Κονσιστόριο και καρδινάλιοι: μια ιστορία πίσω στο χρόνο
Η προέλευση του Κονσιστόριο και της φιγούρας των καρδιναλίων: με κείμενα και φωτογραφίες, πίσω στο χρόνο, για να κατανοήσουμε τον σημερινό πλούτο
Αύριο, κατά το κοινό τακτικό Κονστιστόριο θα ονομαστούν από τον Πάπα Φραγκίσκο 14 νέοι καρδινάλιοι. Μια ιστορία, αυτή του καρδιναλίου, που έχει μακρινές ρίζες. Ο όρος προέρχεται από το «cardine» και υποδεικνύει το σημείο όπου περιστρέφεται η πόρτα. Ο ρόλος των καρδιναλίων στην πραγματικότητα, είναι στενά συνδεδεμένος όχι μόνο με την εκλογή του Ποντίφικα αλλά και με τη συνεργασία με τον Πάπα στο λειτούργημά του ως Ποιμένας της καθολικής Εκκλησίας, όπως εξηγεί ο Κώδικας του Κανονικού Δικαίου.
Πώς γεννιούνται οι καρδινάλιοι
Στην αρχαία εκκλησία ο Πάπας είχε ως βοηθούς μερικούς πρεσβύτερους υπεύθυνους για τη φροντίδα των παλαιότερων εκκλησιών στη Ρώμη, διακόνους που διαχειρίζονταν το Παλάτσο του Λατερανού και τα επτά τμήματα της Ρώμης και επισκόπους περιχώρων δηλαδή των επισκοπικών διοικήσεων κοντά στη Ρώμη. Εδώ βρίσκονται και οι ρίζες των καρδιναλίων και των τριών τάξεων: των καρδιναλίων επισκόπων, των καρδιναλίων πρεσβύτερων και των καρδιναλίων διακόνων. Αλλά με τον Niccolo Β΄, το 1059, η εκλογή του Πάπα έγινε μια αποκλειστικότητα των καρδιναλίων επισκόπων της Ρώμης και όχι πλέον των κληρικών της επισκοπικής διοίκησης της Ρώμης. Στη συνέχεια, το 1179, ο Πάπας Αλέξανδρος Γ΄ επέκτεινε αυτό το δικαίωμα σε όλους τους καρδιναλίους: μόλις τον 12ο αιώνα άρχισαν να διορίζονται καρδινάλιοι και ιεράρχες εκτός Ρώμης.
Ποιος μπορεί να διοριστεί καρδινάλιος
Στο παρελθόν ακόμη και λαϊκοί μπορούσαν να διοριστούν καρδινάλιοι και αμέσως μετά ελάμβαναν τη διακονική χειροτονία, αλλά το 1918 ο Βενέδικτος ΙΕ΄ αποφάσισε ότι όλοι οι καρδινάλιοι θα έπρεπε να έχουν χειροτονηθεί πρεσβύτεροι. Ο Ιωάννης 23ος αποφάσισε ότι θα έπρεπε να έχουν χειροτονηθεί επίσκοποι. Σήμερα οι καρδινάλιοι μπορούν να εκλεγούν ελεύθερα από τον Πάπα μεταξύ των κληρικών που έχουν λάβει τουλάχιστον το χρίσμα του πρεσβύτερου. Οι τελευταίοι τρεις Πάπες, πράγματι, έχουν αποδώσει το αξίωμα του καρδιναλίου ακόμη και σε ιερείς με πάνω από 80 έτη, οι οποίοι ως εκ τούτου, δεν έχουν δικαίωμα ψήφου στο Κονκλάβιο.
Το Κονσιστόριο
Οι νέοι καρδινάλιοι ονομάζονται από το Κονσιστόριο. Πηγαίνοντας πίσω στο χρόνο, βλέπει κανείς πως ο όρος προέρχεται από την αρχαία Ρώμη. Το «ιερό κονσιστόριο» αποτελούσε το ιδιωτικό συμβούλιο του αυτοκράτορα που απαρτιζόταν από τους στενότερους συνεργάτες του. Τα Κονσιστόρια είναι συνεπώς συναντήσεις του Κολλεγίου των Καρδιναλίων και χωρίζονται σε τακτικά και έκτακτα: τα πρώτα με τους καρδιναλίους που διαμένουν στη Ρώμη, στα δεύτερα οφείλουν να συμμετέχουν όλοι οι καρδινάλιοι. Το αρμόδιο για τη δημιουργία καρδιναλίων είναι το τακτικό δημόσιο Κονσιστόριο. Είναι επίσης ενδιαφέρον να γνωρίζουμε ότι δεν γνωστοποιούνται όλα τα ονόματα των καρδιναλίων από πριν. Υπάρχουν σπάνιες περιπτώσεις όπου το όνομα του καρδιναλίου δεν αποκαλύπτεται, για συγκεκριμένους λόγους κινδύνου και επομένως για την προστασία του.
