Η κοινωνική ανταπόκριση στην πανδημία αποτελεί μια πολιτική για το κοινό κακό
Ο κορωνοϊός έδειξε τη διασύνδεση που υπάρχει μεταξύ του κοινού καλού και του καλού του καθενός, που είναι «η υγεία η οποία ακόμη και ως ατομική, αποτελεί επίσης ένα δημόσιο αγαθό» γι αυτό και μια υγιής κοινωνία «φροντίζει για την υγεία όλων». Αυτά τα λόγια αναδύονται έντονα μέσα από την κατήχηση του Πάπα Φραγκίσκου κατά την γενική ακρόαση, σήμερα το πρωί που από την περασμένη Τετάρτη πραγματοποιείται παρουσία πιστών, με τη δέουσα απόσταση λόγω της πανδημίας, στην αυλή του San Damaso στο Αποστολικό Παλάτι. Αντιλαμβάνεται κανείς τη χαρά των πιστών καθώς και του Πάπα που πολύ πριν ξεκινήσει, κρατώντας τις αποστάσεις, σταματά για να μιλήσει με τους παρόντες. Και μετά την ευλογία, ζητά από όλους να μην συσσωρεύονται «για να αποφευχθεί η μετάδοση».
Το αληθινό καλό του καθενός αποτελεί το κοινό καλό
Ο Πάπας συνεχίζει, επομένως, τις κατηχήσεις για το πώς θα θεραπευθεί ο ατομικός και κοινωνικός ιστός που έχει τραυματιστεί ακόμη βαθύτερα εξαιτίας της πανδημίας, κάνοντας συχνές αναφορές στον πολύτιμο θησαυρό του Κοινωνικού Δόγματος της Εκκλησίας. Αν και στην προηγούμενη κατήχηση είχε επικεντρωθεί στην αλληλεγγύη και ακόμη πιο πριν, στις αδικίες και στις ζημιές που προκλήθηκαν από μια άρρωστη οικονομία ακόμη και στη δημιουργία, σήμερα το πρωί, εστίασε στην αγάπη ως οδό για το κοινό καλό διότι, όπως έχει καταστεί σαφές εξαιτίας της πανδημίας, «το αληθινό καλό για τον καθένα αποτελεί κοινό αγαθό και όχι μόνο ατομικό».
Για να οικοδομήσουμε μια υγιή κοινωνία, μια κοινωνία χωρίς αποκλεισμούς, δίκαιη και ειρηνική, θα πρέπει να την στηρίξουμε επάνω στο βράχο του κοινού καλού. Το κοινό καλό είναι ένας βράχος. Και αυτό αποτελεί καθήκον όλων μας, όχι μόνο ορισμένων ειδικών.
Όχι στη ιδιοποίηση των εμβολίων και στην τροφοδοσία διαιρέσεων
Δυστυχώς, υπογραμμίζει, βλέπουμε την εμφάνιση κομματικών συμφερόντων, για παράδειγμα, «υπάρχουν εκείνοι που θα ήθελαν να ιδιοποιηθούν τις πιθανές λύσεις, όπως η περίπτωση των εμβολίων, και στη συνέχεια να τις πουλήσουν σε άλλους», ή «ορισμένοι εκμεταλλεύονται την κατάσταση για να προκαλέσουν διαιρέσεις» αναζητώντας οικονομικά ή πολιτικά πλεονεκτήματα, ακόμη και άλλοι που απλώς παίρνουν τον δρόμο της αδιαφορίας, «οι θιασώτες του Ποντίου Πιλάτου», αναφέρει εκτός κειμένου. Σε αυτό το πλαίσιο, ωστόσο, «η χριστιανική απάντηση στην πανδημία και στις συνακόλουθες κοινωνικοοικονομικές κρίσεις βασίζεται στην αγάπη». Πρώτα απ’ όλα αφορά την αγάπη του Θεού, την οποία θα πρέπει να καλωσορίσουμε για να μπορέσουμε να ανταποκριθούμε με παρόμοιο τρόπο, μια αγάπη όχι μόνο για εκείνους που με αγαπούν όπως η οικογένειά μου, οι φίλοι μου, αλλά και για εκείνους με τους οποίους δεν γνωριζόμαστε, που είναι ξένοι, ακόμη και εχθροί. «Το υψηλότερο σημείο αγιότητας» είναι «να αγαπάμε τους εχθρούς μας» ακόμη κι αν δεν είναι εύκολο, επισημαίνει. Είναι «μια τέχνη» που μπορούμε να μάθουμε και να βελτιώσουμε.
