ΠΑΠΑΣ ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ
Γενική Ακρόαση
Βιβλιοθήκη Αποστολικού Παλατίου
Τετάρτη, 3 Φεβρουαρίου 2021
Κατήχηση επάνω στην προσευχή – 23. Προσεύχομαι στην λειτουργία
Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές, καλημέρα!
Υπήρξε αρκετές φορές, στην ιστορία της Εκκλησίας, ο πειρασμός της εφαρμογής ενός οικείου (προσωπικού) χριστιανισμού που δεν αναγνωρίζει στις λειτουργικές ιεροτελεστίες την πνευματική τους σημαντικότητα. Συχνά η τάση αυτή διεκδικούσε την υποτιθέμενη μεγαλύτερη καθαρότητα μιας θρησκευτικότητας που δεν εξαρτάται από εξωτερικές τελετές οι οποίες θεωρούνται ένα άχρηστο ή επιβλαβές βάρος. Στο επίκεντρο των κριτικών δεν βρισκόταν μια συγκεκριμένη τελετουργική μορφή, ή ένας συγκεκριμένος τρόπος τέλεσης, αλλά η ίδια η θεία λατρεία, η λειτουργική μορφή της προσευχής.
Πράγματι, είναι δυνατό να βρεθούν μέσα στην Εκκλησία ορισμένες μορφές πνευματικότητας που δεν μπόρεσαν να ενσωματώσουν επαρκώς τη λειτουργική στιγμή. Πολλοί πιστοί, ενώ συμμετέχουν επιμελώς στις ιεροτελεστίες, ιδιαιτέρως στην Κυριακάτικη Λειτουργία, άντλησαν τροφή για την πίστη τους και την πνευματική τους ζωή κυρίως από άλλες πηγές, τύπου ευλαβείας.
Τις τελευταίες δεκαετίες, έχουν γίνει βήματα.
Η Διάταξη Sacrosanctum Concilium (Αγία και Ιερή Σύνοδος) της Β’ Συνόδου του Βατικανού αντιπροσωπεύει το καίριο σημείο αυτής της διαδρομής. Επιβεβαιώνει με πλήρη και οργανικό τρόπο τη σημασία της θείας λατρείας για τη ζωή των χριστιανών, οι οποίοι βρίσκουν σε αυτήν την αντικειμενική διαμεσολάβηση που απαιτείται από το γεγονός ότι ο Ιησούς Χριστός δεν είναι μια ιδέα ή ένα συναίσθημα, αλλά ένα ζωντανό Πρόσωπο, και το Μυστήριό του ένα ιστορικό γεγονός. Η προσευχή των χριστιανών περνά μέσα από συγκεκριμένες διαμεσολαβήσεις: την Αγία Γραφή, τα Ιερά Μυστήρια, τις λειτουργικές τελετές, την κοινότητα. Στη χριστιανική ζωή η σωματική και υλική σφαίρα δεν απαλλάσσεται, διότι αυτή γίνεται εν Ιησού Χριστό μέσο σωτηρίας. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι πρέπει να προσευχόμαστε ακόμα και με το σώμα: το σώμα εισέρχεται στην προσευχή.
Άρα, δεν υπάρχει χριστιανική πνευματικότητα που δεν ριζώνει στην τέλεση των ιερών μυστηρίων. Η Κατήχηση γράφει: «Η αποστολή του Χριστού και του Αγίου Πνεύματος η οποία, μέσα στη μυστηριακή Θεία Λατρεία της Εκκλησίας, αναγγέλλει, πραγματοποιεί και μεταδίδει το Μυστήριο της σωτηρίας, συνεχίζεται μέσα στην προσευχόμενη καρδιά» (αρ. 2655). Η λειτουργία, από μόνη της, δεν είναι μόνο αυθόρμητη προσευχή, αλλά κάτι περισσότερο και πιο πρωτότυπο: αποτελεί πράξη που στηρίζει ολόκληρη τη χριστιανική εμπειρία και, επομένως, και η προσευχή είναι ένα γεγονός, μια παρουσία, μια συνάντηση. Είναι μια συνάντηση με τον Χριστό. Ο Χριστός παρουσιάζεται εν Αγίω Πνεύματι μέσω των μυστηριακών σημείων: εξ ου και η ανάγκη για εμάς τους Χριστιανούς να συμμετέχουμε στα Θεία Μυστήρια. Ο χριστιανισμός χωρίς λειτουργία, θα τολμούσα να πω ότι ίσως είναι ένας χριστιανισμός δίχως Χριστό. Χωρίς ολόκληρο τον Χριστό. Ακόμα και στην πιο ισχνή τελετή, όπως εκείνη που τελούσαν και τελούν ορισμένοι Χριστιανοί σε τόπους φυλάκισης, ή στο σπίτι στα κρυφά κατά τη διάρκεια των διωγμών, ο Χριστός καθίσταται πραγματικά παρών και παραδίδεται στους πιστούς του.