Το Κονκλάβιο
Εν τούτοις, στο Κονκλάβιο, οι καρδινάλιοι εκλέγουν τον Πάπα. Και ενώ κατά τους πρώτους αιώνες ο αριθμός τους κυμαινόταν από 20 έως 40, ορίστηκε στους 70 με τον Σίξτο Ε΄ το 1586 και τέλος, ο Παύλος ΣΤ΄ ανέβασε τον αριθμό των καρδιναλίων ψηφοφόρων μάξιμουμ στους 120. Ένα όριο που αν και επιβεβαιώθηκε από τους διαδόχους του, μερικές φορές το ξεπέρασαν. Μέχρι σήμερα – πριν από το αυριανό Κονσιστόριο – οι καρδινάλιοι είναι 212, από τους οποίους οι 114 είναι εκλογείς και οι 98 μη εκλογείς. Αύριο θα ονομαστούν 14 νέοι καρδινάλιοι, συμπεριλαμβανομένων 3 χωρίς δικαίωμα ψήφου. Ο ίδιος ο Παύλος ΣΤ΄, με την αποστολική Παραίνεση Ingravescentem Aetatem καθόρισε το όριο των 80 ετών για τους καρδιναλίους που εκλέγουν τον Πάπα. Σήμερα οι καρδινάλιοι προέρχονται και από τις πέντε ηπείρους και για την ακρίβεια από 83 χώρες. Ανάμεσά τους, βρίσκεται ο Κοσμήτορας του Κολλεγίου Καρδιναλίων, ο οποίος εκλέγεται και προεδρεύει στο Κολλέγιο των Καρδιναλίων και το Κονκλάβιο. Κατόπιν υπάρχει ο Camerlengoο οποίος διαχειρίζεται τα περιουσιακά στοιχεία της Αγίας Έδρας, αναλαμβάνει τη χηρεύουσα έδρα και συγκαλεί το Κονκλάβιο. Ο πρώτος από τους καρδιναλίους διακόνους ονομάζεται Πρωτοδιάκονος και πρέπει να ανακοινώσει στο χριστιανικό λαό την εκλογή του νέου Πάπα με το γνωστό Habemus Papam.
Τα σημάδια
Τα σημάδια που διακρίνουν τον διορισμό ενός καρδιναλίου είναι η ανάθεση μιας εκκλησίας στη Ρώμη (Τίτλος ή Διακονία), το δακτυλίδι, που χρησιμοποιείται από τον δωδέκατο αιώνα και ο πορφυρός μπερές. Ένα χρώμα που χαρακτηρίζει τα ενδύματα των καρδιναλίων και αναφέρεται στο σύμβολο της διαθεσιμότητας στο μαρτύριο.
Ο Πάπας Φραγκίσκος και οι καρδινάλιοι
Στα Κονσιστόρια που πραγματοποίησε ο Πάπας Φραγκίσκος, υπενθύμισε στους νέους καρδιναλίους την κλήση τους να υπηρετούν. «Εκείνος δεν σας κάλεσε για να γίνετε «πρίγκιπες» στην Εκκλησία, να «κάθεστε στα δεξιά ή στα αριστερά του». Σας καλεί να υπηρετήσετε όπως Εκείνος και μαζί με Εκείνον. Να υπηρετήσετε τον Πατέρα και τους αδελφούς», είπε ειδικότερα, κατά το τακτικό Κονσιστόριο πέρσι την 28η Ιουνίου. Επίσης συχνά τους προσκάλεσε να αφιερώνουν τη ζωή τους στον κόσμο ως «σημείο συμφιλίωσης». «Αγαπητέ αδελφέ νέε Καρδινάλιε – είπε το 2016 – η πορεία προς τον ουρανό αρχίζει στην πεδιάδα, μέσα από την καθημερινότητα μιας κομματιασμένης ζωής που μοιράζεται, από μια ζωή που δαπανάται και προσφέρεται. Μέσα από το καθημερινό και σιωπηλό δώρο γι αυτό που είμαστε. Το ανώτατο σημείο μας είναι αυτή η ποιότητα της αγάπης. Ο στόχος μας και η φιλοδοξία μας είναι να επιδιώξουμε στην πεδιάδα της ζωής, μαζί με τον λαό του Θεού, να μεταμορφωθούμε σε άτομα ικανά για συγχώρεση και συμφιλίωση». Και το 2015 υπενθύμισε στους νέους καρδιναλίους ότι η κλήση τους είναι να είναι άνθρωποι ελπίδας και φιλανθρωπίας και κατά το τακτικό Κονσιστόριο του προηγούμενου έτους, υπογράμμισε: η Εκκλησία «σας χρειάζεται, χρειάζεται τη συνεργασία σας, και πριν από αυτό την κοινωνία σας, με εμένα και ανάμεσά σας. Η Εκκλησία χρειάζεται το θάρρος σας, για να διακηρύξει το Ευαγγέλιο σε κάθε πρόσφορη και μη περίπτωση και για να μαρτυρήσει την αλήθεια». Θα υπενθυμίσει επίσης ότι ο Πάπας Φραγκίσκος με ένα χειρόγραφο το 2013 θέσπισε ένα Συμβούλιο Καρδιναλίων, κοινώς αποκαλούμενο C9, για να τον συμβουλεύει στην διακυβέρνηση της καθολικής Εκκλησίας και να προτείνει την αναθεώρηση του Αποστολικού Συντάγματος PastorBonusσχετικά με την Ρωμαϊκή Κούρια.
2001. Ιωάννης Παύλος Β΄ονομάζει καρδινάλιο τον Jorge Mario Bergoglio
