Η ηθική μεταστροφή είναι η απάντηση στην πανδημία
Πανδημία, ευαλωτότητα και νέες ευκαιρίες: από πού να ξεκινήσουμε πάλι ως Χριστιανοί; Ο πρόεδρος της Ποντιφικής Ακαδημίας για τη Ζωή, Αρχιεπίσκοπος Vincenzo Paglia, ασχολείται με τις διάφορες πτυχές που περιέχονται στην “Humana Communitas” (“Η Ανθρώπινη Κοινότητα”), το δεύτερο έγγραφο που αφιερώνει αυτό το ίδρυμα της Αγίας Έδρας για τις συνέπειες της παγκόσμιας υγειονομικής κρίσης και την ερμηνεία της.
Τι μας ενώνει και τι μας χωρίζει ως ανθρώπους που μοιράζονται τη μοναδική και απροσδόκητη εμπειρία της πανδημίας και πού να βρούμε το θάρρος να ξαναρχίσουμε; Ο Σεβασμιότατος Vincenzo Paglia, πρόεδρος της Ποντιφικής Ακαδημίας για τη Ζωή, μιλάει γι’ αυτό, αναφερόμενος σε αυτήν τη συνέντευξη στα κύρια περιεχόμενα του νέου εγγράφου, το οποίο η Ποντιφική Ακαδημία για τη Ζωή αφιέρωσε στην περίοδο μετά την πανδημία, ξεκινώντας από την εξήγηση του τίτλου και του υπότιτλου, και μιλώντας για τις προκλήσεις που τίθενται προς τη χριστιανική κοινότητα αυτή τη δύσκολη στιγμή:
Ας εξηγήσουμε τον τίτλο: “Η Ανθρώπινη Κοινότητα την περίοδο της πανδημίας”. Τι σημαίνει;
Απ. – “Humana communitas” είναι ο τίτλος της επιστολής που έστειλε ο Πάπας Φραγκίσκος στην Ακαδημία στις 6 Ιανουαρίου 2019, κατά την 25η επέτειο από την ίδρυσή της. Ο Πάπας μας ζητά να σκεφτούμε τις σχέσεις που ενώνουν την ανθρώπινη κοινότητα και δημιουργούν κοινές αξίες, στόχους και αμοιβαιότητα. Αυτή η πανδημία κάνει εξαιρετικά οξεία τη διπλή συνειδητοποίηση. Από τη μία πλευρά, μας δείχνει πως είμαστε όλοι αλληλεξαρτώμενοι: αυτό που συμβαίνει σε κάποιο μέρος της γης, τώρα πλέον έχει αντίκτυπο σε όλον τον κόσμο. Από την άλλη, τονίζει τις ανισότητες: είμαστε όλοι μεσα στην ίδια καταιγίδα, αλλά όχι μέσα στην ίδια βάρκα. Όσοι έχουν πιο εύθραυστα σκάφη βυθίζονται πιο εύκολα. Η ηθική της ζωής γίνεται παγκόσμια: θα προσπαθήσουμε να σωθούμε απομακρυνόμενοι ο ένας από τον άλλον όλο και περισσότερο, ή η κοινή ευπάθεια θα μας κάνει πιο ανθρώπινους; Πρέπει να απαντήσουμε σε αυτήν την ερώτηση και πρέπει να το κάνουμε τώρα: οι άνθρωποι είναι ακόμη πρόθυμοι για μια από κοινού στράτευση;
Ο υπότιτλος λέει: “Ανεπίκαιρες σκέψεις για την αναγέννηση της ζωής”. Τι σημαίνει αυτό;
Απ. – Οι λέξη “ανεπίκαιρες” προέρχεται από τη φιλοσοφική παράδοση. Εδώ τη χρησιμοποιούμε, ως ένα είδος πρόκλησης, για να δείξουμε την επείγουσα ανάγκη να ξαναβρούμε τη σκέψη περί κοινότητας, η οποία, απ’ ότι φαίνεται, δεν είναι πλέον της μόδας. Σε μια εποχή που η ζωή φαίνεται να έχει τεθεί σε αναστολή και επηρεαζόμαστε από τον θάνατο των αγαπημένων μας προσώπων και από την απώλεια σημείων αναφοράς για την κοινωνία μας, δεν μπορούμε να περιορίσουμε τη συζήτηση μόνο στο πόσο κοστίζουν οι μάσκες ή στο πότε θα ανοίξουν τα σχολεία. Θα πρέπει να εκμεταλλευτούμε την ευκαιρία αυτή και να βρούμε το θάρρος να συζητήσουμε για τη δημιουργία καλύτερων συνθηκών, ώστε να προσανατολίσουμε την αγορά και την εκπαίδευση. Φαίνεται υπερβολικό το αίτημα αυτό; Τότε αυτό ακριβώς σημαίνει η λέξη “ανεπίκαιρες”.