Ένας πολιτισμός αγάπης διαφορετικά επικρατεί η κουλτούρα των αποβλήτων
Και κατά τη διάρκεια αυτής της κατήχησης, ο Πάπας Φραγκίσκος αναφέρεται στην Κατήχηση και στην πορεία των προκάτοχών του. Κεντρικής σημασίας είναι ακόμη η αναφορά στο Sollicitudo rei socialis του Αγίου Ιωάννη Παύλου Β΄, η οποία αποτελεί θεμελιώδες σημείο αναφοράς και γι αυτόν τον κύκλο των κατηχήσεων. Ο Πάπας υπενθυμίζει ότι μια από τις «υψηλότερες εκφράσεις αγάπης είναι ακριβώς η κοινωνική και η πολιτική» που είναι αποφασιστικής σημασίας για την αντιμετώπιση κάθε είδους κρίσης. Η αγάπη πράγματι, γονιμοποιεί ακόμη και τις κοινωνικές σχέσεις, επιτρέποντάς μας να οικοδομήσουμε έναν «πολιτισμό αγάπης», όπως άρεσε στον Άγιο Παύλο Στ΄ να λέει καθώς και στον διάδοχό του, τον άγιο Ιωάννη Παύλο Β΄. Διαφορετικά, επικρατεί ο πολιτισμός των αποβλήτων, του εγωισμού. Έτσι, για να καταστεί σαφής η κεντρική έννοια αυτής της ομιλίας, κάνει αναφορά σε δύο γονείς με τους οποίους συναντήθηκε σήμερα το πρωί στην είσοδο, οι οποίοι έχουν ένα παιδί με αναπηρία στο οποίο έχουν αφιερώσει ολόκληρη τη ζωή τους:
Αυτό είναι αγάπη. Και οι εχθροί, οι πολιτικοί αντίπαλοι, ακόμη και κατά τη γνώμη μας, φαίνονται ως πολιτικά και κοινωνικά ανάπηροι, αλλά μόνο φαίνονται. Μόνο ο Θεός ξέρει αν είναι ή όχι. Αλλά εμείς οφείλουμε να τους αγαπάμε, οφείλουμε να κάνουμε διάλογο, οφείλουμε να οικοδομήσουμε αυτόν τον πολιτισμό αγάπης, αυτόν τον πολιτικό, κοινωνικό πολιτισμό, της ενότητας όλης της ανθρωπότητας. Αντί για τους πολέμους, τις διαιρέσεις, τον φθόνο, ακόμη και τον πόλεμο μέσα στην οικογένεια: επειδή η αγάπη χωρίς αποκλεισμούς είναι κοινωνική, είναι οικογενειακή, είναι πολιτική… η αγάπη διαπερνά τα πάντα.
Η αγάπη δημιουργεί αλληλεγγύη σε όλα τα επίπεδα
Η αγάπη λοιπόν, είναι επεκτατική. Πολλές φορές, ένα χάδι συγχώρεσης κάνει πολύ περισσότερο καλό απ’ ότι τα πολλά επιχειρήματα για να υπερασπιστούμε τον εαυτό μας, σημειώνει.
Ένας ιός που δεν γνωρίζει εμπόδια, σύνορα ή πολιτιστικές και πολιτικές διακρίσεις πρέπει να αντιμετωπίζεται με αγάπη χωρίς εμπόδια, σύνορα ή διακρίσεις. Αυτή η αγάπη μπορεί να δημιουργήσει κοινωνικές δομές που θα μας ενθάρρυναν να μοιραζόμαστε και όχι να ανταγωνιζόμαστε, που θα επέτρεπαν να συμπεριλάβουμε τους πιο ευάλωτους και όχι να τους απορρίπτουμε, και θα μας βοηθούσε να εκφράσουμε τον καλύτερο εαυτό μας ως άνθρωποι και όχι τον χειρότερο. Η αληθινή αγάπη δεν γνωρίζει τον πολιτισμό των αποβλήτων, δεν ξέρει τι είναι. Πράγματι, όταν αγαπάμε και γεννιέται μέσα από εμάς η δημιουργικότητα, η εμπιστοσύνη και η αλληλεγγύη, ακριβώς μέσα από αυτό προκύπτουν συγκεκριμένες πρωτοβουλίες για το κοινό καλό. Και αυτό ισχύει τόσο σε επίπεδο μικρών και μεγάλων κοινοτήτων, όσο και σε διεθνές επίπεδο.
Μπορούμε να θεραπεύσουμε τον κόσμο εργαζόμενοι για το κοινό καλό
Εκ των πραγμάτων, εάν στην οικογένεια ή στη γειτονιά ξεκινά κάποιος φθόνος, αντιπαράθεση, στο τέλος «θα έχουμε πόλεμο». Αν αντιθέτως ξεκινάμε με αγάπη, η συγχώρεση θα έρθει για όλους.
