροπαπισμού.  Υπ’ αυτή την έννοια η κοσμική εξουσία φαίνεται να αποχωρεί από το Βατικανό δίχως να αφήνει ίχνος από μια πρότερη διαδρομή, κατά την οποία οι κοσμικές ματαιοδοξίες πλήγωσαν βαριά το Σώμα της Καθολικής Εκκλησίας.  Αρκεί βεβαίως οι διάδοχοι του Πάπα Φραγκίσκου να μην διακόψουν στο μέλλον την συνέχεια της δικής του πνευματικής και θρησκευτικής παρακαταθήκης. Τότε θα μπορούμε να πούμε και ότι στον επισκέπτη του Κράτους της Πόλης του Βατικανού θα απομένουν, ως εμβληματικό αποτύπωμα μνήμης, όχι τα παπικά δώματα ή οι ευσταλείς φρουροί τους, αλλά σχεδόν αποκλειστικώς το πνευματικό μεγαλείο της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου και η λυτρωτική αύρα του Παρεκκλησίου της Καπέλα Σιξτίνα, με την απαράμιλλη τέχνη του Μιχαήλ Αγγέλου χαραγμένη ανεξίτηλα στην οροφή του και στον τοίχο του βωμού.»

 

πηγή:https://www.kathimerini.gr/society/563524813/prokopis-paylopoylos-papas-fragkiskos-to-telos-tis-kosmikis-epochis-gia-to-vatikano/

 

Ομιλία Ευάγγελου Βενιζέλου στην παρουσίαση της αυτοβιογραφίας του Πάπα Φραγκίσκου

Ο Πάπας ως σάρκινος άνθρωπος. Απο την Ελπίδα στην Ανάσταση **

 

Το βιβλίο που παρουσιάζουμε έχει τον τίτλο «Ελπίδα» και τον υπότιτλο «Η Αυτοβιογραφία». Στην πραγματικότητα όμως περικλείει  δύο διαφορετικά βιβλία. Περιέχει , πρώτον,  μια αυτοβιογραφική αφήγηση που θα μπορούσε να την κάνει οποιοσδήποτε άνθρωπος, όχι κληρικός, και κυρίως όχι ο Πάπας. Και, δεύτερον, εμπεριέχει ένα θεολογικό και πολιτικό ταυτοχρόνως δοκίμιο.

Το εντυπωσιακό είναι ότι το σημαντικότερο θεολογικό μήνυμα που στέλνει το βιβλίο, δεν προκύπτει από το θεολογικό δοκίμιο, αλλά από το πραγματολογικό μέρος. Από την αφήγηση της ζωής ενός σάρκινου ανθρώπου. Γιατί ο Πάπας Φραγκίσκος εμφανίζεται στο βιβλίο αυτό ως ένας κανονικός άνθρωπος, με σάρκα. Άλλωστε η ενσάρκωση είναι το μέγα θαύμα. Η ενανθρώπιση. Και αυτό το λέει σε κάθε δυνατό τόνο ο Πάπας Φραγκίσκος.

Καταρχάς γιατί θέλει να παρουσιάσει, πριν από οτιδήποτε άλλο, μια εκκλησιολογία για την καθολική εκκλησία. Και μας δηλώνει ότι αντιλαμβάνεται την καθολική εκκλησία ως τον λαό του Θεού. Αυτό το γνωστό Corpus Mysticum. Ο Χριστός συγκροτείται μέσα από το σώμα του λαού του, μάλιστα κάποια στιγμή στο βιβλίο, υπάρχει μια διακριτική παραπομπή στον καρδινάλιο, αλλά όχι επίσκοπο, Henri de Lubac που ήταν «συνομιλητής» του Ιωάννη Ζηζιούλα ως  ο κατεξοχήν δυτικός θεολόγος της ευχαριστιακής θεολογίας.

Το λέει όμως με πάρα πολύ χειροπιαστό τρόπο ο Φραγκίσκος.  Θέλει να έχουν  οι κληρικοί και ο ίδιος την ‘οσμή’ του απλού ανθρώπου. Η οσμή, η  μυρωδιά της εκκλησίας  είναι η μυρωδιά των απλών και φτωχών ανθρώπων, ‘Μη φοβάστε την τριβή με τον κόσμο’. Και θαυμάζει τους ιερείς των παραγκουπόλεων, των φυλακών, της μιζέριας του κόσμου. Γιατί μέσα από τη ‘μιζέρια του κόσμου’, το λέει και η γλώσσα, προκύπτει η Misericordia, το έλεος, που είναι η βασική έννοια για τον Πάπα Φραγκίσκο

Η ζωή του είναι η ζωή ενός ανθρώπου με διλήμματα, με αμφιβολίες με  παλινδρομήσεις. Δεν ήταν καθόλου εύκολο να βρει και να δηλώσει την κλίση του. Στην εκκλησιολογία, λοιπόν, του Φραγκίσκου έχει  σπουδαία θέση η ιερατική κλίση. Την περιγράφει με  γλαφυρό τρόπο, και το καταλαβαίνω γιατί συμπτωματικά, έχω κάνει και εγώ την ίδια περιήγηση πολλές φορές στη Ρώμη. Εξηγεί πόσες φορές πήγε στον Άγιο Λουδοβίκο των Γάλλων, στον San Luigi dei Francesi, για να δει το διάσημο έργο του Καραβάτζιο , Vocazione di San Matteo, ‘Η κλίση του Αγίου Ματθαίου΄.

Έχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία η αίσθηση που αποκομίζει από το χέρι εκείνο που δείχνει την κλίση, και έπρεπε να το πεις στους γονείς του, στους παππούδες του, να βρει τον προσανατολισμό του. Και η επιλογή του να ενταχθεί στους Ιησουίτες, όπως ο Σεβασμιώτατος Αρχιεπίσκοπος των εν Αθήναις Καθολικών, δεν ήταν καθόλου τυχαία, γιατί απαιτείται επιστημοσύνη, πειθαρχία,  πνευματικότητα.

