JON FOSSE: ΜΙΑ ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΠΙΣΤΗΣ ΕΝΟΣ ΝΟΜΠΕΛΙΣΤΑ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ
Σήμερα, η πιο γνωστή προσωπικότητα της Νορβηγίας είναι ένας γενειοφόρος άνδρας με μια τρομερή πένα, που ακολουθεί και, μερικές φορές, ίσως, προηγείται μιας εξίσου τρομερής σκέψης: ο Jon Fosse. Θεωρείται μία από τις 100 εν ζωή ιδιοφυΐες από την εφημερίδα Telegraph Daily. Του απονεμήθηκε το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 2023 «για τα καινοτόμα έργα και την πεζογραφία του, που δίνουν φωνή στο ανέκφραστο». Ο Jon Fosse είναι ένας από τους πιο σημαντικούς σύγχρονους συγγραφείς μυθιστορημάτων και θεατρικών έργων. Τα έργα του έχουν μεταφραστεί σε πάνω από 50 γλώσσες και συνεχίζουν να εμπνέουν αναγνώστες και θεατές σε όλο τον κόσμο.
Γεννήθηκε το 1959 στο Strandebarm, μια μικρή πόλη της Νορβηγίας, και ζει στην τιμητική κατοικία στο Grotten του Όσλο, που του παραχωρήθηκε από τον βασιλιά για τις λογοτεχνικές του αρετές.
Γίνεται μέλος της Καθολικής Εκκλησίας
Η υπαρξιακή του πορεία τον οδήγησε τελικά, εν μέρει μέσα από τα βάσανα και την κατάθλιψη που ακολούθησαν ή διαπλέκονταν με τον αλκοολισμό, στην Καθολική Εκκλησία, η οποία το 2013, σε ηλικία 53 ετών, τον υποδέχθηκε ως μέλος της με την τέλεση του Χρίσματος. Το βάπτισμά του ως λουθηρανού χριστιανού, για την Καθολική Εκκλησία, είναι έγκυρο. Έτσι, εντάχθηκε στη μικρή κοινότητα των καθολικών στη Νορβηγία. Το 2023, ο Πάπας Φραγκίσκος έστειλε στον Jon Fosse συγχαρητήρια επιστολή για το Νόμπελ Λογοτεχνίας, επαινώντας τη μαρτυρία του για την πίστη και την ικανότητά του να αναδεικνύει τα δώρα του Θεού στον κόσμο.
Ο Fosse, το 2014, θέλησε να ομολογήσει τι τον ώθησε να ασπαστεί τον Καθολικισμό σε μια μακροσκελή συνέντευξη, η οποία έγινε βιβλίο, που παραχώρησε σε έναν άλλο νορβηγό που μεταστράφηκε και αυτός στον Καθολικισμό, τον θεολόγο δημοσιογράφο Eskil Skjeldal, ο οποίος ομολόγησε: «Η συνάντηση με τον Fosse αναζωπύρωσε μέσα μου τη χριστιανική πίστη». Το Δεκέμβριο του 2024, η συνέντευξη κυκλοφόρησε σε βιβλίο και στην Ιταλία από τους εκδοτικούς οίκους Baldini+Castoldi με τον τίτλο: Il mistero della fede (Το μυστήριο της πίστης).
Όταν έπεσε και στα χέρια μου αυτό το βιβλίο, ήμουν περίεργος να μάθω πώς ένας άνθρωπος, που προερχόταν από έναν πλήρως εκκοσμικευμένο νορβηγικό λουθηρανισμό, που τον χαρακτήριζαν ριζοσπαστικές και αναρχικές ιδέες, με ένα παρελθόν προχωρημένου αλκοολισμού, αλλά ταυτόχρονα ένας από τους πιο λαμπρούς διανοούμενους της εποχής μας, πως αυτός ο άνθρωπος αντιλαμβανόταν και ζούσε τον χριστιανισμό. Και για αυτό διάβασα αυτό το βιβλίο μονορούφι και το βρήκα άκρως ενδιαφέρον.
Η μεταστροφή του Fosse είναι ακριβώς το θέμα του μικρού έργου, 165 σελίδων, και το πώς αυτό το γεγονός ακτινοβολεί στη ζωή του.