Εάν ο καθένας βάλει το λιθαράκι του σε αυτό, και αν κανένας δεν μείνει απέξω, θα είμαστε σε θέση να αναγεννήσουμε καλές σχέσεις σε κοινοτικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο αλλά και σε αρμονία με το περιβάλλον. Έτσι, μέσα από τις χειρονομίες μας, ακόμη και τις πλέον ταπεινές, θα καταστεί εμφανές κάτι από την εικόνα του Θεού που φέρουμε μέσα μας, επειδή ο Θεός είναι η Τριάδα της Αγάπης. Με τη βοήθειά Του, θα μπορέσουμε να θεραπεύσουμε τον κόσμο εργαζόμενοι όλοι μαζί για το κοινό καλό. Ο Θεός είναι αγάπη, ο Θεός είναι αγάπη. Αυτός είναι ο ομορφότερος ορισμός για τον Θεό που υπάρχει μέσα στη Βίβλο, μας τον δίνει ο απόστολος Ιωάννης που τόσο πολύ αγαπούσε τον Ιησού: ο Θεός είναι αγάπη. Με τη βοήθειά του μπορούμε να θεραπεύσουμε τον κόσμο εργαζόμενοι, ναι, όλοι μαζί για το κοινό καλό, όχι μόνο για το προσωπικό καλό, για το κοινό καλό όλων.
Αυτή την ατομική ευθύνη τόνισε δίχως άλλο, ο άγιος Θωμάς ο Ακινάτης ο οποίος υπενθύμιζε πως η προώθηση του κοινού καλού αποτελεί «καθήκον της δικαιοσύνης» που βαραίνει κάθε πολίτη. Για τους χριστιανούς αποτελεί επίσης μια αποστολή και ο άγιος Ιγνάτιος Λογιόλα μας παροτρύνει να κατευθύνουμε τις καθημερινές μας προσπάθειες προς το κοινό καλό ως τρόπο «διάδοσης της δόξας του Θεού».
Είναι απαραίτητη μια καλή πολιτική
Αν, από την άλλη πλευρά, οι λύσεις για την πανδημία φέρουν «το αποτύπωμα του εγωισμού», «ίσως να μπορέσουμε να βγούμε από τον κορονοϊό», σημειώνει, αλλά «σίγουρα όχι από την ανθρωπιστική και κοινωνική κρίση» που ο ιός έχει κάνει ακόμη πιο έντονη. Το βλέμμα του Πάπα στέκεται λοιπόν, και επάνω στην πολιτική η οποία, σημειώνει, «συχνά δεν ξεχωρίζει για την καλή της φήμη, και – λέει – ξέρουμε το γιατί». Αυτό δεν σημαίνει ότι «όλοι οι πολιτικοί είναι κακοί». Ο Φραγκίσκος μας προτρέπει λοιπόν, να μην παραιτηθούμε εξαιτίας αυτού του αρνητικού οράματος αλλά να αντιδράσουμε δείχνοντας ότι «είναι απαραίτητη μια καλή πολιτική» που θέτει στο επίκεντρο το κοινό καλό και τον άνθρωπο. Πράγματι, στην ιστορία, υπάρχουν «πολλοί πολιτικοί άγιοι»:
Οι χριστιανοί, ειδικά οι λαϊκοί πιστοί, καλούνται να δώσουν καλή μαρτυρία γι αυτό και μπορούν να το κάνουν χάρη στην αρετή της φιλανθρωπίας, καλλιεργώντας την εγγενή κοινωνική της διάσταση. Είναι λοιπόν καιρός να αυξήσουμε την αγάπη μας για την κοινωνία, συνεισφέροντας όλοι, ξεκινώντας από την παιδική μας ηλικία. Το κοινό καλό απαιτεί την συμμετοχή όλων.
Η Ημέρα για την προστασία της εκπαίδευσης στο πλαίσιο των συγκρούσεων
Στο τέλος της κατήχησης, κατά τον χαιρετισμό του προς τους αραβόφωνους πιστούς, ο Πάπας προέτρεψε τους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς που αυτές τις ημέρες επέστρεψαν στα σχολεία, να γίνουν «οι αληθινοί αρχιτέκτονες του μέλλοντος», σε μια κοινωνία που κατακλύζεται όλο και περισσότερο από μεγάλες προκλήσεις που απασχολούν τον σύγχρονο άνθρωπο. Στη συνέχεια, υπενθυμίζοντας ότι η γιορτή της Γένεσης της Μακάριας Παρθένου Μαρίας που εορτάστηκε χθες, αποκαλείται στην Πολωνία ως «η εορτή της Παναγίας της Σποράς», είπε στους πιστούς από την Πολωνία: «Ευλογώντας το σιτάρι για τη φετινή χρονιά, προσευχηθήκατε ώστε όλοι οι άνθρωποι μιμούμενοι την Μαρία να λάβουν εκατονταπλάσιους καρπούς. Εκείνη έδωσε στον κόσμο έναν ανεκτίμητο καρπό: τον Ιησού, τον Σωτήρα μας. Και εμείς επίσης, καλούμαστε από τον Θεό να φέρουμε καρπούς, μέσα από καλά έργα». Τέλος, η έκκληση προς τη διεθνή κοινότητα για τα μικρά παιδιά και τους νέους που στερούνται εκπαιδεύσεως, εξαιτίας των πολέμων και της τρομοκρατίας, με την ευκαιρία της πρώτης διεθνούς Ημέρας για την προστασία της εκπαίδευσης από τις επιθέσεις, στο πλαίσιο των ένοπλων συγκρούσεων.
Μετάφραση: ρφ
