Όταν η ευλάβεια γίνεται φιλανθρωπία
«Η ευλάβεια προς την Παναγία είναι μια θρησκευτικό-πολιτιστική κληρονομιά που πρέπει να προστατευτεί με την αρχική της καθαρότητα απελευθερώνοντάς την από πολύπλοκες δομές, εξουσίες ή συνθήκες που δεν πληρούν τα ευαγγελικά κριτήρια της δικαιοσύνης, της ελευθερίας, της τιμιότητας και της αλληλεγγύης».
Τα λόγια του Ποντίφικα τον περασμένο Δεκαπενταύγουστο έχουν απευθυνθεί στην Διεθνή Θεομητορική Ποντιφική Ακαδημία σε μια επιστολή που αντηχεί στο μυαλό και την καρδιά του προέδρου, π. Stefano Cecchin, την ημέρα που τελείται και έχει ως πρωταγωνιστή μια από τις πιο διάσημες ευλάβειες της Παναγίας: 190 χρόνια έχουν περάσει, στην πραγματικότητα, από την εμφάνιση της Παναγίας στον Εβραίο Ratisbonne στην εκκλησία που είναι στη Ρώμη του Sant’Andrea delle Fratte, προσκύνημα και κέντρο ευλάβειας για χιλιάδες πιστούς.
Η πιο σημαντική λέξη είναι μία και είναι ισχυρή: αλληλεγγύη. Η Παναγία είναι γυναίκα αδελφότητας, αλληλεγγύης, ειρήνης και συγχώρεσης. Η Ποντιφική Ακαδημία, σε πλήρη συμφωνία με τον Ποντίφικα, επικεντρώνει τις προσπάθειές της για να δώσει μια πραγματική και συγκεκριμένη εικόνα της, «αφαιρώντας τη σκόνη που είχε συσσωρευτεί σε εκείνην κατά τη διάρκεια των αιώνων» (Πάπας Φραγκίσκος σε δασκάλους και φοιτητές της Ποντιφικής Θεολογικής Σχολής Marianum της Ρώμης, 24 Οκτωβρίου 2020).
Πρόεδρε Cecchin, ας σκεφτούμε την Μαρία και αμέσως στο μυαλό μας έρχονται λατρείες, σύμβολα, σημάδια της λεγόμενης ευσεβούς θρησκευτικής πρακτικής. Είναι μια ευλάβεια που πρέπει να διατηρηθεί, αλλά η οποία – σε κάποιο βαθμό – χρειάζεται ένα δικό της πλαίσιο, έτσι μπορούμε να πούμε, στη σημερινή κοινωνία. Πόσο σημαντικό είναι αυτό το θέμα – στην παρούσα μας εποχή – για την Ποντιφική Ακαδημία;
Θα έλεγα απόλυτα σημαντικό. Δεν μπορούμε να σκεφτούμε μια Εκκλησία αποσυνδεδεμένη από την κοινωνία, πρώτα απ’ όλα. Και η Μαρία είναι Εκκλησία. Στο Ευαγγέλιο βρίσκουμε μια Μαρία που περπατά: πηγαίνει στην Ελισάβετ, κάθε χρόνο πηγαίνει στο ναό ή, για παράδειγμα, μετά την εκδήλωση στην Κανά την βλέπουμε να περπατά με τον Ιησού και τους μαθητές. Θα είναι μια σιωπηλή παρουσία μέχρι τον σταυρό, από τον οποίο ο Ιησούς την αποκαλύπτει σε εμάς ως μητέρα. Έτσι βλέπουμε ότι η Παναγία δεν στέκεται ποτέ μακριά, ζει την κοινωνία της εποχής της, προσεκτική σε καταστάσεις («δεν έχουν πλέον κρασί»).
