Προσδοκίες για θρησκευτική ελευθερία στον ισλαμικό κόσμο
Η Διακήρυξη για την Αδελφοσύνη των ανθρώπων, υπογεγραμμένη από τον Πάπα και από τον Μεγάλο Ιμάμη του AlAzhar, δίνει ελπίδες για την πλήρη αναγνώριση της θρησκευτικής ελευθερίας των μειονοτήτων, αλλά η χρονική περίοδος θα είναι μακρά και οι τρόποι πολύπλοκοι, λέει ο δον Valentino Cottini, διευθυντής του περιοδικού Islamo christiana
Το δραματικό ζήτημα της θρησκευτικής ελευθερίας δεν θα μπορούσε να μην αποτελέσει κεντρικό θέμα στο πρόσφατο ταξίδι του Φραγκίσκου, το πρώτο στην αραβική χερσόνησο, μια περιοχή στην πλειοψηφία της μουσουλμανική. Ως εκ τούτου, υπήρξε μεγάλη προσδοκία για τα λόγια του Πάπα και για το περιεχόμενο της Διακήρυξης για την ανθρώπινη αδελφοσύνη που υπεγράφη στις 4 Φεβρουαρίου στο Αμπού Ντάμπι από τον Φραγκίσκο και τον Μεγάλο Ιμάμη του Al-Azhar, Ah mad Al-Tayyeb. Ένα έγγραφο που σηματοδότησε μια ιστορική αναγνώριση – ακόμη και από την ισλαμική πλευρά – των διώξεων, των διακρίσεων, των κακοποιήσεων και των τρομοκρατικών ενεργειών που διαπράττονται σε πολλές χώρες ως προς τις μειονότητες, λόγω της παρερμηνείας των θρησκευτικών κειμένων και της παραμορφωμένης χρήσης της πίστης «για σκοπούς πολιτικούς και οικονομικούς, κοσμικούς και μυωπικούς», που δεν έχουν καμιά σχέση «με την αλήθεια της θρησκείας». «Χωρίς ελευθερία – υπογράμμισε ο Πάπας – πριν την υπογραφή – δεν υπάρχουν πλέον παιδιά της ανθρώπινης οικογένειας, αλλά σκλάβοι».
Επομένως ποιες προοπτικές ανοίγονται τώρα; Ρωτήσαμε τον καθηγητή Valentino Cottini, διευθυντή του περιοδικού Islamo christiana, με ειδίκευση στις Ισλαμο-χριστιανικές Σχέσεις, στο Ποντιφικό Ινστιτούτο των Αραβικών και Ισλαμικών Σπουδών (Pisai), του οποίου υπήρξε κοσμήτορας.
Δον Cottini, πολλοί ελπίζουν ότι από τα λόγια θα περάσουμε στην πράξη ξεκινώντας από την αμοιβαιότητα του σεβασμού της θρησκευτικής ελευθερίας, η οποία ξεπερνά εκείνη της λατρείας, όπως υπενθύμισε ο Πάπας. Αυτόθασυμβεί;
Απ. – Φυσικά, αυτό είναι ένα προγραμματικό έγγραφο από το οποίο μπορούμε να αναμένουμε πολλά, αλλά δεν μπορούμε να περιμένουμε ότι η κατάσταση θα αλλάξει μαγικά. Η πιο σημαντική πτυχή είναι αυτή της θρησκευτικής ελευθερίας: μια πτυχή που δημιούργησε και δημιουργεί διάφορα προβλήματα και κυρίως τα δημιουργεί στον ισλαμικό κόσμο, ειδικά με την προοπτική ενδεχομένως, της αλλαγής θρησκείας, όταν κανονικά μέχρι σήμερα, στο μεγαλύτερο μέρος του μουσουλμανικού κόσμου πιστεύεται ότι εάν υπάρξει αλλαγή της θρησκείας, αυτό θα είναι προς το Ισλάμ και όχι προς μια άλλη θρησκεία ξεκινώντας από το Ισλάμ. Επομένως τι πρέπει να περιμένουμε; Άμεσα πιστεύω τίποτα. Αλλά δύο θεσμικά όργανα, δηλαδή η Καθολική Εκκλησία και το Πανεπιστήμιο του Al Azhar, εξ ονόματος των Μουσουλμάνων – Σουνιτών φυσικά – δεσμεύονται προκειμένου να διαδώσουν και να κάνουν να μελετηθεί αυτό το έγγραφο στα σχολεία, στα πανεπιστήμια, στα πολιτιστικά κέντρα. Πρόκειται για μια απολύτως θετική πτυχή.
Είναι επομένως σημαντικό, η αρχή της θρησκευτικής ελευθερίας να έχει τη συναίνεση των λαών. Είναι λοιπόν ζήτημα πολιτιστικής ωρίμανσης;
Απ. – Απολύτως ναι, επειδή υπάρχει μια παράδοση αιώνων – θα ήθελα να πω – αφενός και αφετέρου επειδή η έννοια της ελευθερίας συνείδησης, της θρησκευτικής ελευθερίας, έχει «ξεκαθαριστεί» από καθολικής άποψης εδώ και εξήντα χρόνια. Επομένως είναι μια συζήτηση αρκετά περίπλοκη η οποία θα πρέπει να ωριμάσει με το πέρασμα των χρόνων.
