Συνέντευξη στην National Cash Register του Σεβ.του Καθ. Αρχιεπισκόπου π. Νικολάου με τον δημοσιογράφο Jonathan Luxmoore
Παρά τις σοβαρές κακουχίες, η εκκλησία συνεχίζει να βοηθά τους φτωχούς πολίτες μέσω της φιλανθρωπικής οργάνωσης Caritas, όπως και να δίνει καταφύγιο σε πρόσφυγες από τη Συρία και το Ιράκ, που ακόμη φτάνουν στην Ελλάδα παρά τους αυστηρούς ελέγχους στη γειτονική Τουρκία.
Ωστόσο η ικανότητά της να βοηθά θα μπορεί σύντομα και απροειδοποίητα να περιοριστεί, αν οι Κάριτας της Ευρώπης και της Αμερικής σταματήσουν να χρηματοδοτούν προγράμματα στήριξης που υλοποιεί η Κάριτας Ελλάς.
Ολόκληρη η εκκλησία μας αντιμετωπίζει σοβαρές δυσκολίες, εξήγησε ο Σεβασμιότατος Νικόλαος Πρίντεζης Αρχιεπίσκοπος Νάξου, Άνδρου, Τήνου και Μυκόνου, Γενικός Γραμματέας της εξαμελής επισκοπικής συνόδου για την Ελλάδα. Το κράτος δεν θα μας βοηθήσει, νομίζοντας ότι υποστηριζόμαστε από το Βατικανό και το Βατικανό δεν μπορεί να μας βοηθήσει επειδή εξακολουθούμε να θεωρούμαστε μια σχετικά πλούσια χώρα αφού ανήκουμε στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Όταν οι παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές συνετρίβησαν το 2008, η Ε.Ε. και οι διεθνείς θεσμοί ζήτησαν δρακόντεια μέτρα λιτότητας από την Ελλάδα δίνοντας ως αντάλλαγμα τη διάσωση της παραπαίουσας οικονομίας της. Τον Ιανουάριο του 2015, ένας Συνασπισμός της Ριζοσπαστικής Αριστεράς, ή αλλιώς ΣΥΡΙΖΑ, κέρδισε με μια εκπληκτική νίκη στις εκλογές, δεσμευόμενος υπό του νεαρού ηγέτη της Αλέξη Τσίπρα, να επαναδιαπραγματευθεί το πακέτο διάσωσης και να περιορίσει την λιτότητα μέχρι να βελτιωθούν οι συνθήκες.
Αλλά μέσα σε μισό χρόνο, εν μέσω βίαιων διαδηλώσεων στους δρόμους, οι τράπεζες της Ελλάδας αναγκάστηκαν να κλείσουν και γινόταν λόγος για το εάν η χώρα θα έπρεπε να εγκαταλείψει εντελώς την Ε.Ε. Έκτοτε, στατιστικά τουλάχιστον, τα πράγματα τείνουν να πηγαίνουν καλύτερα.
Στα μέσα Ιουλίου, η κυβερνητική επιτροπή της Ε.Ε. ανέφερε ότι θα μπορούσε σύντομα να άρει την εποπτεία των δαπανών της ελληνικής κυβέρνησης σε αναγνώριση του νέου πλεονάσματος του προϋπολογισμού της χώρας και της πρόβλεψης για ανάπτυξη στο 2,1%. Και στις 25 Ιουλίου, η κυβέρνηση Τσίπρα ισχυρίστηκε ότι η χώρα είχε «στρίψει τη γωνία» και είχε ξεκινήσει για πρώτη φορά εδώ και χρόνια, την έκδοση χρηματοοικονομικών ομολόγων.
Ωστόσο, εκτός από τα τεράστια χρέη, η Ελλάδα εξακολουθεί να έχει ανεργία στο 22%, την υψηλότερη στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχουν προειδοποιήσει για υπερβολική αισιοδοξία, επιμένοντας ότι οι συντάξεις και οι πληρωμές κοινωνικής πρόνοιας θα χρειαστεί να μειωθούν περαιτέρω και οι φόροι να αυξηθούν ακόμη περισσότερο, πριν λήξει το τρίτο πακέτο διάσωσης της χώρας, τον Αύγουστο του 2018.