Η  θεολογία του Πάπα Φραγκίσκου συνδέεται περισσότερο με το προσωπικό του παράδειγμα, γιατί δια του παραδείγματος διδάσκει, παρά στον λόγο του. Είναι λοιπόν απαράμιλλο το παπικό στιλ  του Πάπα Φραγκίσκου.  Οι απλουστεύσεις. Η διαμονή. Η αμφίεση.  Η λειτουργιολογική του αντίληψη. Και βέβαια η αντίληψη του για τη διοίκηση της Αγίας Έδρας και της Curia Romana. Οι επιλογές των  καρδιναλίων, οι οποίες είναι εντυπωσιακές και παράδοξες μερικές φορές, όπως έγινε πρόσφατα με την επιλογή του Αυστραλού Καρδιναλίου, που είναι ένας νέος σε ηλικία  ελληνόρρυθμος  Επίσκοπος Ουκρανικής καταγωγής.

Και βέβαια αυτό συνδέεται και με ένα στοιχείο το οποίο το λέει με πολύ μεγάλη διακριτικότητα και σεμνότητα, το οποίο είναι εντυπωσιακό κατά τη γνώμη μου, πως το κονκλάβιο έχει μνήμη,  και μπορεί να βρει κανείς την προεικόνιση του επόμενου Πάπα στις ψηφοφορίες που γίνονται στο προηγούμενο κονκλάβιο. Κάτι που η πρόσφατη ταινία «Το Κονκλάβιο» που διεκδίκησε  πολλά Όσκαρ δεν το λέει. Αλλά ο καρδινάλιος Μπεργκόλιο είχε λάβει εντυπωσιακά μεγάλο αριθμό ψήφων στο κονκλάβιο που εξέλεξε τον Βενέδικτο 16ο το 2005. Άρα είχαν κάπως προεικονιστεί και προσδιοριστεί τα πράγματα και παρά τη σεμνότητά του και την επιφυλακτικότητά του, προφανώς ήξερε ότι υπάρχει  πολύ ισχυρή πιθανότητα εκλογής του, για πρώτη φορά με ζώντα Πάπα, παραιτημένο, Επίτιμο Πάπα ο οποίος μπορούσε να επηρεάσει την έκβαση της εκλογής.

Βέβαια αυτή όλη η αντίληψη του επιστεγάζεται κατά τη γνώμη μου από το ακόμη πιο εντυπωσιακό στοιχείο της πνευματικότητάς του που έχει ένα στοιχείο αυτοσυνειδησίας και αυτοσαρκασμού, που είναι το χιούμορ του. Πάπας ανθρώπινος. Πάπας ο οποίος δεν κάνει χρήση των συμβόλων της εξουσίας του της οιονεί μοναρχικής. Και πάπας με χιούμορ που αυτοσαρκάζεται; Μετά την εκλογή του στο πρώτο γεύμα με τους καρδιναλίους, υπό λιτές συνθήκες, στον ξενώνα – πήρε το διαμέρισμα στο οποίο φιλοξενείται ο Οικουμενικός Πατριάρχης συνήθως, και εκεί διαμένει- του  ζήτησαν να κάνει μία πρόποση,  και η πρόποση ήταν ‘ Εύχομαι να σας συγχωρέσει ο Θεός γιατί με εκλέξατε’.

Και για να πω και ένα δεύτερο παράδειγμα, όταν οι συνεργάτες του τον άφησαν κατ’ οικονομία να εμφανιστεί την πρώτη φορά με το παντελόνι που φορούσε, που ήταν μαύρο, είπαν ‘την επόμενη φορά, κατά την παράδοση, πρέπει να φορέστε άσπρο’. Είπε, ‘εγώ έγινα Πάπας, δεν έγινα παγωτατζής για να φορέσω άσπρο παντελόνι’. Ένας  Πάπας ο οποίος έχει την ικανότητα από το κρεβάτι του πόνου, και του ευχόμαστε  περαστικά όλοι μας μέσα την ψυχή μας, να αφήνει τον επικεφαλής της ιατρικής ομάδας που τον παρακολουθεί να κάνει την εξής ανακοίνωση: ‘Ο Πάπας έχει πλήρη επαφή, συνεργάζεται, έχει πολύ καλή διάθεση, διότι όταν του είπα το πρωί, Άγιε Πατέρα, μου απάντησε, ναι, Άγιε Υιέ’.

Οπότε αντιλαμβάνεστε ότι έχει  άνεση να διαχειριστεί το θέμα και θα μου επιτρέψετε να πω ότι έχει και  συνείδηση των δυνατοτήτων του και της ευκαιρίας που διαθέτει – της ιστορικής ευκαιρίας γιατί διαπερνά την Ιστορία, βρίσκεται εντός που παρόντος χρόνου –  να διαμορφώσει μια κατάσταση για την καθολική Εκκλησία και το μέλλον της.

Η πολιτική του θεολογία, είναι απλή. Είναι επηρεασμένη βαθύτατα από το λατινοαμερικανικό Αργεντίνικο χαρακτήρα, από την εμπειρία του, από τη θεολογία της απελευθέρωσης. Θεωρεί ότι το πρωταρχικό μήνυμα του Ευαγγελίου είναι βαθιά κοινωνικό, ανατρεπτικό, ριζοσπαστικό, εξισωτικό: Οι πτωχοί έχουν πολύ μεγάλο πλεονέκτημα στη διεκδίκηση της βασιλείας των ουρανών.

Άρα, από πλευράς κοινωνικών αντιλήψεων και κοινωνικού μηνύματος, ο Πάπας είναι τοποθετημένος και είναι ειρηνιστής. Άρα η αντίληψη του για αυτό που λέγεται Πολιτική, Δημοκρατία, παρών κόσμος, η αντίληψη του για αυτό που ονομάζεται διεθνές σύστημα διακυβέρνησης, είναι δεδηλωμένη, συνοπτική, απλή. Αλλά και έμπρακτη. Και γι’ αυτό τον αντιμετωπίζουν και με προσοχή και με επιφυλακτικότητα, αυτοί οι οποίοι θεωρούν ότι έχουν το προβάδισμα στη διαμόρφωση των πραγματικών συσχετισμών, της κατάστασης του κόσμου δηλαδή. Η πρώτη  επίσημη επίσκεψη του στον Λευκό Οίκο επί Προεδρίας Τραμπ, στην πρώτη θητεία, κύλησε πολύ ομαλά και ευχάριστα. Μακάρι να έχουμε την ευκαιρία να δούμε δεύτερη επίσημη επίσκεψη του Πάπα Φραγκίσκου στον Λευκό Οίκο.