Η πανδημία έδειξε την ευαλωτότητα των ανθρώπων και των κοινωνιών. Πρόκειται για μια παγκόσμια κρίση που αγγίζει τον Βορρά και το Νότο του κόσμου και οι επιστήμονες δεν έχουν ακόμη σίγουρες απαντήσεις. Είναι πραγματικά ένα νέο γεγονός;
Απ. – Το νέο δεν είναι τόσο πολύ στην εμφάνιση ενός άγνωστου ιού. Στην πραγματικότητα, θα μπορούσε αυτός να είχε περιοριστεί τοπικά και να είχε καταπολεμηθεί εκεί, περιορίζοντας σημαντικά τη ζημιά. Το πρωτοφανές γεγονός είναι η ταχύτητα και το εύρος με το οποίο εξαπλώθηκε μέσω του δικτύου των σχέσεων και των μεταφορών. Νέος είναι επίσης και ο ρόλος των μέσων ενημέρωσης, τα οποία αποφάσισαν με ποιο τρόπο πρέπει να εξαπλωθεί η ευαισθητοποίηση σχετικά με την κρίση: ορθώς εφευρέθηκε ο όρος “infodemia” “πληροφοριοδημία”. Το νέο λοιπόν είναι ο παράξενος συνδυασμός κονφορμισμού και σύγχυσης που προκλήθηκε από τις αντιδράσεις στην παρουσίαση του κινδύνου την εποχή των «υπερ-συνδεδεμένων» κοινωνιών: οι οποίες ωστόσο είναι και «υπερ-ατομικιστικές». Η αδυναμία της κοινότητας, η οποία θα έπρεπε να μας προσφέρει ασφάλεια, υποστήριξη και προστασία στον κίνδυνο, μας αφήνει εκτεθειμένους στην αβεβαιότητα και την ευαλωτότητά μας.
Η πολιτική προπαγάνδα κατηγορεί καταστάσεις και συγκεκριμένες χώρες. Αλλά η πραγματικότητα είναι ότι ήμασταν απροετοίμαστοι. Γιατί;
Απ. – Είναι βέβαιο ότι η προετοιμασία για την αντιμετώπιση εξαιρετικά εκτάκτων γεγονότων αποτελεί μια διαρκή πρόκληση για τα συστήματα υγείας. Γίνεται λόγος για “preparedness”, δηλαδή για προνοητική προετοιμασία στην πρόβλεψη ενός προβληματικού γεγονότος και για τον προγραμματισμό της πιθανής απάντησης. Αυτό επιτρέπει να κινητοποιηθούν καλύτερα οι δεξιότητες και οι πόροι, σε μια πορεία συνεχούς κριτικής αξιολόγησης και προοδευτικής ικανότητας αντίδρασης. Οι τεχνικές και διαχειριστικές μας ικανότητες παρέμβασης, μας παραπλάνησαν ότι μπορούμε να διατηρήσουμε τα πάντα υπό έλεγχο. Αντιθέτως, ακόμη και σε οικονομικά πιο εύρωστες κοινωνίες, η πανδημία κλυδώνισε την αποτελεσματικότητα των δομών υγειονομικής περίθαλψης και των εργαστηρίων. Ήταν δύσκολο να συνειδητοποιήσουμε την αποτυχία της αποτελεσματικότητάς μας και να αναγνωρίσουμε τα όριά μας.