Ο δημοσιογράφος Eskil Skjeldal θέτει στον Jon Fosse κάθε είδους ερωτήσεις σχετικά με τον καθολικισμό και την πίστη γενικότερα. Θα προσπαθήσω να παραθέσω ορισμένες από τις απαντήσεις του Νορβηγού νομπελίστα. Είναι αλήθεια, όμως, ότι το σύνολο των συλλογισμών του θα άξιζαν την προσοχή μας, αλλά στην περίπτωση αυτή θα έπρεπε να μεταφραστεί ολόκληρο το βιβλίο.
Τι σημαίνει να είσαι χριστιανός
Πρώτα απ’ όλα, διευκρινίζει τι σημαίνει γι’ αυτόν να είναι κανείς χριστιανός: «Να είσαι χριστιανός σημαίνει, τελικά, όσο πιο ειλικρινά και ολοκληρωτικά μπορεί κανείς, να γίνεις μέτοχος του μυστηρίου της πίστης, να συγχωνευτείς μαζί του. Και αν το κάνεις, τα υπόλοιπα έρχονται από μόνα τους».
Η αποφυγή του κόσμου
Δεν θα περίμενε κανείς από μια τέτοια προσωπικότητα να συμφωνεί πως πρέπει ένας χριστιανός να μην είναι προσκολλημένος στα εγκόσμια. «Η αποφυγή του κόσμου – ομολογεί – είναι μια θεμελιώδης σκέψη στην Καινή Διαθήκη. Είναι επίσης η ιδέα ότι κάποιος πρέπει να κάνει μια επιλογή. Αν κάποιος επιλέξει να πιστέψει, γίνεται μέλος της κοινότητας των πιστών που υπάρχει από την εποχή των αποστόλων και των πρώτων μαθητών και υπάρχει ακόμη και σήμερα, δεν μπορεί να συμβαδίζει με τα εγκόσμια. Αν μη τι άλλο, όντας πιστός, είσαι μέλος αυτής της κοινότητας που διαθέτει μεγάλη πνευματική δύναμη από τους ζωντανούς και, είμαι βέβαιος, από τους νεκρούς. Ναι, αυτή η σκέψη μπορεί να μειώσει το βάρος της μεγάλης μοναξιάς που επικρατεί σε κάθε ανθρώπινη καρδιά».
Ο πόνος και η μεταστροφή του
Εξηγεί πώς ο πόνος έπαιξε μεγάλο ρόλο στη μεταστροφή του: «Κατά κάποιον τρόπο, ο πόνος και η απελπισία με οδήγησαν στην πίστη… Η πίστη ρίζωσε μέσα μου διαμέσου του πόνου και της δυστυχίας… Εκεί που η απελπισία φτάνει στα όριά της, υπάρχει ο Θεός».
Πρέπει να επισημανθεί ότι ο Fosse γνωρίζει αρκετά καλά την καθολική θεολογία. Σε ορισμένες απαντήσεις αποκαλύπτει τις γνώσεις του, π.χ. για τον Άγιο Θωμά και τον Άγιο Αυγουστίνο. Γνωρίζει επίσης αρκετούς σύγχρονους θεολόγους.
Χρόνια μετά τη μεταστροφή του στον καθολικισμό, η πίστη του ενισχύεται από τις ομιλίες του Πάπα Φραγκίσκου, τις οποίες διαβάζει και οι οποίες τον βοηθούν στις δυσκολίες της ζωής του. Τον εντυπωσιάζει ιδιαίτερα η επιμονή του Φραγκίσκου στο έλεος του Θεού, του οποίου αισθάνεται απόλυτη ανάγκη.
Είναι γοητευμένος με την τέλεση της Θείας Λειτουργίας.
Ο Fosse με συγκίνηση ομολογεί πως η καρδιά του Καθολικισμού είναι η Θεία Λειτουργία, με το αποκορύφωμα της που είναι η Κοινωνία: «Η Λειτουργία δίνει ανακούφιση στο σώμα και γαλήνη στην ψυχή. Ενσταλάζει ηρεμία. Και από την πρώτη στιγμή είναι έτσι δομημένη, ώστε να φτάνει στην καθαγίαση και τη Θεία Κοινωνία, όταν ακόμη και ένας αχρείος σαν εμένα, που κάθεται στο πίσω μέρος του τελευταίου στασιδιού, μπορεί να συμμετάσχει στη μεγάλη κοινότητα των αγίων, των ζωντανών και των νεκρών. Μπορώ να συμμετάσχω συγκεκριμένα, με το να γίνω μέρος της, στο μυστήριο της πίστης». «Είμαι ευγνώμον που μπορώ να είμαι μέρος της καθολικής κοινότητας, που μπορώ να κοινωνώ, συμμετέχοντας από εκεί, από το τελευταίο στασίδι… Το μυστήριο πάνω από όλα τα μυστήρια – θα μπορούσαμε να το ονομάσουμε Μυστήριο με κεφαλαίο Μ – είναι και παραμένει η Θεία Κοινωνία… Παρά το γεγονός ότι ο καθολικός ναός είναι πολύ μακριά από το σπίτι μου, πηγαίνω στη λειτουργία, αν είναι δυνατόν μία φορά την εβδομάδα, αλλά συμβαίνει επίσης να πηγαίνω πιο συχνά».