Τον απασχολούν και όλα τα άλλα προβλήματα που είναι και εκκλησιολογικά, και εκκλησιαστικής διοίκησης και ποιμαντικής ταυτόχρονα. Τον απασχολεί πάρα πολύ η στάση της εκκλησίας απέναντι στους ‘αμαρτωλούς’. Η εκκλησία είναι των  αμαρτωλών. Ο λαός είναι αμαρτωλός. Ο ίδιος είναι αμαρτωλός. Το Μέγα Μυστήριο είναι βεβαίως η  θεία ευχαριστία, αλλά στη θεολογία των προσώπων θεωρεί ο Φραγκίσκος ότι είναι η εξομολόγηση και η άφεση, η συγχώρεση. Λέει χαρακτηριστικά : Έχω συγχωρέσει όλους όσοι έχουν εξομολογηθεί σε εμένα πλην ενός, ο οποίος ήταν δραστήριος και επηρμένος δικηγόρος, που δεν του έδωσε άφεση και στην πραγματικότητα τον άφησε να πάει αλλού, να βρει έναν άλλο πνευματικό.

Αλλά είναι συγχωρητικός. Και είναι συγχωρητικός για όλους τους ‘αμαρτωλούς’, διότι αποδέχεται κάθε τι το ανθρώπινο, τίποτα δεν του είναι ξένο, όπως τελευταίος είπε ο Όσκαρ Ουάιλντ. Δεν μπορεί να πει τίποτα διαφορετικό από το δόγμα της Εκκλησίας, για την ομοφυλοφιλία, για την άμβλωση, για τον γάμο των ομοφύλων, αλλά πάντως τους θέλει όλους στην αγκαλιά της Εκκλησίας και στο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Και έχει και μια μέριμνα για την θέση των γυναικών  , τις οποίες πράγματι όπως είπε ο Άγιος Μεσσηνίας, προώθησε στη διοίκηση της Εκκλησίας, της curia, και της πόλης του Βατικανού διορίζοντας γυναίκες, αλλά το εύρημά του εκεί είναι ότι η ιδιότητα της γυναίκας είναι κάτι σημαντικότερο από τη διακονία του κληρικού. Αυτό δεν λύνει το πρόβλημα της λεγόμενης χειροτονίας των γυναικών και της συμμετοχής των γυναικών στον κλήρο. Άρα είναι και αυτό ένα θέμα το οποίο μένει ανοιχτό προς συζήτηση.

Ο Πάπας Φραγκίσκος προφανώς έχει συνείδηση μίας εξαιρετικά λεπτής διαχωριστικής γραμμής την οποία συζητάμε στο Διεθνές Δίκαιο, ως σχολικό παράδειγμα, που είναι η διάκριση μεταξύ της Αγίας Έδρας και της Πόλης του Βατικανού. Έχει πάρα πολύ μεγάλο ενδιαφέρον να παρακολουθεί κανείς στους διεθνείς οργανισμούς πού μετέχει η Αγία  Έδρα και πού μετέχει η Πόλη του Βατικανού. Γνωρίζει πάρα πολύ καλά πώς πρέπει να διαχειριστεί το ένα και πώς πρέπει να διαχειριστεί το άλλο. Δεν είναι δύο ταυτόσημες οντότητες. Και τις διαχειρίζεται όντας ιταλικής καταγωγής, Αργεντίνος.

Η γλώσσα που χρησιμοποιεί όταν θέλει να εκφραστεί αυθόρμητα, όπως έγινε και τώρα μέσα από το νοσοκομείο, είναι τα Ισπανικά, με την Αργεντίνικη, ιταλίζουσα , μελωδική εκφορά. Και σχολιάζει ακόμα και ο ίδιος με τη γνωστή σαρκαστική του διάθεση, την ποιότητα των Ιταλικών που χρησιμοποιεί.

Κατάλαβα τώρα ακούγοντας τον Αλέξη Τσίπρα στο video, ότι ο Πάπας έδειξε πάρα πολύ μεγάλο ενδιαφέρον για την ελληνική περίπτωση. Επειδή προφανώς μας συνδέει, την Αργεντινή και την Ελλάδα,  η κοινή εμπειρία του δημοσίου χρέους. Μόνο που εμείς αναδιαρθρώσαμε το δημόσιο χρέος και το κουρέψαμε, με απόλυτη νομική ασφάλεια, χωρίς περιπέτειες, χωρίς διεθνείς δικαστικές ήττες, χωρίς τη διαρκή περιδίνηση, ενώ αυτό ήταν απείρως μεγαλύτερο από το Αργεντίνικο. Eκεί  για 20 δισεκατομμύρια δολάρια  παιδεύονται μέχρι τώρα μέσα από άπειρες περιπέτειες, πολιτικές  κοινωνικές και θεσμικές, ενώ εμείς αναδιαρθρώσαμε συνολικά πάνω από 200 δισεκατομμύρια και εν πάση περιπτώσει, από πλευράς νομικής αμφισβήτησης, δεν είχαμε προβλήματα.

Προφανώς αυτό τους έφερε πάρα πολύ κοντά. Σχεδόν προσήλυτος ο Αλέξης Τσίπρας, και ενδεχομένως αν μπορούσε ο Πάπας, θα του είχε παράσχει την άφεση.

Αλλά δεν υπάρχει  πρόβλημα, διότι κατά την  πρώτη Βατικάνεια Σύνοδο που προσδιόρισε την  infallibilitas papalis, το παπικό αλάθητο, αυτό  αφορά δογματικά και ηθικά ζητήματα, όχι επιμέρους πολιτικές εκτιμήσεις. Άρα  δεν υπάρχει αλάθητο από την άποψη αυτή.

