«Ποτέ δεν παύει να είναι όμορφη η παραδοσιακή φάτνη»

Η επιστολή «Admirabile signum» για το νόημα και την αξία ενός σημαδιού που «προκαλεί πάντα έκπληξη και θαυμασμό», η οποία δημοσιεύθηκε σε συνδυασμό με την επίσκεψη του Φραγκίσκου στο Greccio
« Το αξιοθαύμαστο σημάδι της φάτνης, το τόσο αγαπητό στον χριστιανικό λαό, που προκαλεί πάντα έκπληξη και θαυμασμό»: με αυτά τα λόγια ξεκινά η Εγκύκλιος επιστολή Admirabile signum αναφορικά με το νόημα και την αξία της φάτνης, την οποία υπέγραψε ο Πάπας Φραγκίσκος αυτή την Κυριακή στο Greccio.

Η φάτνη, πράξη ευαγγελισμού που πρέπει να ανακαλύψουμε
«Η αναπαράσταση του γεγονότος της γέννησης του Ιησού – διαβάζουμε στο κείμενο – ισοδυναμεί με την διακήρυξη του μυστηρίου της ενσάρκωσης του Υιού του Θεού με απλότητα και χαρά». «Ενώ στοχαζόμαστε τη σκηνή των Χριστουγέννων – γράφει ο Πάπας – καλούμαστε να ξεκινήσουμε μια πνευματική πορεία, προελκυόμενοι από την ταπεινοφροσύνη Εκείνου που έγινε άνθρωπος για να συναντηθεί με κάθε άνθρωπο. Και ανακαλύπτουμε ότι Εκείνος μας αγαπά σε τέτοιο σημείο που ενώνεται μαζί μας, ώστε και εμείς να μπορούμε να ενωθούμε μαζί Του. Με αυτή την Επιστολή θα επιθυμούσα να στηρίξω την όμορφη παράδοση των οικογενειών μας που κατά την διάρκεια των ημερών που προηγούνται των Χριστουγέννων ετοιμάζουν τη φάτνη. Εκτός από την τοποθέτησή της σε χώρους εργασίας, σε σχολεία, σε νοσοκομεία, σε φυλακές, σε πλατείες…
Είναι πραγματικά μια δημιουργική άσκηση φαντασίας, η οποία χρησιμοποιεί τόσο διαφορετικά υλικά για να δώσει ζωή σε μικρά αριστουργήματα ομορφιάς. Αυτό το μαθαίνουμε από μικρά παιδιά: όταν ο μπαμπάς και η μαμά, μαζί με τους παππούδες και τις γιαγιάδες μεταδίδουν αυτή την χαρούμενη συνήθεια που κλείνει μέσα στης μια πλούσια λαϊκή πνευματικότητα. Εύχομαι αυτή η πρακτική να μην χάσει ποτέ την αξία της. Πραγματικά ελπίζω ότι εκεί όπου έχει πέσει σε λήθη, να μπορέσει να ανακαλυφθεί εκ νέου και να αναζωογονηθεί».

Ο άγιος Φραγκίσκος και η ζωντανή φάτνη στο Greccio
Ο Πάπας, υπενθυμίζοντας την προέλευση της αναπαράστασης της γέννησης του Ιησού, υπογραμμίζει την ετυμολογία της λέξης: «praesepium», δηλαδή φάτνη, και παραθέτει τα λόγια του αγίου Αυγουστίνου ο οποίος παρατηρεί πως ο Ιησούς, «ο οποίος βρίσκεται σε μια φάτνη έγινε η τροφή μας». Και υπενθυμίζει τη ζωντανή σκηνή της γέννησης την οποία θέλησε να πραγματοποιήσει ο Άγιος Φραγκίσκος στο Greccio, τα Χριστούγεννα του 1223, η οποία γέμισε με χαρά όλους τους παρευρισκομένους: «ο Άγιος Φραγκίσκος, με την απλότητα αυτής της πράξης, πραγματοποίησε ένα πολύ σπουδαίο έργο ευαγγελισμού. Η διδασκαλία του έχει εισχωρήσει στις καρδιές των χριστιανών και παραμένει μέχρι τις μέρες μας ως μια γνήσια μορφή για την αναπαραγωγή της ομορφιάς της πίστης μας με απλότητα».

Έκπληξη και συγκίνηση για τον Θεό που έγινε μικρός
Η φάτνη – γράφει ο Πάπας – «προκαλεί τόση έκπληξη και μας συγκινεί» γιατί «εκδηλώνει την τρυφερότητα του Θεού» που «χαμήλωσε το ανάστημά του φτάνοντας τη δική μας μικρότητα», γίνεται φτωχός, καλώντας μας να τον ακολουθήσουμε στην οδό της ταπεινοφροσύνης για να «τον συναντήσουμε και να τον υπηρετήσουμε με ευσπλαχνία μέσα από τους αδελφούς και τις αδελφές που είναι περισσότερο αναγκεμένοι».

Τα σημάδια της φάτνης: ο έναστρος ουρανός στη σιωπή της νύχτας
Η Επιστολή εξετάζει τα διάφορα σημάδια της φάτνης. Πρώτα απ’ όλα, ο έναστρος ουρανός, μέσα στο σκοτάδι και μέσα στην σιωπή της νύχτας: είναι η νύχτα που συχνά περιβάλλει τη ζωή μας. «Έτσι, ακόμη και σε αυτές τις στιγμές – γράφει ο Πάπας – ο Θεός δεν μας αφήνει μόνους, αλλά είναι παρόν» και «φέρνει το φως εκεί που υπάρχει σκοτάδι και φωτίζει όσους διασχίζουν το σκοτάδι του πόνου».

