ΠΑΠΑΣ ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ

ΓΕΝΙΚΗ ΑΚΡΟΑΣΗ

Πλατεία Αγίου Πέτρου

Τετάρτη, 28 Αυγούστου 2024

Κατήχηση. Θάλασσα και έρημος

Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές, καλημέρα!

Σήμερα αναβάλλω τη συνηθισμένη κατήχηση και θα ήθελα να σταθώ μαζί σας για να αναλογιστώ τους ανθρώπους οι οποίοι ‒ακόμη και αυτή τη στιγμή‒ διασχίζουν θάλασσες και ερήμους για να φτάσουν σε μια γη όπου να μπορούν να ζήσουν με ειρήνη και ασφάλεια.

Θάλασσα και έρημος: αυτές οι δύο λέξεις επανέρχονται σε πολλές μαρτυρίες που λαμβάνω, τόσο από μετανάστες όσο και από ανθρώπους που έχουν δεσμευτεί να τους βοηθήσουν. Και όταν λέω «θάλασσα», στο πλαίσιο της μετανάστευσης, εννοώ επίσης ωκεανό, λίμνη, ποτάμι, όλες τις επικίνδυνες υδάτινες μάζες που πολλοί αδελφοί και αδελφές σε κάθε μέρος του κόσμου αναγκάζονται να διασχίσουν για να φτάσουν στον προορισμό τους. Και «έρημος» δεν είναι μόνο εκείνη της άμμου και των αμμόλοφων, ή εκείνη η βραχώδης, αλλά και όλες εκείνες οι απρόσιτες και επικίνδυνες περιοχές, όπως τα δάση, οι ζούγκλες, οι στέπες όπου οι μετανάστες περπατούν μόνοι, εγκαταλελειμμένοι στον εαυτό τους. Μετανάστες, θάλασσα και έρημος. Οι σημερινές μεταναστευτικές διαδρομές συχνά χαρακτηρίζονται από διασχίσεις θαλασσών και ερήμων, που για πολλούς, πάρα πολλούς ανθρώπους –πάρα πολλούς!–, είναι θανατηφόρες. Γι’ αυτό σήμερα θέλω να εστιάσω σε αυτό το δράμα, αυτόν τον πόνο. Γνωρίζουμε μερικές από αυτές τις διαδρομές καλύτερα, επειδή είναι συχνά στο επίκεντρο· άλλες, οι περισσότερες από αυτές, είναι ελάχιστα γνωστές, αλλά όχι λιγότερο δημοφιλείς.

Έχω μιλήσει πολλές φορές για τη Μεσόγειο, διότι είμαι Επίσκοπος Ρώμης και διότι είναι εμβληματική: ηΜεσόγειος, χώρος επικοινωνίας λαών και πολιτισμών, έχει γίνει νεκροταφείο. Και η τραγωδία είναι ότι πολλοί, οι περισσότεροι από αυτούς τους θανάτους, θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί. Πρέπει να ειπωθεί ξεκάθαρα: υπάρχουν εκείνοι που εργάζονται συστηματικά και με κάθε μέσο για να αποθήσουν τους μετανάστες. Και αυτό, όταν γίνεται ενσυνείδητα και υπεύθυνα, είναι βαρύ αμάρτημα. Ας μην ξεχνάμε αυτό που λέει η Αγία Γραφή: «Ξένον δεν πρέπει να τον καταπιέζετε ούτε να τον εκμεταλλεύεστε» (Εξ 22,20). Ο ορφανός, η χήρα και ο ξένος είναι οι κατ’ εξοχήν φτωχοί που πάντα υπερασπίζεται ο Θεός και μας ζητά να τους υπερασπιστούμε.

Και κάποιες έρημοι, δυστυχώς, γίνονται νεκροταφεία μεταναστών. Κι εδώ συχνά δεν έχουμε να κάνουμε με «φυσικούς» θανάτους. Όχι. Μερικές φορές έφεραν τους μετανάστες στην έρημο και τους εγκατέλειψαν. Όλοι γνωρίζουμε τη φωτογραφία της γυναίκας και της κόρης του Πάτο, που πεθαίνουν από την πείνα και τη δίψα στην έρημο. Στην εποχή των δορυφόρων και των drones, υπάρχουν μετανάστες άνδρες, γυναίκες και παιδιά που κανείς δεν πρέπει να δει: τους κρύβουν. Μόνο ο Θεός τους βλέπει και ακούει την κραυγή τους. Και αυτό είναι σκληρότητα του πολιτισμού μας.

Μάλιστα, η θάλασσα και η έρημος είναι επίσης βιβλικοί τόποι γεμάτοι συμβολική αξία. Είναι πολύ σημαντικάσκηνικά στην ιστορία της Εξόδου, της μεγάλης μετανάστευσης του λαού, καθοδηγούμενου από τον Θεό μέσω του Μωυσή από την Αίγυπτο στη Γη της Επαγγελίας. Αυτά τα μέρη μαρτυρούν το δράμα της φυγής των ανθρώπων, που ξεφεύγουν από την καταπίεση και τη σκλαβιά. Είναι τόποι πόνου, φόβου, απελπισίας, αλλά ταυτόχρονα είναι τόποι περάσματος προς τη  ελευθερία ‒και πόσοι άνθρωποι περνούν από τις θάλασσες, τις ερήμους για να ελευθερωθούν σήμερα‒, είναι τόποι διέλευσης προς τη λύτρωση, για να φτάσουν στην ελευθερία και την εκπλήρωση των υποσχέσεων του Θεού (βλ. Μήνυμα για την Παγκόσμια Ημέρα Μεταναστών και Προσφύγων 2024).