Αλλά επειδή ο αγαπητός Αλέξης έκανε εξομολογήσεις σήμερα, έστω και βιντεοσκοπημένες, πρέπει να σας πω ότι και εμένα μου προκάλεσε πολύ μεγάλη έκπληξη αυτή η πρώτη συνάντηση του Πάπα εκτός Πρωτοκόλλου με τον τότε αρχηγό της αντιπολίτευσης, και όχι με την κυβέρνηση, η οποία θα μπορούσε να του  πει τι ακριβώς συμβαίνει, ποια είναι αυτή η δύσκολη εποποιία της οικονομικής κρίσης που ταλαιπωρεί τον λαό και τη χώρα. Λίγες μέρες μετά τη συνάντηση αυτή, πήγα στην Άγκυρα για να παραστώ στην ανάληψη των καθηγητών του Ρετζέπ Ταγιπ Ερντογάν ως Προέδρου της Δημοκρατίας, μετά  την πρώτη εκλογή του. Εκεί, λοιπόν, ήταν και ο καρδινάλιος Παρολίν, ο Γραμματέας του κράτους του Βατικανού, ο οποίος καθόταν  πολύ κοντά μου, και του είπα ‘Γιατί δεν του προτείνετε  να του πούμε τι συμβαίνει με το χρέος, γιατί μπορεί να είναι χρήσιμο αυτό και για τη σύγκριση μεταξύ Ελλάδος και Αργεντινής’- είχα γράψει ένα άρθρο τότε, για το ταγκό, ότι οι δύο εμπειρίες για τον δημόσιο χρέος, της Αργεντινής και της Ελλάδας,  θα μπορούσαν να χορογραφηθούν ως ταγκό.

Και πράγματι είχαμε την ευκαιρία μιας τέτοιας συνάντησης στη θρονική εορτή του Οικουμενικού Θρόνου τον Νοέμβριο του 2014 και την ωραία εμπειρία ενός κοινού γεύματος στην Πατριαρχική Τράπεζα μετά την Πατριαρχική και Συνοδική Λειτουργία, στην οποία παρίστατο ο Πάπας και απήγγειλε και το Πάτερ Ημών, ως εκ τούτου έχω και μια προσωπική αίσθηση του Πάπα μέσα σε ένα ορθόδοξο περιβάλλον, συνοδικό. Γιατί η Τράπεζα αυτή η Πατριαρχική, η μοναστηριακή, είναι μια πολύ μεγάλη εκδήλωση συνοδικότητας, κατά βάθος.

Έτσι, λοιπόν, έχουμε ένα βιβλίο, το οποίο, μου προκάλεσε την εξής κατά βάθος διερώτηση:

Πώς θα έγραφε ένα παρόμοιο βιβλίο ένας Ορθόδοξος θρησκευτικός ηγέτης; Πού διαφέρει η πνευματικότητα, σε ποιο στοιχείο, σε ποιο χρώμα, σε ποια αίσθηση. Και νομίζω ότι θα διέφερε στον τίτλο του βιβλίου- η «Ελπίδα» είναι  ένας πολύ γενικός και πολύ ενδιαφέρων  τίτλος. Νομίζω ότι θα έβαζε τίτλο «Ανάσταση», όχι ελπίδα γενικώς, αλλά Ανάσταση.

Και νομίζω ότι αυτό θα το κάνει ο Πάπας Φραγκίσκος, που εύχομαι να βγει γερός και δραστήριος από το νοσοκομείο, να συνεχίσει την ποιμαντική του δράση, να απευθύνει και άλλες εγκυκλίους, οι οποίες να ολοκληρώνονται με το μήνυμα αυτό, που είναι το μήνυμα που μας υπερβαίνει, αλλά και το μήνυμα που μας διατηρεί. Είναι το μήνυμα της Ανάστασης.

Σας ευχαριστώ πολύ.

 

πηγή: https://www.evenizelos.gr/speeches/conferences-events/conferencespeech2025/7131-omilia-ev-venizelou-autobiographia-tou-papa-franciscus.html

 

Αλέξης Τσίπρας: «Ο Πάπας Φραγκίσκος επέλεξε να είναι ο Πάπας των φτωχών – Ξεχωρίζει για τη δράση του δίπλα στον άνθρωπο»

 

«Ο Πάπας Φραγκίσκος, είναι ο Πάπας των φτωχών, του απλού καθημερινού ανθρώπου», επεσήμανε ο Αλέξης Τσίπρας κατά τη δήλωσή του στην παρουσίαση στην Ελλάδα της αυτοβιογραφίας του Ποντίφικα με τίτλο «Ελπίδα», σημειώνοντας ότι είχε την τύχη και την τιμή να συναντηθεί αρκετές φορές με τον Ποντίφικα από το 2014 μέχρι και το 2019 «και μπορώ να πω ότι αναπτύξαμε όχι μονάχα μία θεσμική σχέση, αλλά και μία πνευματική και ανθρώπινη σχέση».

Ο πρώην πρωθυπουργός, επεσήμανε το μεγάλο ενδιαφέρον του Ποντίφικα για την Ελλάδα ιδιαίτερα κατά τα εξαιρετικά δύσκολα μνημονιακά χρόνια. «Θυμάμαι το μεγάλο ενδιαφέρον που έδειξε για την Ελλάδα. Ήταν γνώστης της πραγματικότητας, ιδιαίτερα το μεγάλο ενδιαφέρον του για τους χιλιάδες συμπολίτες μας που εκείνη την περίοδο ήταν κάτω από το όριο της φτώχειας και αντιμετώπιζαν ανθρωπιστική κρίση», σημείωσε.

Ο Αλέξης Τσίπρας αναφέρθηκε ιδιαίτερα σε δύο συναντήσεις που είχε με τον Πάπα Φραγκίσκο όταν ήταν πρωθυπουργός αλλά και μετά τις εκλογές του 2019. Αναφερόμενος στη συνάντηση που είχε με τον  Πάπα Φραγκίσκο το 2016 ως πρωθυπουργός στη Μόρια, ο Αλέξης Τσίπρας ανέφερε:

«Ήταν φανερό ότι η προσφυγική κρίση τον συγκινούσε βαθιά και θέλησε να μάθει τις λεπτομέρειες. Βρέθηκε δίπλα στους ανθρώπους. Ήθελε να συνομιλήσει με πολλούς από τους πρόσφυγες. Και θυμάμαι χαρακτηριστικά ότι του είχε κάνει εντύπωση το πώς ο ελληνικός λαός, οι κάτοικοι της Λέσβου, προσπαθούσαν με κάθε τρόπο να δώσουν τότε, πριν αλλάξουν τα πράγματα, να δώσουν στήριξη και αλληλεγγύη στους ανθρώπους αυτούς. Και βεβαίως είχα την ευκαιρία να του εξηγήσω τις πιέσεις που ασκήθηκαν τότε στην κυβέρνηση την ελληνική, προκειμένου να ακολουθήσει μια άλλη πολιτική στη θάλασσα, προκειμένου να επαναπροωθεί πρόσφυγες στη θάλασσα, πράγμα το οποίο αρνηθήκαμε αντιστεκόμενοι στην άνοδο εκείνης της ρητορικής του ακροδεξιού λαϊκισμού που θεωρούσε τους ανθρώπους αυτούς μια στατιστική και τους θανάτους τους μια στατιστική».

