17 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΑΝΤΩΝΙΟΥ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ
Την εποχή μετά από το διάταγμα των Μεδιολάνων, οι μαρτυρικοί θάνατοι των χριστιανών έγιναν πολύ σπάνιοι και αυτή η έκφραση ηρωικής αγιότητας αντικαταστάθηκε από τον μοναχισμό. Πολυάριθμοι χριστιανοί που αναζητούσαν μια βαθύτερη πνευματικότητα, μια ολοκληρωτική αφοσίωση στο Θεό και μια ζωή αφιερωμένη στην προσπάθεια ενόρασης των θείων μυστηρίων έβρισκαν στο Μοναχισμό τον τρόπο για να πραγματοποιήσουν αυτούς τους αγαθούς τους πόθους.
Κατά πάσα πιθανότητα ο Αντώνιος ήταν ο πρώτος που καθιέρωσε τον ασκητικό βίο του ερημίτη στην έρημο της Θηβαΐδας και σίγουρα αποτελεί το λαμπρότερο παράδειγμα μοναχού ώστε να αποκαλείται Πατέρας του Μοναχισμού.
Ένας από τους καλύτερους γνώστες της πνευματικότητας του Αντωνίου, καθώς επίσης και μαθητής του, ήταν ο Άγιος Αθανάσιος επίσκοπος Αλεξάνδρειας ο οποίος αποτελεί και τη βασική πηγή πληροφοριών της ζωής του Αντωνίου.
Ο Αντώνιος γεννήθηκε το 250 σε ένα χωριό στην Αίγυπτο. Οι γονείς του ήταν αγρότες. Σε ηλικία 18-20 ετών μένει ορφανός και από τους δύο γονείς. Κλήθηκε, λοιπόν, να διαχειριστεί τα οικογενειακά κτήματα αλλά κυρίως να φροντίσει τη νεότερη αδελφή του.
Ο Αντώνιος διακατεχόταν από πνευματικές ανησυχίες και την καρδιά του άγγιξε η ευαγγελική φράση που λέει πως όποιος επιθυμεί να είναι τέλειος ας πουλήσει τα υπάρχοντά τους και ας δώσει στους φτωχούς και ας ακολουθήσει τον Κύριο. Παρατηρώντας το παράδειγμα μερικών αναχωρητών που ζούσαν την αγνότητα, την πτωχεία και την προσευχή στις κοντινές ερημικές περιοχές αποφάσισε να τους μιμηθεί. Πούλησε όλα τα υπάρχοντά του, εμπιστεύθηκε τη μικρή του αδελφή σε μια κοινότητα παρθένων και επικεντρώθηκε στον ασκητισμό, αρχικά μπροστά από το σπίτι του και έπειτα έξω από τον οικισμό.
Εκτός από την προσευχή εργαζόταν. Μάλιστα είχε δει σε όραμα έναν άγγελο να εργάζεται και λίγο αργότερα να σταματάει για να προσευχηθεί και μετά πάλι να εργάζεται. Από τον άγγελο ο Αντώνιος πήρε παράδειγμα και από τον Αντώνιο ο κανόνας «Ora et labora» (Να προσεύχεσαι και να εργάζεσαι) των Βενεδικτίνων Μοναχών. Η εργασία χρησίμευε στον Αντώνιο ως μέσο βιοπορισμού αλλά και φιλανθρωπίας καθώς από ότι κέρδιζε προμηθευόταν φαγητό για τον εαυτό του αλλά και για τους φτωχούς.
Η πορεία που επέλεξε ο Αντώνιος άρχισε πολύ σύντομα να έρχεται σε σύγκρουση με τις επιθυμίες, τα σχέδια και τα όνειρα που κάθε νεαρός άνδρας μπορούσε να έχει. Δοκιμασίες, άσεμνες σκέψεις, αμφιβολίες, η προσκόλληση στα υλικά αγαθά, επανήλθαν και βασάνιζαν το μυαλό του. Έτσι, ζήτησε βοήθεια από άλλους ασκητές, οι οποίοι τον συμβούλεψαν να μην φοβηθεί, αλλά να προχωρήσει με εμπιστοσύνη, επειδή ο Θεός ήταν μαζί του. Του συνέστησαν επίσης να αποσυρθεί σε ένα πιο μοναχικό μέρος. Ο Αντώνιος, λοιπόν, κατέφυγε σε έναν αρχαίο τάφο χαραγμένο στο βράχο ενός λόφου. Περιστασιακά ένας φίλος θα του έφερνε ψωμί ενώ τις υπόλοιπες ημέρες σιτίζονταν με μούρα και βότανα. Εκεί, τους αρχικούς πειρασμούς ακολούθησαν τρομακτικά οράματα και απογοητεύσεις. Ήταν τότε που ο Αντώνιος πέρασε μια περίοδο πνευματικού σκότους: το ξεπέρασε με επιμονή και πίστη, κάνοντας το θέλημα του Θεού μέρα με τη μέρα, όπως ακριβώς τον είχαν διδάξει οι δάσκαλοι του. Όταν τελικά ο Χριστός αποκαλύφθηκε στον Αντώνιο ο ερημίτης τον ρώτησε: «Πού ήσουν; Γιατί δεν εμφανιζόσουν νωρίτερα για να σταματήσουν τα βάσανα μου;». Για να λάβει την απάντηση: «Αντώνιε, ήμουν εδώ μαζί σου και παρακολουθούσα τον αγώνα σου…».