Έτσι σήμερα η Μαρία και, επομένως, οι ευλάβειες που συνδέονται με αυτήν, είναι αδύνατο να μην λάβουν υπόψη τους τους σημερινούς ανθρώπους. Η Παναγία δεν είναι μακριά στο χρόνο, επειδή είναι παρούσα στην καθημερινή μας ζωή. Οι ευλάβειες, τα σύμβολα – όπως η Θαυματουργή Μεντάλια – χρειάζονται μια μελέτη που τονίζουν τη «λειτουργία» τους ως αντικείμενα που καλούν προς την πίστη. Δεν είναι «νεκρά» αντικείμενα, αλλά «ζωντανά»: και ζουν μόνο λόγω της πίστης αυτών που φορούν αυτά τα αντικείμενα. Η πίστη, καθώς και η ζωντανή συμμετοχή στα μυστήρια, μας καθοδηγεί στον δρόμο της σωτηρίας και μας προστατεύει από τα κακά, δίνοντας επίσης αξία σε αυτή την μεντάλια. Σίγουρα δεν είναι η ίδια η μεντάλια που μας προστατεύει: είναι η πίστη μου, το βάθος της, η σχέση μου με τον Θεό και με τους αδελφούς και τις αδελφές μου που δίνει αξία σε αυτή.
Και ακριβώς, σε αυτό το σημείο «μπαίνει στο παιχνίδι» η λέξη «αλληλεγγύη», «εγγύτητα με κάποιον πλησίον». Όποιος έχει ευλάβεια, δεν μπορεί να το αγνοήσει, σωστά;
Η Μαρία μαζί με τον Ιησού είναι η πρώτη γυναίκα που έχει συγχωρέσει. Μετά το θάνατο του γιου της, υποδέχεται τους αποστόλους ακόμα κι αν κάποιοι από αυτούς τον έχουν αρνηθεί. Έχει συγχωρέσει. Η συγχώρεση είναι φιλανθρωπία, πρώτα απ’ όλα. Εμείς θα μπορούσαμε να συγχωρήσουμε κάτι τέτοιο; Όμως, η Μαρία το καταφέρνει. Τώρα, ας ξεκινήσουμε με ένα γεγονός: η ευλάβεια πρέπει να μας φέρει πιο κοντά σε αυτό ή σε κάποιο άγιο. Σε αυτήν την περίπτωση μιλάμε για την Παναγία.
Όποιος είναι ευλαβής στη Μητέρα του Κυρίου έχει στην καρδιά του την επιθυμία να μιμηθεί τη ζωή της. Αυτό μπορεί να φαίνεται αδύνατο, αλλά ας ξεκινήσουμε να το κάνουμε: ναι. Η αληθινή αφοσίωση είναι πάνω από όλα μίμηση, γιατί «η Μαρία είναι το πρότυπο της Εκκλησίας», όπως διδάσκει η Β’ Σύνοδος του Βατικανού. Και για να είμαστε Εκκλησία πρέπει να μιμούμαστε εκείνη, εκείνη τη γυναίκα που ήξερε πώς να «υποδέχεται» το Λόγο του Θεού τόσο πολύ που μέσα της έγινε σάρκα. Έτσι και η Εκκλησία, μιμούμενη το παράδειγμά της, γίνεται «υποδοχή». Μπορώ να απαγγέλλω δεν ξέρω πόσα ροδάρια, μπορώ να φορέσω δεν ξέρω πόσες μεντάλιες, αλλά αν δεν έχω την «υποδοχή» στην καρδιά μου, αν δεν ακούω τον πλησίον, αν δεν κοιτάξω τις ανάγκες του και ανοίξω τον εαυτό μου στην αλληλεγγύη, όλα είναι μάταια. Είναι μια ελλιπής ευλάβεια.
Σίγουρα, από αυτά τα λόγια σας, έρχεται στο μυαλό η Παναγία με ανοιχτές αγκάλες που είναι το ομοίωμα της στην Μεντάλια.
Γιατί όχι; Ωστόσο, πρέπει να ειπωθεί ότι σε αυτήν την περίπτωση η Παναγία είναι εκείνη που «μεσολαβεί»: γίνεται διανομέας χαρίτων. Όμως, ταυτόχρονα, δεν θα κάνουμε λάθος εάν σε αυτήν την εικόνα της Παναγίας με ανοιχτές αγκάλες, θα μπορούσαμε να ανακαλύψουμε ξανά την ιδέα μιας Εκκλησίας που γίνεται φιλόξενη, αλληλέγγυη με τον πλησίον. Η Παναγία αγκαλιάζει όλους, ανεξάρτητα από την πίστη όλων, γιατί βλέπει όλους μας ως παιδιά της: εμείς, «όλοι αδελφοί». Είναι η Εκκλησία του Πάπα Φραγκίσκου.