Η δεύτερη συνάντηση στην οποία αναφέρθηκε ο Αλέξης Τσίπρας κατά την παρέμβασή του στην παρουσίαση του βιβλίου του Ποντίφικα ήταν αυτή που έγινε στο γραφείο του Πάπα  στο Βατικανό τον Σεπτέμβρη του 2019. Ο πρώην πρωθυπουργός έκανε γνωστό για πρώτη φορά τι του είπε ο Πάπας Φραγκίσμος μετά την εκλογική ήττα το 2019.

«Με ρωτούσε για το προσφυγικό, για την κρίση, για το πώς πάει η κατάσταση στη χώρα, η οικονομική κατάσταση και με ρώτησε πώς βίωσα την ήττα του 2019. Ήταν λίγο μετά τις εκλογές του ‘19 και εκεί που συζητάγαμε πήρε ένα χαρτί, ένα δικό του επιστολόχαρτο και μου έγραψε κάποιους στίχους του Βιργίλιου από την Αινειάδα. Ο Αινείας, όταν φεύγει ηττημένος από την Τροία, βρίσκεται κάποια στιγμή στις ακτές της Καρχηδόνας και αναφέρεται στους συντρόφους του και τους λέει μια φράση την οποία μου έγραψε τότε: “Υπομείνετε και φυλάξτε τους εαυτούς σας για τις καλύτερες μέρες που σας περιμένουν”».

Ο πρώην πρωθυπουργός κλείνοντας την παρέμβασή του επεσήμανε: «Να συνεχίσει να είναι ο Πάπας του απλού καθημερινού ανθρώπου, ο Πάπας των φτωχών και το μήνυμά του να φτάσει παντού. Το μήνυμά του για ειρήνη, ιδίως στις μέρες μας, για τερματισμό των εμπόλεμων συγκρούσεων, για την ανάγκη να ξανακοιτάξουμε τον άνθρωπο ανεξαρτήτως χρώματος, φύλου και θρησκείας, ανεξαρτήτως σε ποιο Θεό πιστεύει. Και εύχομαι και αυτό το βιβλίο που σήμερα παρουσιάζεται εδώ στην Ελλάδα, να αποτελέσει, όπως και ο λόγος του Πάπα Φραγκίσκου, πηγή έμπνευσης για τους αναγνώστες του, όπως πηγή έμπνευσης αποτέλεσε για τον ελληνικό λαό θα έλεγα, ο λόγος του και η στάση του τις δύσκολες στιγμές του 2016, κατά τη διάρκεια της προσφυγικής κρίσης».

 

Αναλυτικά η τοποθέτηση του Αλέξη Τσίπρα για τον Πάπα Φραγκίσκο και το βιβλίο του

Όταν ως Πάπας διάλεξε το όνομα εκείνου, που ο Νίκος Καζαντζάκης χαρακτηρίζει «φτωχούλης του Θεού», ο Πάπας Φραγκίσκος, έκανε μια δήλωση προθέσεων. Μια δήλωση προθέσεων για το έργο του, τη διακονία του, για το λόγο του, για τη δράση του ως Πάπας. Μια δήλωση που επιβεβαίωσε με τα δύο πρώτα του βιβλία “Το όνομα του Θεού είναι έλεος” και το “Για μια Εκκλησία φτωχή και των φτωχών”.

Ο Πάπας Φραγκίσκος επέλεξε να είναι ο Πάπας των φτωχών και να είναι ο Πάπας που δεν μιλάει μονάχα για ζητήματα θρησκευτικά, αλλά κυρίως για ζητήματα βαθιά ανθρώπινα, για όλα όσα αφορούν τον άνθρωπο και την ανθρωπότητα, για τα δράματα του ανθρώπου, για τις μεγάλες ανισότητες, για τη φτώχεια, για τον πόλεμο, για την περιβαλλοντική κρίση, για τα δικαιώματα και κυρίως για όλους εκείνους που τα στερούνται.

Το βιβλίο που σήμερα παρουσιάζεται από τις εκδόσεις Gutenberg είναι ένα βιβλίο που είναι μοναδικό, γιατί είναι η μοναδική αυτοβιογραφία ενός Πάπα. Ο Πάπας Φραγκίσκος επιχειρεί να αυτοβιογραφηθεί  σε ένα βιβλίο που δεν μιλάει μονάχα για τη διαδρομή του, αλλά και για τα πάθη του. Μιλάει για όσα συνάντησε σ’ αυτό τον κόσμο και κυρίως για τη δράση, για τη δράση του ως ποντίφικας, για τη δράση του δίπλα στον άνθρωπο.

Μιλάει για τις τραγωδίες αυτού του κόσμου, μιλάει για τους πολέμους και τη μετανάστευση, μιλάει και για όσα έζησε την περίοδο που μεγάλωνε και που έγινε ιερέας και ανέβηκε στα αξιώματα της Καθολικής Εκκλησίας στη γενέτειρά του, την Αργεντινή. Και εκεί κάνει ιδιαίτερη αναφορά στην αντιπερονιστική καταγωγή της οικογένειάς του, αλλά αργότερα στην ταύτισή του με την κοινωνική πολιτική του περονισμού υπέρ των φτωχών. Μιλάει για τη δικτατορία του Βιντέλα, για τις διώξεις, για τις δολοφονίες, για τη σκοτεινή εμπλοκή της Εκκλησίας με το καθεστώς της δικτατορίας και για τη δική του δράση για να προστατεύσει τη ζωή αντιστασιακών. Είχα την τύχη και την τιμή να συναντήσω αρκετές φορές τον Πάπα Φραγκίσκο πάνω από 5 κατ’ ιδίαν συναντήσεις και μπορώ να πω ότι αναπτύξαμε όχι μονάχα μία θεσμική σχέση, αλλά και μία πνευματική και ανθρώπινη σχέση. Η πρώτη φορά που τον συνάντησα ήταν τον Σεπτέμβρη του 2014, όντας αρχηγός της αντιπολίτευσης, λίγο μετά τη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ στις Ευρωεκλογές, όταν όλη η Ευρώπη έβλεπε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ ανέρχεται στην εξουσία μιας χρεοκοπημένης χώρας, όπως τότε ήταν η Ελλάδα, μετά από πέντε έτη συνεχή ατελέσφορων πολιτικών λιτότητας μέσα από το 1ο και 2ο μνημόνιο.