Η λειτουργία, ακριβώς λόγω της αντικειμενικής της διάστασης, απαιτεί να τελείται με θέρμη, έτσι ώστε η χάρη που εγχύεται στην τελετή να μην διασκορπίζεται αλλά να φτάνει στην εμπειρία του καθένα. Η Κατήχηση εξηγεί πολύ καλά και λέει ως εξής: «Η προσευχή εσωτερικεύει και αφομοιώνει τη Θεία Λατρεία κατά τη διάρκεια και μετά την τέλεσή της» (ibid.). Αρκετές χριστιανικές προσευχές δεν προέρχονται από τη λειτουργία, αλλά όλες, εάν είναι χριστιανικές, προϋποθέτουν τη λατρεία, δηλαδή τη μυστηριακή διαμεσολάβηση του Ιησού Χριστού. Κάθε φορά που τελούμε μια βάπτιση, ή καθαγιάζουμε τον άρτο και τον οίνο στην Ευχαριστία, ή χρίουμε με το Άγιο Έλαιο το σώμα ενός ασθενή, ο Χριστός είναι εδώ! Είναι Εκείνος που ενεργεί και είναι παρών όπως όταν θεράπευε τα αδύναμα άκρα ενός άρρωστου, ή παρέδιδε, κατά το Τελευταίο Δείπνο, τη διαθήκη του για τη σωτηρία του κόσμου.
Η προσευχή του χριστιανού καθιστά δική του τη μυστηριακή παρουσία του Ιησού. Αυτό που είναι εξωτερικό για εμάς γίνεται μέρος μας: η λειτουργία το εκφράζει ακόμη και με την τόσο φυσική χειρονομία του φαγητού. Η Λειτουργία δεν μπορεί μόνο να «ακουστεί»: είναι επίσης λάθος η έκφραση, «πηγαίνω να ακούσω τη Λειτουργία». Η Λειτουργία δεν μπορεί μόνο να ακουστεί, σαν να είμαστε μονάχα θεατές σε κάτι που ρέει χωρίς να μας συνεπαίρνει. Η Λειτουργία πάντοτε τελείται όχι μονάχα από τον ιερέα που προΐσταται, αλλά και από όλους τους χριστιανούς που τη βιώνουν. Και το επίκεντρο είναι ο Χριστός! Όλοι μας, στην ποικιλομορφία των δώρων και των διακονημάτων, ενωνόμαστε στη δράση του, επειδή Αυτός, ο Χριστός, είναι ο Πρωταγωνιστής της Λειτουργίας.
Όταν οι πρώτοι Χριστιανοί άρχισαν να ζουν τη λατρεία τους, το έκαναν εφαρμόζοντας τις πράξεις και τα λόγια του Ιησού, υπό το φως και τη δύναμη του Αγίου Πνεύματος, ώστε η ζωή τους, που επιτυγχάνεται με αυτή τη χάρη, να γίνει πνευματική θυσία προσφερόμενη στον Θεό. Αυτή η προσέγγιση ήταν μια πραγματική «επανάσταση». Ο Άγιος Παύλος γράφει στην Επιστολή προς τους Ρωμαίους: «Σας παρακαλώ, λοιπόν, να προσφέρετε όλον τον εαυτό σας θυσία ζωντανή, άγια, ευπρόσδεκτη στο Θεό. Αυτή είναι η πραγματική πνευματική σας λατρεία» (12, 1). Η ζωή καλείται να γίνει λατρεία στο Θεό, αλλά κάτι τέτοιο δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί χωρίς προσευχή, ειδικά τη λειτουργική προσευχή. Αυτή η σκέψη ας βοηθήσει όλους μας όταν πηγαίνουμε στη Λειτουργία: πηγαίνω να προσευχηθώ στην κοινότητα, πηγαίνω να προσευχηθώ με τον Χριστό που είναι παρών. Όταν πηγαίνουμε, για παράδειγμα, στην τέλεση μιας Βάπτισης, εκεί παρών που βαφτίζει είναι ο Χριστός. «Μα, πατέρα, αυτή είναι μια ιδέα, ένας τρόπος του λέγειν»: όχι, δεν είναι τρόπος του λέγειν.
Ο Χριστός είναι παρών, και στη Λειτουργία προσεύχεσαι μαζί με τον Χριστό που είναι δίπλα σου.