Η ανάκαμψη για την οποία συζητούν δεν έχει γίνει αντιληπτή από την Καθολική Εκκλησία, της οποίας οι έξι επισκοπές και αρχιεπισκοπές αντιπροσωπεύουν μόλις το 3% του πληθυσμού των 11 εκατομμυρίων της Ελλάδας, σε σύγκριση με το 97% που προσδιορίζει την Ορθοδοξία και πρέπει να αντιμετωπίσουν τη διπλή πρόκληση, της οικονομικής φτώχειας και της κοινωνικής απομόνωσης.
Το 2013, η αύξηση της φορολογίας κατά 48% μείωσε δραστικά το ήδη χαμηλό εισόδημα της εκκλησίας, αναγκάζοντάς την να κλείσει φιλανθρωπικά προγράμματα και να μειώσει τα έσοδα των κληρικών. Οι ηγέτες της εκκλησίας διαμαρτυρήθηκαν για τις αυξήσεις ως μια «καταδίκη στην πτώχευση», επισημαίνοντας ότι όλα τα καθολικά περιουσιακά στοιχεία προέρχονται από προσφορές και χρησιμοποιήθηκαν για την κάλυψη των μισθών και των συντάξεων που το ελληνικό κράτος έχει αρνηθεί στον Καθολικό κλήρο. Ωστόσο οι φόροι παρέμειναν σε ισχύ, πυροδοτώντας περαιτέρω δυσκολίες στην εκκλησία.
Παρ’ όλα αυτά, η εκκλησία παρέμεινε καλά οργανωμένη, θέτοντας σε κυκλοφορία αρκετές πολύ σημαντικές περιοδικές εκδόσεις, καθώς και μια ιστοσελίδα τελευταίας γενεάς, τα οποία τονίζουν ότι οι Έλληνες Καθολικοί αποτελούν «μια θρησκεία και όχι μια εθνική μειονότητα» που μοιράζεται κοινές παραδόσεις με την Ορθόδοξη πλειοψηφία. Εν τω μεταξύ, η Caritasσυνέχισε να διανέμει τρόφιμα, φάρμακα και εκπαιδευτικές υπηρεσίες από τα γραφεία της στην Αθήνα, στην Θεσσαλονίκη και στη Λέσβο – «σε κάθε άτομο που έχει ανάγκη», σύμφωνα με τον πρόεδρό της, τον π. Αντώνιο Βουτσίνο, «ανεξαρτήτως εθνικότητας, θρησκείας, φυλής, φύλου και γλώσσας».
Μόνο τον Ιούλιο, η οργάνωση παρέδωσε πάνω από 156 οικιστικές μονάδες, ή «δομές φιλοξενίας», δωρεές που έγιναν με την υποστήριξη της γερμανικής εκκλησίας, προς τους πρόσφυγες στην βόρεια Ελλάδα.
Οι ηγέτες της εκκλησίας ήταν επίσης ειλικρινείς κατά τη διάρκεια της κρίσης, προτρέποντας την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την Κεντρική Τράπεζα και το ΔΝΤ με μια επιστολή το 2015 να «δείξουν καλή θέληση και πρακτική αλληλεγγύη» με τον σκληρά δοκιμαζόμενο πληθυσμό της χώρας τους.
Σε μια συνέντευξη στο ραδιόφωνο του Βατικανού τον Ιούλιο, ο Αρχιεπίσκοπος της Αθήνας Σεβαστιανός Ροσσολάτος, πρόεδρος της συνόδου των επισκόπων, περιέγραψε μια πολύ άσκημη εικόνα ζητιάνων στους δρόμους της πρωτεύουσας, υπενθυμίζοντας ότι 450.000 νέοι, συμπεριλαμβανομένων σχεδόν όλων των αποφοίτων του πανεπιστημίου, έχουν ξεκινήσει την αναζήτηση ευκαιριών στο εξωτερικό. Προέτρεψε τους πιστωτές της χώρας του να αντιμετωπίζουν τους Έλληνες «ως ανθρώπους, όχι ως αριθμούς».