Θυμάμαι ότι με εξέπληξε και μόνο το γεγονός ότι δέχτηκε να με συναντήσει, αυτό έσπαγε τα πρωτόκολλα, δεν ήταν κάτι σύνηθες. Κυρίως όμως θυμάμαι το μεγάλο ενδιαφέρον που έδειξε για την Ελλάδα. Ήταν γνώστης της πραγματικότητας, ιδιαίτερα το μεγάλο ενδιαφέρον τους για τους χιλιάδες συμπολίτες μας που εκείνη την περίοδο ήταν κάτω από το όριο της φτώχειας και αντιμετώπιζαν ανθρωπιστική κρίση. Ίσως γιατί είχε έντονες τις θύμησες από την περίοδο της Αργεντινής, όπου η χώρα του βρέθηκε απέναντι στην πιο άγρια πολιτική λιτότητας του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Αυτό όμως που μου έχει μείνει από τη συνάντηση αυτή, (που επίσης έσπασε το πρωτόκολλο διότι ήταν να κρατήσει μισή ώρα, να κρατήσει είκοσι λεπτά και κράτησε σχεδόν μία ώρα.) ήταν το μεγάλο ενδιαφέρον του για τη θέση που του ανέπτυξα : Ότι υπάρχει ένα σημείο τομής ανάμεσα σε δύο διαφορετικές κοσμοθεωρίες, μια υλιστική και μια ιδεαλιστική. Τον μαρξισμό και τον Χριστιανισμό.

Και το σημείο τομής είναι η ισότητα και η αλληλεγγύη. Η αγάπη για τον άνθρωπο, ανεξαρτήτως φύλου, ταυτότητας, καταγωγής, εθνικής ή ταξικής προέλευσης. Η δεύτερη φορά που συνάντησα τον Πάπα Φραγκίσκο ήταν το 2016 ως πρωθυπουργός στη Μόρια. Ήταν φανερό ότι η προσφυγική κρίση τον συγκινούσε βαθιά και θέλησε να μάθει τις λεπτομέρειες. Βρέθηκε δίπλα στους ανθρώπους. Ήθελε να συνομιλήσει με πολλούς από τους πρόσφυγες. Και θυμάμαι χαρακτηριστικά ότι του είχε κάνει εντύπωση το πώς ο ελληνικός λαός, οι κάτοικοι της Λέσβου, προσπαθούσαν με κάθε τρόπο να δώσουν τότε, πριν αλλάξουν τα πράγματα, να δώσουν στήριξη και αλληλεγγύη στους ανθρώπους αυτούς. Και βεβαίως είχα την ευκαιρία να του εξηγήσω τις πιέσεις που ασκήθηκαν τότε στην κυβέρνηση την ελληνική, προκειμένου να ακολουθήσει μια άλλη πολιτική στη θάλασσα, προκειμένου να επαναπροωθεί πρόσφυγες στη θάλασσα, πράγμα το οποίο αρνηθήκαμε αντιστεκόμενοι στην άνοδο εκείνης της ρητορικής του ακροδεξιού λαϊκισμού που θεωρούσε τους ανθρώπους αυτούς μια στατιστική και τους θανάτους τους μια στατιστική.

Και θυμάμαι του έκανε πολύ μεγάλη εντύπωση μια φράση όταν του εξηγούσα την αναγκαία και δύσκολη Ευρωτουρκική συμφωνία ότι ‘η ανθρώπινη ζωή είναι πιο σημαντική από τις συμφωνίες και τα άρθρα τους’. Και του έκανε εντύπωση, είναι βέβαιο, καθώς πολύ αργότερα, σε μία ομιλία του προς τους δημοσιογράφους σε μία πτήση, αναφέρθηκε σε αυτή τη συζήτηση και σε αυτή τη φράση.

Τελευταία μας συνάντηση έγινε στην επίσκεψή του στην Αθήνα εδώ, αλλά πριν από αυτήν, στην επίσημη επίσκεψή του, αλλά πριν από αυτήν, τον συνάντησα ξανά στο γραφείο του στο Βατικανό τον Σεπτέμβρη του 2019 και επίσης από αυτήν τη συνάντηση μου έχει μείνει ένα προσωπικό στοιχείο και θα ήθελα να το καταθέσω, γιατί δείχνει και το ανθρώπινο ενδιαφέρον του πέρα από το πολιτικό του ενδιαφέρον, το κοινωνικό του ενδιαφέρον.

Με ρωτούσε για το προσφυγικό, για την κρίση, για το πώς πάει η κατάσταση στη χώρα, η οικονομική κατάσταση και με ρώτησε πώς βίωσα την ήττα του 2019. Ήταν λίγο μετά τις εκλογές του ‘19 και εκεί που συζητάγαμε πήρε ένα χαρτί, ένα δικό του επιστολόχαρτο και μου έγραψε κάποιους στίχους του Βιργίλιου από την Αινειάδα. Ο Αινείας, όταν φεύγει ηττημένος από την Τροία, βρίσκεται κάποια στιγμή στις ακτές της Καρχηδόνας και αναφέρεται στους συντρόφους του και τους λέει μια φράση την οποία μου έγραψε τότε: “Υπομείνετε και φυλάξτε τους εαυτούς σας για τις καλύτερες μέρες που σας περιμένουν”.

Έτσι, με αυτές τις σκέψεις θα ήθελα να εκφράσω την ευχή να ξεπεράσει ο Πάπας Φραγκίσκος τα προβλήματα της υγείας του, θα τα υπομείνει και να τα ξεπεράσει, και σε καλύτερες μέρες να συνεχίσει τη διακονία του, το έργο του, το πολύ σημαντικό αυτό πνευματικό έργο, να συνεχίσει να μιλάει για τις αδικίες και τις ανισότητες. Να συνεχίσει να είναι ο Πάπας του απλού καθημερινού ανθρώπου, ο Πάπας των φτωχών και το μήνυμά του να φτάσει παντού. Το μήνυμά του για ειρήνη, ιδίως στις μέρες μας, για τερματισμό των εμπόλεμων συγκρούσεων, για την ανάγκη να ξανακοιτάξουμε τον άνθρωπο ανεξαρτήτως χρώματος, φύλου και θρησκείας, ανεξαρτήτως σε ποιο Θεό πιστεύει. Και εύχομαι και αυτό το βιβλίο που σήμερα παρουσιάζεται εδώ στην Ελλάδα, να αποτελέσει, όπως και ο λόγος του Πάπα Φραγκίσκου, πηγή έμπνευσης για τους αναγνώστες του, όπως πηγή έμπνευσης αποτέλεσε για τον ελληνικό λαό θα έλεγα, ο λόγος του και η στάση του τις δύσκολες στιγμές του 2016, κατά τη διάρκεια της προσφυγικής κρίσης.