Υπάρχει ένας Ψαλμός που, απευθυνόμενος στον Κύριο, λέει: «Μέσα από τη θάλασσα η οδός σου, και μέσα σε πολλά νερά τα μονοπάτια σου» (77,20). Και ένας άλλος ψάλλει ως εξής: «Οδήγησε τον λαό του μέσ’ από την έρημο, διότι αιώνιο είναι το έλεός του» (136,16). Αυτά τα άγια λόγια μας λένε ότι, για να συνοδεύσει τον λαόστον δρόμο της ελευθερίας, ο ίδιος ο Θεός διασχίζει τη θάλασσα και την έρημο. Ο Θεός δεν μένει σε απόσταση, όχι, συμμερίζεται το δράμα των μεταναστών, ο Θεός είναι μαζί τους, με τους μετανάστες, υποφέρει μαζί τους, με τους μετανάστες, κλαίει και ελπίζει μαζί τους, με τους μετανάστες. Θα μας κάνει καλό να σκεφτούμε σήμερα: ο Κύριος είναι μαζί με τους μετανάστες μας στη Μεσόγειο, ο Κύριος είναι μαζί τους, όχι με αυτούς που τους αποθούν.

Αδελφοί και αδελφές, όλοι θα μπορούσαμε να συμφωνήσουμε σε ένα πράγμα: σε αυτές τις θανατηφόρες θάλασσες και ερήμους, οι σημερινοί μετανάστες δεν θα έπρεπε να είναι εκεί ‒και είναι εκεί, δυστυχώς. Αλλά δεν είναι μέσω πιο περιοριστικών νόμων, δεν είναι με τη στρατιωτικοποίηση των συνόρων, δεν είναι με τις απωθήσεις που θα πετύχουμε αυτό το αποτέλεσμα. Αντιθέτως, θα το επιτύχουμε αυτό επεκτείνοντας τις ασφαλείς οδούς πρόσβασης και τις τακτικές οδούς πρόσβασης για τους μετανάστες, διευκολύνοντας το καταφύγιο για όσους φεύγουν από πολέμους, βία, διώξεις και πολλές καταστροφές. Αυτό θα το πετύχουμε προωθώντας με κάθε τρόπο έναν παγκόσμιο συντονισμό της μετανάστευσης που να βασίζεται στη δικαιοσύνη, την αδελφοσύνη και την αλληλεγγύη. Και ενώνοντας τις δυνάμεις μας για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων, για να σταματήσουμε τους εγκληματίες διακινητές που εκμεταλλεύονται ανελέητα τη δυστυχία των άλλων.

Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές, σκεφτείτε τις πολλές τραγωδίες των μεταναστών: πόσοι πεθαίνουν στη Μεσόγειο. Σκεφτείτε τη Λαμπεντούζα, τον Κρότονα… πόσα άσχημα και θλιβερά πράγματα. Και θα ήθελα να ολοκληρώσω αναγνωρίζοντας και επαινώντας τη δέσμευση πολλών καλών Σαμαρειτών, που κάνουν ό,τι μπορούν για να βοηθήσουν και να σώσουν τραυματίες και εγκαταλελειμμένους μετανάστες στις διαδρομές της απελπισμένης ελπίδας, στις πέντε ηπείρους. Αυτοί οι θαρραλέοι άνδρες και γυναίκες είναι σημάδι μιας ανθρωπότητας που δεν αφήνει τον εαυτό της να μολυνθεί από την κακή κουλτούρα της αδιαφορίας και της σπατάλης: αυτό που σκοτώνει τους μετανάστες είναι η αδιαφορία μας και αυτή η στάση απόρριψης. Και όσοι δεν μπορούν να είναι σαν αυτούς “στην πρώτη γραμμή” ‒σκέφτομαι τους πολλούς καλούς ανθρώπους που βρίσκονται εκεί στην πρώτη γραμμή, το Mediterranea Saving Humans και πολλούς άλλους οργανισμούς‒πάραυτα δεν εξαιρούνται από αυτόν τον αγώνα πολιτισμού: εμείς δεν μπορούμε να είμαστε στην πρώτη γραμμή αλλά δεν εξαιρούμαστε· υπάρχουν πολλοί τρόποι για να συνεισφέρουμε, πρώτα απ’ όλα με την προσευχή. Και σας ρωτάω: εσείς προσεύχεστε για τους μετανάστες, για όσους έρχονται στα εδάφη μας για να σώσουν τη ζωή τους; Και «άλλοι» θέλουν να τους διώξουν…

Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές, ας ενώσουμε τις καρδιές και τις δυνάμεις μας, ώστε οι θάλασσες και οι έρημοι να μην είναι νεκροταφεία, αλλά χώροι όπου ο Θεός μπορεί να ανοίξει δρόμους ελευθερίας και αδελφοσύνης.

———————

Μετάφραση: π.Λ