«Η Ε.Ε. δεν πρέπει να είναι απλά μια οικονομική ένωση – θα πρέπει επίσης, πριν απ’ όλα, να αποτελεί μια ομάδα ενωμένων εθνών και λαών», πρόσθεσε ο Ροσσολάτος. «Η οικονομική μας κρίση ήταν αναμφισβήτητα ο καρπός ανεύθυνων αποφάσεων της τοπικής κυβέρνησης. Αλλά πολλοί απελπισμένοι άνθρωποι έχουν αυτοκτονήσει και εμείς θα πρέπει συνεχώς να πληρώνουμε την αύξηση των φόρων και της ανεργίας; Αν ναι, ποια ελπίδα μπορούν να έχουν οι νέες γενιές μας για το μέλλον;»
Ο Σεβασμιότατος Πρίντεζης είναι ευγνώμων στον Πάπα Φραγκίσκο, ο οποίος επισκέφθηκε τη Λέσβο τον Απρίλιο του 2016, για να μιλήσει για τους καταπιεσμένους και τους περιθωριοποιημένους και στις αρχές του Ιουλίου, μετά από μια συνοδική συνάντηση στο Πασακρωτήρι στην Τήνο, η Σύνοδος της Καθολικής Ιεραρχίας Ελλάδος έγραψε στον Πάπα Φραγκίσκο, διαβεβαιώνοντάς τον ότι και οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί επίσης θαύμασαν τις «χειρονομίες του για τους φτωχότερους και τους πιο αδύναμους».
Αλλά εύχεται και άλλοι ηγέτες εκκλησιών να δείξουν μεγαλύτερη προσοχή για την κατάσταση στη χώρα του. Όταν οι επίσκοποι της Ελλάδας έστειλαν επιστολή στις 33 Καθολικές Συνόδους Ιεραρχίας της Ευρώπης, ζητώντας τη βοήθειά τους, ο Σεβασμιότατος Πρίντεζης ότι δυστυχώς υπήρξαν ελάχιστες απαντήσεις.
«Σχεδόν οι μισοί από τους κληρικούς μας προέρχονται από άλλες ευρωπαϊκές χώρες, οπότε θα πρέπει να είμαστε ευγνώμονες», είπε στο NCR ο Γενικός Γραμματέας της Ιεράς Συνόδου Σεβασμιότατος π. Νικόλαος, ο οποίος είναι υπέυθυνος για οκτώ νησιά του Αιγαίου (Νάξο-Πάρο-Μύκονο-Τήνο-Άνδρο-Χίο-Λέσβο και Σάμο). «Αλλά συχνά δεν διαθέτουμε κάποιο χώρο σ’ αυτά ούτε καν για να τελέσουν τη Θεία Λειτουργία, ενώ σύντομα θα πρέπει να κλείσουμε ακόμη περισσότερα εκκλησιαστικά κτίρια εξαιτίας της μεγάλης φορολογικής μας επιβάρυνσης. Παρά τα όσα υποστηρίζονται τώρα, τίποτα δεν έχει ουσιαστικά δεν έχει αλλάξει πραγματικά εδώ».
Οι οικονομικές δυσκολίες δεν αποτελούν το μοναδικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Καθολική Εκκλησία της Ελλάδας.
Το Σύνταγμα της Ελλάδας, μιας χώρας μέλους της Ε.Ε. και του Ν.Α.Τ.Ο., δηλώνει ως «επικρατούσα θρησκεία» την Ορθοδοξία και απαιτεί από όλους τους δημόσιους αξιωματούχους να δώσουν έναν ορθόδοξο όρκο. Οι μισθοί του Ορθόδοξου κλήρου πληρώνονται από το κράτος και η εξαιρετικά συντηρητική εκκλησία έχει υπερασπιστεί την υπεροχή της σε όλα τα επίπεδα, αποφεύγοντας τις επαφές με τους Καθολικούς και τις άλλες Χριστιανικές ομάδες, που μέχρι πρόσφατα στερούνταν την νομική αναγνώριση τους.
Όταν ο Τσίπρας κέρδισε την εξουσία, το κόμμα του, ο ΣΥΡΙΖΑ υποσχέθηκε την κατάργηση των φορολογικών απαλλαγών της Ορθόδοξης εκκλησίας και των φορολογικών της προνομίων, καθώς επίσης και τη μεταρρύθμιση του Συντάγματος, «εγγυώμενος το διαχωρισμό εκκλησίας και κράτους». Αλλά ο ριζοσπαστικός πρωθυπουργός ήταν πολύ απασχολημένος με την οικονομική κρίση, λένε οι Καθολικοί, για να διακινδυνεύσει μια μετωπική σύγκρουση με την ισχυρή ελληνική Ορθόδοξη ιεραρχία.