Οι αναφορές του Πάπα Φραγκίσκου για την επίσκεψή του στην Ελλάδα

«…Mε αυτούς τους στοχασμούς στην ψυχή, λίγους μήνες μετά το Ιράκ, επέστρεψα στη Λέσβο, το ελληνικό νησί που φιλοξενεί το κέντρο μεταναστών της Μόριας, το μεγαλύτερο της Ευρώπης, που για πάρα πολύ καιρό έδειχνε το πρόσωπο της αποτυχίας της μεταναστευτικής πολιτικής της γηραιάς Ευρώπης. Είχα ξαναβρεθεί εκεί πέντε χρόνια νωρίτερα, το 2016, σε ένα ταξίδι-αστραπή με τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο, τον Αρχιεπίσκοπο της Ελλάδας Ιερώνυμο μετά από πρόσκληση του τότε Έλληνα Πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα, ενός ανθρώπου προς τον οποίο  έχω βαθύ σεβασμό, Ενός πολιτικού  που ήξερε να αγωνίζεται για το καλό του λαού του.

Το κέντρο μεταναστών μου φάνηκε αμέσως σαν ένας κύκλος της δαντικής κόλασης μιας τραυματισμένης ανθρωπότητας.: κουρέλια, λάσπη, λαμαρίνες, οδύνη.

Έρχονταν από το Ιράκ, το Αφγανιστάν, τη Συρία, την Αφρική, από τόσες πολλές χώρες που έχανες τον λογαριασμό.

Πολλοί ανάμεσά τους ήταν παιδιά, πολλά από αυτά είχαν αναγκαστεί να γίνουν μάρτυρες του θανάτου των γονιών και των συντρόφων τους που πνίγηκαν στη θάλασσα. Το χρωματιστό χαρτονάκι στα χέρια μιας μικρούλας έγραφε: “Είμαστε Γιαζίντι, χρειαζόμαστε βοήθεια, βοήθεια, βοήθεια.” Τρεις φορές.

Εκείνη τη μέρα τους αγκαλιάσαμε και σφίξαμε τα χέρια όλων. Ακόμη θυμάμαι την ιστορία ενός νέου άντρα με τους δυο γιούς τους, ήταν Μουσουλμάνος παντρεμένος με μια Χριστιανή κοπέλα: Αγαπούσε ο ένας τον άλλο, σεβόταν ο ένας τον άλλο, είπε, ανάμεσα σε αναφιλητά…εκείνος ο άντρας δεν μπορούσε να σταματήσει να κλαίει. Όμως μια μέρα εισέβαλαν τρομοκράτες στο σπίτι τους και η γυναίκα του, που δεν ήθελε να αποκηρύξει την πίστη της σφαγιάστηκε μπροστά στα μάτια του. Μια συνειδητή μάρτυρας  ανάμεσα σε χιλιάδες αθέλητα μάρτυρες…

Εκεί, στη Μόρια, ο πρωθυπουργός Τσίπρας, μου  μίλησε για τρεις οικογένειες προσφύγων από τη Συρία: τα χαρτιά τους ήταν έτοιμα για να μεταναστεύσουν αλλά δεν μπορούσαν να βρουν κατάλυμα. Συνολικά 12 άνθρωποι, 6 εξ αυτών παιδιά. “Θα τους πάρω μαζί μου”, είπα, Συλλέξαμε βιαστικά τα χαρτιά τους, πήραμε βίζες από το ελληνικό και το ιταλικό κράτος, και 3 ώρες αργότερα ήταν όλοι στο αεροπλάνο για τη Ρώμη, φιλοξενούμενοι  του Βατικανού και της Κοινότητας του Αγίου Αιγιδίου. Κατά τη διάρκεια της πτήσης διηγήθηκαν ο καθένας την ιστορία του:  ζωές ανθρώπων που είχαν χάσει τα πάντα: σπίτι, δουλειά, αναμνήσεις.

Ο Ramy και η Suhila ήρθαν από το Deir ez-Zor, την περιοχή που συνορεύει με το Ιράκ, τη σκηνή όπου έγιναν οι βίαιες σφαγές από τους τζιχαντιστές κατά τη διάρκεια τους εμφυλίου πολέμου στη Συρία. Εκείνος ήταν δάσκαλος, εκείνη μοδίστρα. Ξεπερνώντας αμέτρητους κινδύνους, εκείνοι και τα τρία παιδιά τους έφτασαν στην Ελλάδα, περνώντας από την Τουρκία.

O Osama και η Wafa, από την άλλη πλευρά, ήταν από την Zamalka, στην περιφέρεια της Δαμασκού, από όπου αναγκάστηκαν να δραπετεύσουν την ημέρα που το σπίτι τους βομβαρδίστηκε. Είχαν μαζί τους τα δύο τους παιδιά: Η μητέρα είπε ότι το τραύμα έκανε τη μικρότερη τους κόρη να σταματήσει να μιλάει για αρκετό καιρό και ακόμη ξυπνούσε κάθε βράδυ ουρλιάζοντας.