Προσεύχεται
Ο Fosse είναι ένας άνθρωπος που του αρέσει η προσευχή και προσπαθεί να προσεύχεται. Ο ίδιος μας αποκαλύπτει: «Ως καθολικός φοράω επίσης τα παλιά σύμβολα όπως τον σταυρό και απαγγέλλω διάφορες άλλες προσευχές. Απαγγέλλω το Σύμβολο της Πίστεως και λέω το Πάτερ ημών. Πρόκειται για ένα είδος λεκτικής επανάληψης κατά την οποία οι λέξεις αδειάζουν από το συνηθισμένο τους νόημα, για να γεμίσουν με ένα νέο, όπως συμβαίνει με την προσευχή προς την Παναγία, το Χαίρε Μαρία, που απαγγέλλεται πολλές φορές με το ροζάριο. Λέω τις ίδιες προσευχές επανειλημμένα, όπως κάνουν οι Καθολικοί εδώ και αιώνες».
Εξομολογείται
Εκτιμά ιδιαίτερα το μυστήριο της εξομολόγησης: «Μια άλλη σπουδαία πτυχή της καθολικής παράδοσης είναι ότι μπορεί κανείς να εξομολογηθεί και να λάβει συγχώρεση για τις αμαρτίες του». Φυσικά, παραδέχεται ότι συμμετέχει και ο ίδιος σε αυτό το μυστήριο της Εκκλησίας, το οποίο, δυστυχώς, πολλοί καθολικοί σήμερα έχουν ξεχάσει.
Διαφωνεί με μερικές πτυχές της Καθολικής Εκκλησίας
Γνωρίζει και μερικά πράγματα της Καθολικής Εκκλησίας, για τα οποία διαφωνεί, όπως η άρνηση χορήγησης διαζυγίου ή η άρνηση κοινωνίας στους διαζευγμένους. Ωστόσο, συμφωνεί με την αγαμία των ιερέων. Είναι εξοργισμένος με την παιδοφιλία και γνωρίζει τα προβλήματα της Καθολικής Εκκλησίας σε αυτό το θέμα και τα καταδικάζει κατηγορηματικά.
Μπορεί να μας διδάξει κάτι;
Ο Fosse, με αφορμή τις ερωτήσεις του δημοσιογράφου, θίγει σχεδόν όλα τα θέματα και τα προβλήματα που αφορούν την πίστη, δίνοντας πολύ βαθιές και ενδιαφέρουσες απαντήσεις, που μπορούν να βοηθήσουν θετικά τον άνθρωπο που προβληματίζεται και κυρίως αυτόν που πιστεύει, αφού προέρχονται από κάποιον που δεν μπορεί να κατηγορηθεί για πιετισμό ή κληρικαλισμό. Αντιθέτως, ομολογεί ότι είναι «ένας φιλελεύθερος σοσιαλιστής ή ένας αναρχικός από τη δυτική Νορβηγία».
Η συνέντευξη τελειώνει με τα εξής λόγια:
«Το μεγάλο πράγμα, αυτό που με κάνει Καθολικό, είναι το μυστήριο της πίστης. Είναι αλήθεια, το λέω αυτό με το χέρι στην καρδιά. Και κάθε μέρα μπορείς να συμμετέχεις συγκεκριμένα σε αυτό. Το μεγαλείο της Καθολικής Εκκλησίας έγκειται στο γεγονός ότι, παρ’ όλα τα προβλήματα και τις αμαρτίες της, κατόρθωσε να διατηρήσει και να μεταδώσει αυτό το μυστήριο, ακόμη και σε μένα».
+ Ιωάννης Σπιτέρης
Αρχιεπίσκοπος