Τοπία, άγγελοι, ο κομήτης, οι φτωχοί
Επίσης υπάρχουν, συχνά, τα τοπία από ερείπια των σπιτιών και των αρχαίων παλατιών, «ένα ορατό σημάδι μιας ξεπεσμένης ανθρωπότητας» την οποία ο Ιησούς ήρθε «να θεραπεύσει και να ανοικοδομήσει». Υπάρχουν τα βουνά, τα ρυάκια, τα πρόβατα, που αντιπροσωπεύουν όλη τη δημιουργία που συμμετέχει στην γιορτή της έλευσης του Μεσσία. Οι άγγελοι και ο κομήτης είναι το σημάδι που «και εμείς καλούμαστε να ακολουθήσουμε για να φτάσουμε στη σπηλιά και να λατρέψουμε τον Κύριο». Οι βοσκοί μας λένε ότι είναι «οι πλέον ταπεινοί και οι πλέον φτωχοί που ξέρουν να καλωσορίζουν το γεγονός της ενσαρκώσεως», όπως και τα μικρά αγαλματίδια των ζητιάνων. «Οι φτωχοί είναι όντως οι προνομιούχοι αυτού του μυστηρίου και συχνά, εκείνοι που κυρίως καταφέρνουν να αναγνωρίσουν την παρουσία του Θεού ανάμεσά μας» ενώ το παλάτι του Ηρώδη «βρίσκεται στο παρασκήνιο, κλειστό, κουφό στην διακήρυξη της χαράς. Με το να γεννηθεί στην φάτνη – αναφέρει ο Φραγκίσκος – ο ίδιος ο Θεός ξεκινά την μοναδική αληθινή επανάσταση που δίνει ελπίδα και αξιοπρέπεια σε όσους στερούνται, σε όσους βρίσκονται στο περιθώριο: η επανάσταση της αγάπης, η επανάσταση της τρυφερότητας».

Από τον σιδηρουργό στον αρτοποιό: η ιερότητα της καθημερινότητας
Στην φάτνη συχνά τοποθετούνται αγαλματίδια που φαίνεται να έχουν κάποια σχέση με τις ευαγγελικές αφηγήσεις, που μας λένε – παρατηρεί ο Πάπας – ότι «σε αυτόν τον νέο κόσμο τον οποίο εγκαινίασε ο Ιησούς υπάρχει χώρος για οτιδήποτε ανθρώπινο καθώς και για κάθε πλάσμα. Από τον βοσκό μέχρι τον σιδηρουργό, από τον αρτοποιό μέχρι τον μουσικό, από τις γυναίκες που κουβαλούν τις κανάτες με το νερό μέχρι τα μικρά παιδιά που παίζουν», που αντιπροσωπεύουν «την καθημερινή αγιότητα, την χαρά να κάνουν με έναν εξαιρετικό τρόπο τα καθημερινά πράγματα, όταν ο Ιησούς μοιράζεται μαζί μας την θεία ζωή του».

Η Μαρία και ο Ιωσήφ: η εγκατάλειψη στον Θεό
Μέσα στη σπηλιά υπάρχουν η Μαρία και ο Ιωσήφ. Η Μαρία είναι «η μαρτυρία του τρόπου με τον οποίο πρέπει να εγκαταλείπουμε τον εαυτό μας με πίστη στο θέλημα του Θεού», έτσι όπως ο Ιωσήφ, «ο φύλακας που δεν κουράζεται ποτέ να προστατεύει την οικογένειά του».

Το Βρέφος Ιησούς: η αγάπη που αλλάζει την ιστορία
Στη φάτνη υπάρχει ο μικρός Ιησούς: ο Θεός «είναι απρόβλεπτος» – αναφέρει ο Πάπας – «εκτός των σχεδίων μας» και «μας παρουσιάζεται έτσι, ως ένα βρέφος, για να είναι ευπρόσδεκτος στην αγκαλιά μας. Μέσα στην αδυναμία και στην ευθραυστότητα κρύβει την δύναμή του που δημιουργεί και μεταμορφώνει τα πάντα» με την αγάπη. «Η φάτνη μάς κάνει να δούμε, μας κάνει να αγγίξουμε αυτό το μοναδικό και εξαιρετικό γεγονός που άλλαξε την πορεία της ιστορίας».

Οι Μάγοι: οι απόμακροι και η πίστη
Τέλος, το τελευταίο σημάδι. Όταν πλησιάζει η γιορτή των Θεοφανείων, τοποθετούνται μέσα στην φάτνη τα τρία αγαλματίδια των τριών Μάγων που «διδάσκουν ότι μπορεί κάποιος να ξεκινήσει από πολύ μακριά για να φτάσει στον Χριστό».

Ο Θεός επιθυμεί την ευτυχία του ανθρώπου
«Η φάτνη – καταλήγει ο Πάπας Φραγκίσκος – αποτελεί μέρος της γλυκιάς και απαιτητικής διαδικασίας της μετάδοσης της πίστης»: δεν είναι σημαντικό το πώς θα συσταθεί, «αυτό που έχει σημασία, είναι να μιλάει στη ζωή μας», διηγούμενη την αγάπη του Θεού για εμάς, «ο Θεός που έγινε μικρό παιδί για να μας πει πόσο κοντά βρίσκεται σε κάθε ανθρώπινο ον, σε οποιαδήποτε κατάσταση κι αν βρίσκεται αυτό», και για να μας πει ότι «σε αυτό βρίσκεται η ευτυχία».

Μετάφραση: ρφ