Δον Cottini, το να εγγυηθούμε τη θρησκευτική ελευθερία αποτελεί επίσης μια νομική ευθύνη που πρέπει να ανατεθεί στα κράτη, όπως ενδείκνυται από τη διεθνή χάρτα και όπως συχνά αναφέρεται στα πλαίσια του Ο.Η.Ε. και σε άλλα διεθνείς συνθήκες. Ωστόσο, σε πολλές χώρες στην ισλαμική πλειοψηφία, και όχι μόνο, αυτή η ευθύνη αναιρείται ή ακόμη και ανοιχτά παραβιάζεται, όταν υπάρχουν πραγματικοί διωγμοί μέχρι του σημείου να τίθεται σε κίνδυνο η ζωή ή να αποφασίζεται η θανατική ποινή, και συχνά αυτό συμβαίνει ακόμη και με σιωπή από μέρους της διεθνούς κοινότητας…
Απ. – Δυστυχώς ναι, αυτό συμβαίνει. Θα είναι απαραίτητο πιστεύω, από κάθε άποψη, να υψώσουμε τη φωνή μας ακριβώς γι αυτά τα γεγονότα. Αυτό το έγγραφο επικαλείται τη θρησκευτική ελευθερία και καταγγέλλει τις στρεβλώσεις. Αλλά σαφώς όλα αυτά θα πρέπει να ωριμάσουν και να γίνουν νόμος των κρατών και να επάγουν σε μια νοοτροπία η οποία θα αναπτυχθεί σταδιακά, χωρίς αμφιβολία
Δον Cottini, η Διακήρυξη ασχολείται επίσης με την τραγωδία του ισλαμικού ριζοσπαστισμού που εισρέει σε τρομοκρατικές ενέργειες και καταδικάζει κυρίως τη λανθασμένη ερμηνεία των θρησκευτικών κειμένων. Αυτό είναι επίσης, ένα βήμα προς τα εμπρός το οποίο τέθηκε γραπτώς…
Απ. – Και οι δύο θρησκευτικοί ηγέτες που υπέγραψαν τη Διακήρυξη, υπογραμμίζουν ότι η βία μέσα στις θρησκείες γεννιέται από την απόκλιση ή την χειραγώγηση των θρησκευτικών κειμένων. Ένας κίνδυνος που είναι εγγενής σε όλες τις θρησκείες όταν χειραγωγούνται ή γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης.
Πρέπει επίσης να ειπωθεί ότι τα μεγαλύτερο μέρος των θυμάτων του ριζοσπαστισμού και του ισλαμικού φονταμενταλισμού είναι κυρίως άτομα της ίδιας της ισλαμικής θρησκείας…
Απ. – Ακριβώς, και αυτό μεταξύ άλλων εξηγεί και τη στάση των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων που από αυτή την άποψη αποτελούν ένα σταθερό σημείο, ακριβώς εναντίον των τρομοκρατικών ή φονταμενταλιστικών εκφυλισμών στο εσωτερικό του ίδιου του Ισλάμ. Και δίχως άλλο, το ζήτημα αγγίζει και τα κράτη και τις καταστάσεις του μουσουλμανικού κόσμου, ο οποίος αρχίζει να συνειδητοποιεί αυτό το κάτι που κινδυνεύει να ανατρέψει το ίδιο το Ισλάμ. Ακόμα και το Ισλάμ το οποίο συχνά διώκεται, από τη Δύση, ως μια πολύ ισχυρή και ίσως πολύ συνεκτική δύναμη, δείχνει όλη του την ευθραυστότητα και την κρίση που βιώνει, μια πολύ βαθιά κρίση ταυτότητας. Επομένως, πιστεύω, ότι θα υπάρξει ένα είδος συμμαχίας μεταξύ των πιστών ενάντια στην αποσύνθεση των μεγάλων θρησκειών η οποία στη συνέχεια δημιουργεί υλισμούς και όλα αυτά τα οράματα μιας ζωής χωρίς Θεό, τα οποία καταγγέλλονται στο έγγραφο για την ανθρώπινη Αδελφοσύνη.
Μπορούμε να θεωρήσουμε την Διακήρυξη ως ένα θετικό καρπό μιας κρίσης που διέρχεται από τον ίδιο τον μουσουλμανικό κόσμο. Επομένως, είναι σημαντικό να μην λείπει ένα κείμενο διαβούλευσης για τις ελίτ που αντ’ αυτού να οδηγήσει στην κατανόηση των λαών…
Απ. – Απολύτως ναι: το γεγονός ότι θα αποτελέσει ένα στοιχείο ζύμωσης για τον κόσμο, τόσο τον χριστιανικό όσο και τον μουσουλμανικό, πιστεύω ότι είναι πραγματικά η πτυχή αυτού του εγγράφου που τείνει να διαταράξει και να φέρει καρπούς, το οποίο αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της εποχής μας. Όλες οι μεγάλες θρησκείες σήμερα, βιώνουν μια κρίση: ακόμη και ο χριστιανισμός μας, να μην ξεχνάμε αυτό. Επομένως μια συμμαχία των πιστών κατά κάποιο τρόπο είναι θεμελιώδης.
Μετάφραση: ρφ