Έπειτα ήταν ο Hasan και η Nour, εκείνος σχεδιαστής εξωτερικών χώρων κι εκείνοι από Συρο-Παλαιστινιακή οικογένεια, με πτυχίο στη γεωπονία. Είχαν δραπετεύσει από τα περίχωρα της Δαμασκού μαζί με το δίχρονο γιο τους. “Πριν τον πόλεμο”, μου είπε ο Nour Essa, “η χώρα μου ήταν ένα σύμβολο ειρηνικής συνύπαρξης. Είμαστε Μουσουλμάνοι, όμως οι καλύτεροι φίλοι μας περιλαμβάνουν Χριστιανούς, Δρούζους και Αλαουίτες. Γιορτάζαμε τα Χριστούγεννα και το Eid όλοι μαζί. Τότε ο σύζυγός μου κλήθηκε για στρατιωτική θητεία, αλλά ούτε αυτός ούτε εγώ θέλαμε να σκοτώσουμε τα αδέλφια μας.” Η Οδύσσεια διήρκεσε μήνες: πρώτα να γλιτώσουν από τους βομβαρδισμούς, έπειτα από τους διακινητές του ISIS, του καθεστώτος και, τελικά, το φριχτό ταξίδι στη θάλασσα, όπου πολλές φορές απωθήθηκαν ώσπου η βάρκα τους αναποδογύρισε. “Η ειρήνη είναι ευλογία”, είπε η Nour, “Ο πόλεμος είναι βδέλυγμα”.

Παρότι το σοκ που είχαν όλοι βιώσει ήταν ισχυρό, μόλις προσγειώθηκε το αεροπλάνο ήταν απρόθυμοι να κατέβουν, παραμένοντας σε παράλυση από τον φόβο, αν και γνώριζαν ότι τώρα ήταν στο ταξίδι τους προς την ασφάλεια. Θυμάμαι, επίσης, ένα τηλεφώνημα με τον Τσίπρα πριν επιβιβαστούμε. Όπως λέγαμε αντίο, μου είπε για μια άλλη λίστα προσφύγων που και εκείνοι είχαν έτοιμα τα χαρτιά τους: “Όμως ξέρω πως όλες οι θέσεις στο αεροπλάνο σου είναι ήδη πιασμένες”, συμπλήρωσε. “Μην ανησυχείς”, είπα στον πρωθυπουργό, “τακτοποίησέ το εσύ κι εγώ θα τους δεχτώ”. Κι αυτό και έγινε: Λίγους μήνες αργότερα, 9 ακόμη Σύριοι πρόσφυγες έφτασαν στο αεροδρόμιο της Ρώμης σε συνεργασία με το ελληνικό Υπουργείο Εσωτερικών, και ακόμη 43 πρόσφυγες από Αφγανιστάν, Καμερούν, Τόνγκο θα έφταναν τον Δεκέμβριο του 2019, πάλι από τη Λέσβο μέσω του Γραφείου της Αποστολικής Διακονίας.

Στη Ρώμη, η Nour Essa πήρε το πτυχίο της στη βιολογία με τη βοήθεια μιας υποτροφίας και τώρα εργάζεται σαν βιολόγος στο νοσοκομείο Παίδων Gesu. Έχοντας μια φορά ρισκάρει να δει το δικό της παιδί να πνίγεται στη Μεσόγειο, σώζει τις ζωές άλλων παιδιών στο ειδικό κέντρο για τη διάγνωση και τη θεραπεία σπάνιων ασθενειών.

Πήγα άλλη μια φορά το 2021 σε εκείνο το νησί του Αιγαίου , γιατί για εμένα αντιπροσωπεύει την απειλή του ναυαγίου, το οποίο πρέπει πάσα θυσία να ξορκίσουμε: το ναυάγιο του πολιτισμού μας.

Δεν μπορούμε, πλέον, να επιτρέψουμε να συνεχιστεί αυτή η ντροπή, να συνεχίσουν τα κοντέινερ , η κατατρεγμένη ανθρωπότητα, η αδελφοσύνη  που δεν προσφέρθηκε ποτέ, να εκπροσωπούν την Ευρωπαϊκή Ένωση. Δεν μπορούμε, πλέον να συναινούμε στην μεταμόρφωση της Μεσόγειου που για χιλιετίες ένωνε διαφορετικούς λαούς και απομακρυσμένα εδάφη  σε ένα ψυχρό νεκροταφείο χωρίς ταφόπλακες.

Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε, άλλο, η θάλασσά μας (mare nosrtum) να γίνει θάλασσα θανάτου (mare mortuum), ένα θέατρο συγκρούσεων και όχι τόπος συναντήσεων.

Όποιος φοβάται τα πρόσωπα που είδα στη Λέσβο είναι γιατί δεν βρήκε ποτέ το θάρρος να τα  κοιτάξει στα μάτια. Δεν είδε ποτέ τα μάτια των παιδιών τους

Οφείλουμε  να τροφοδοτούμε την ελπίδα με την δύναμη των πράξεων. Δηλαδή με την δύναμη των πράξεων αντί να ελπίζουμε σε πράξεις δύναμης.

Και πρέπει με κάθε κόστος να αποφύγουμε την προπαγάνδα που ενσταλάζει τον φόβο για τον άλλον στην κοινωνία. Αυτή η προπαγάνδα, απέχει πολύ από το να είναι αθώα, τρέφεται με πολέμους που χρηματοδοτούνται πλουσιοπάροχα, με σκοτεινούς χειρισμούς για τη διακίνηση  όπλων και την εξάπλωση της εμπορίας τους, από οικονομικές συμφωνίες υπογεγραμμένες πάνω στην σάρκα των ανθρώπων.

Πρέπει να καταπολεμηθούν οι βαθύτερες αιτίες όχι τα δύστυχα πλάσματα που πληρώνουν τις συνέπειές τους.

Και για να γίνει αυτό, πρέπει να προσεγγίσουμε αυτές τις καταλυτικές αλλαγές με μεγαλείο ψυχής, ξέροντας ότι πέρα  από τα θλιβερά εκλογικά συμφέροντα. Δεν υπάρχουν  εύκολες λύσεις σε τόσο πολύπλοκα ζητήματα.

Πρέπει να είμαστε πεπεισμένοι, πάνω απ’ όλα για ένα πράγμα: διώχνοντάς τους φτωχούς διώχνουμε  την ειρήνη και όταν γίνεται κάτι τέτοιο προκαλούμε την καταστροφή μας με τα ίδια μας τα χέρια . Γιατί πάντα και η ιστορία  μας το διδάσκει με πολύ σκληρό τρόπο πως οι ακραίοι αποκλεισμοί και εθνικισμοί έχουν καταστροφικές επιπτώσεις ακόμη και για όσους τους επιβάλλουν».

πηγή: https://intsipras.gr/o-papas-fragkiskos-epelexe-na-einai-o-papas-ton-ftochon-xechorizei-gia-ti-drasi-tou-dipla-ston-anthropo