Αναφορές για διαχωρισμό εκκλησίας – κράτους συνέχισαν να περιφέρονται και υπήρξαν εντάσεις κατά των προθέσεων της κυβερνήσεως να διοικήσει αχρησιμοποίητες εκκλησιαστικές ιδιοκτησίες, καθώς επίσης και για την άρνηση του κ. Τσίπρα και ορισμένων υπουργών του να δώσουν τον θρησκευτικό όρκο.
Αλλά, όταν ο υπουργός Παιδείας, Νίκος Φίλης, προσπάθησε να μεταρρυθμίσει τη θρησκευτική εκπαίδευση στα σχολεία της Ελλάδας, η ιδέα του χαρακτηρίστηκε «απαράδεκτη και επικίνδυνη» από την Ορθόδοξη Εκκλησία και ο κ. Φίλης έχασε την κυβερνητική του θέση.
Το άρθρο 16 του Συντάγματος της Ελλάδας, όπως επεσήμαναν ο συχνά Μητροπολίτες, απαιτεί από το εκπαιδευτικό σύστημα να εξασφαλίζεται η «εθνική και θρησκευτική συνείδηση» μεταξύ των πολιτών. Τον Ιούνιο, μια μικτή επιτροπή συμφώνησε δεόντως το μάθημα των θρησκευτικών να παραμείνει Ορθόδοξο ως προς το περιεχόμενό του, και τα θρησκευτικά βιβλία «στη διάθεση της εκκλησίας για την απαιτούμενη δογματική παρακολούθηση».
Τον Ιούνιο, ο Μακαριότατος κκ Ιερώνυμος διαβεβαίωσε σε μια τηλεοπτική συνέντευξη, ότι η εκκλησία και το κράτος έχουν «ξεχωριστούς ρόλους».
«Αλλά δεν μπορούν να είναι ξεχωριστές, αφού η μητρική τους σχέση πηγαίνει πίσω στους αιώνες», πρόσθεσε ο Ορθόδοξος Αρχιεπίσκοπος. «Δεν θα υποχωρήσω στις αρχές μου – και θα βρω έναν τρόπο, ακόμη και αν είναι επικίνδυνος, για να τις υπερασπιστώ μέχρι το τέλος».
Όλα αυτά αποτελούν όχι καλό οιωνό για τους αντιμέτωπους με πολλά προβλήματα Καθολικούς της Ελλάδας, φοβάται ο Πρίντεζης. Οι δεσμοί είναι συχνά καλύτεροι, επισημαίνει, στις μικτές νησιωτικές κοινότητες της χώρας, όπου Ορθόδοξοι και Καθολικοί κάτοικοι συχνά συνεργάζονται και τα πάνε καλά. Αλλά στις πόλεις της ηπειρωτικής χώρας, τα μοτίβα επιρροής παραμένουν ισχυρά και οι Καθολικοί χαρακτηρίζονται συνήθως ως «παπικοί» και «αιρετικοί» από επιθετικούς Ορθοδόξους ιερείς.
Στις Ορθόδοξες κοινότητες έχουν δοθεί εκκλησίες, σε ολόκληρη την Ευρώπη, για να βοηθηθεί η ζωή τους και η εξάσκηση της λατρεία τους, ενώ εδώ στην Ελλάδα που οι ενορίες μας δεν μπορούν να προβλέψουν ούτε για τους ιερείς τους, δεν μας δανείζουν ούτε ένα δωμάτιο, λέει ο Πρίντεζης στο NCR. Φυσικά, ο καθένας ελπίζει ότι κάτι μπορεί να αλλάξει. Αλλά αν η ίδια η κυβέρνηση δεν μπορεί να αλλάξει την Ορθόδοξη στάση, κανένας άλλος δεν είναι πιθανόν να το πράξει. Δυστυχώς συνεχίζουμε να παραμένουμε στην πρώτη γραμμή της Ορθόδοξης αδιαφορίας και πολλές φορές από κάποιους Μητροπολίτες και Μοναχούς μιας άδικης και αντιχριστιανικής εχθρότητας.