Όταν ο κόσμος ανακάλυψε το μέρος που είχε αποσυρθεί ο Αντώνιος τον επισκέπτονταν πολλοί χριστιανοί ζητώντας κάποια συμβουλή, βοήθεια ή παρηγοριά. Αυτό όμως συχνά ενοχλούσε την ηρεμία και την απομόνωση των ασκητών. Έτσι, αποφάσισε να βρει έναν άλλο τόπο μακριά από τα πλήθη όπου θα μπορούσε να αφοσιώνεται μόνο στην επαφή του με το Θεό. Πέρα από την Ερυθρά θάλασσα, επάνω σε ένα βουνό όπου υπήρχε ένα εγκαταλειμμένο φρούριο, εκεί βρήκε καταφύγιο. Ήταν το έτος 285 και εκεί παρέμεινε για είκοσι χρόνια.
Οι διαβολικές επιθέσεις εναντίων του ήταν συχνές και προξενούσαν σύγχυση, κυρίως μέσω οραμάτων, εάν προέρχονταν από το Θεό ή από το διάβολο. Ο Άγιος κατόρθωσε με τη χάρη του Θεού να αποκτήσει τη «διάκριση των πνευμάτων» δηλαδή την ικανότητα του να διακρίνει την προέλευση τους.
Σταδιακά αρκετοί ασθενείς και δυστυχισμένοι που είτε θεραπεύονταν θαυματουργικά από τον Αντώνιο είτε έβρισκαν σε αυτόν παρηγοριά τον πλαισίωσαν και γίνονταν ακόλουθοί του, δημιουργώντας έτσι τις πρώτες μοναχικές ομάδες που εγκαταστάθηκαν η μία ανατολικά του Νείλου και η άλλη στην αριστερή πλευρά του ποταμού. Κάθε μοναχός διέμενε σε δικό του κελί (σπηλιά) αλλά υπόκειντο πάντοτε σε έναν ωριμότερο μοναχό.
Το 307 επισκέφτηκε τον Αντώνιο ένας άλλος ερημίτης μοναχός ο άγιος Ιλαρίων ο οποίος είχε ιδρύσει στην Γάζα στην Παλαιστίνη το πρώτο μοναστήρι. Οι δύο αντάλλαξαν τότε τις εμπειρίες τους γύρω από τον μοναχικό βίο.
Το 311 ο Αντώνιος αφήνει το ερημητήριό του πηγαίνοντας στη Αλεξάνδρεια ώστε να στηρίξει τους χριστιανούς που υπέφεραν λόγω των διωγμών που είχαν ξεσπάσει εναντίων τους. Με το πέρας των διωγμών επέστρεψε στον τόπο όπου μόνασε που είχε πλέον γίνει γνωστό προσελκύοντας πλήθος πολύ. Αυτό τον ώθησε να βρει ένα νέο άγνωστο καταφύγιο. Εγκαταστάθηκε στην έρημο της Θηβαΐδας. Καλλιεργούσε έναν μικρό κήπο για τη συντήρηση τη δική του αλλά και διαφόρων μαθητών που περιστασιακά τον επισκέπτονταν. Εκεί πέρασε το υπόλοιπο της μακράς ζωής του. Πέθανε στις 17 Ιανουαρίου 356 σε ηλικία 106 ετών και ενταφιάστηκε σε έναν άγνωστο τόπο.
Το 561 ανακαλύφθηκε ο τάφος του και τα Λείψανά του άρχισαν ένα μακρύ ταξίδι από την Αλεξάνδρεια και την Κωνσταντινούπολη μέχρι τη Γαλλία όπου τον 11ο αιώνα χτίστηκε μια Εκκλησία προς τιμή του. Ο Ναός έγινε σημείο ευλαβείας και καταφυγής πολλών ασθενών, κυρίως όσων υπέφεραν από μυκοτοξίνωση, έναν εργοτισμό που οφείλεται στην κατανάλωση μολυσμένων σιτηρών που χρησιμοποιούταν στην παραγωγή του ψωμιού. Η ασθένεια, η επιστημονική ονομασία της οποίας είναι herpes zoster (έρπης ζωστήρ), είναι γνωστή από την αρχαιότητα με την ονομασία ignis sacer (=ιερή φωτιά) υποδηλώνοντας το αίσθημα καψίματος που προξενούσε.
Για την περίθαλψη και τη φροντίδα των όλο και περισσότερων προσκυνητών που συνέρρεαν στον Άγιο Αντώνιο χτίστηκε νοσοκομείο για την επάνδρωσή του του οποίου ιδρύθηκε η αδελφότητα των Αντωνιανών Πατέρων.
Ο Πάπας παρείχε στους Αντωνιανούς το προνόμιο εκτροφής χοίρων προς ιδία χρήση. Τα μικρά γουρουνάκια κυκλοφορούσαν ελεύθερα στους δρόμους του οικισμού. Κανείς δεν τα έβλαπτε αν αυτά έφεραν ένα μικρό καμπανάκι στο λαιμό, καθώς αυτό αποτελούσε χαρακτηριστικό ιδιοκτησίας. Το λίπος τους χρησίμευε για τη θεραπεία του εργοτισμού. Η ασθένεια πήρε την ονομασία «κακό του Αγίου Αντωνίου» ή «πύρ του Αγίου Αντωνίου». Αυτός είναι και ο λόγος που η λαϊκή ευλάβεια συνέδεσε το χοίρο με τον άγιο Αιγύπτιο ερημίτη. Στην εικονογραφία επίσης παρουσιάζεται με ένα ραβδί σε σχήμα ταυ. Το ταυ (Τ) αποτελεί το τελευταίο γράμμα του εβραϊκού αλφαβήτου. Η χρήση του λοιπόν, από στην απεικόνιση του αγίου παραπέμπει στα έσχατα του ανθρώπου.