Ποια σχέση υπάρχει μεταξύ του Covid-19 και της εκμετάλλευσης των πόρων του πλανήτη;
Απ. – Φαίνονται δύο μακρινά θέματα. Είναι μία από τις πτυχές της αλληλεξάρτησης: φαινόμενα που είναι αποτέλεσμα συγκεκριμένων και ιδιαιτέρων πρόθεσεων στους τομείς της γεωργίας, της βιομηχανίας, του τουρισμού, αλληλοεπιδρούν μεταξύ τους και ενισχύονται τα αποτελέσματα του καθενός εξ αυτών. Η αποψίλωση των δασών φέρνει τα άγρια ζώα σε επαφή με τους ανθρώπινους βιότοπους, όπου η εντατική κτηνοτροφία υποβάλλει τα ζώα στη λογική της βιομηχανικής παραγωγής. Αυτό γίνεται για να ικανοποιηθεί η ζήτηση για κρέας προς εξαγωγή, έτσι ώστε στα τραπέζια μας να φτάνουν πιάτα που αντιστοιχούν σε μη ισορροπημένες και μη βιώσιμες δίαιτες. Όλο αυτό το σύνολο διευκολύνει το άλμα των παθογόνων μικροοργανισμών από το ένα είδος στο άλλο, ως και τον άνθρωπο.
Τι μάθαμε όσον αφορα τη δημόσια υγεία;
Απ. – Πρώτα απ’ όλα ότι είναι απαραίτητο να εξισορροπηθούν καλύτερα οι πόροι που επενδύονται στην πρόληψη ασθενειών και εκείνων που προορίζονται στη θεραπεία. Αυτό σημαίνει να εστιάζουμε όχι μόνο στα νοσοκομεία, αλλά και στα τοπικά δίκτυα, τόσο για τη βοήθεια όσο και για την εκπαίδευση στον τομέα της υγείας. Επιπλέον, καταλάβαμε ότι η υγεία του καθενός σχετίζεται στενά με την υγεία όλων. Απαιτείται υπεύθυνη συμπεριφορά όχι μόνο για την προστασία της ατομικής μας υγείας, αλλά και εκείνης των άλλων.
Τι μπορεί να γίνει για την αποτροπή της εμπορικής εκμετάλλευσης των εμβολίων ή για την αποφυγή ανισοτήτων στις θεραπείες υγείας μεταξύ εκείνων που ζουν σε πλουσιότερες και φτωχότερες χώρες;
Απ. – Πρέπει να ρυθμιστεί η έρευνα, ώστε να μην ανταποκρίνεται μόνο στα πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα μερικών, αλλά να μπορεί να διεξαχθεί με ελευθερία και υπευθυνότητα. Για τον λόγο αυτό, η χρηματοδότηση πρέπει να είναι διαφανής και να μοιράζεται, έτσι ώστε τα οφέλη να μπορούν επίσης να κατανέμονται επί ίσοις όροις.
Και το παγκόσμιο σκηνικό; Τι ρόλο θα πρέπει να αναλάβουν οι διεθνείς οργανισμοί σε έναν κόσμο μετά τον Covid-19;
Απ. – Η πανδημία έδειξε ότι καμία χώρα δεν μπορεί να προχωρήσει ανεξάρτητη από τις άλλες, όχι μόνο στην αντιμετώπιση των θεμάτων υγείας, αλλά και για οικονομικούς λόγους. Επομένως, είναι απαραίτητος ένας οργανισμός που να μπορεί να υποστηριχθεί από όλους και που να συντονίζει τη διαχείριση στις διάφορες φάσεις παρακολούθησης, περιορισμού και αντιμετώπισης των ασθενειών, και που να επιτρέπει μια προσεκτική κυκλοφορία των πληροφοριών. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας φαίνεται απαραίτητος, ακόμη κι αν είχε σίγουρα κάποιες αποτυχίες: πρέπει να μάθουμε από τα λάθη και να βελτιώσουμε τη λειτουργία του. Μόνο με αυτόν τον τρόπο θα μπορούμε να κάνουμε αποτελεσματικό το καθολικό δικαίωμα στα υψηλότερα επίπεδα υγειονομικής περίθαλψης, ως έκφραση προστασίας της αναφαίρετης αξιοπρέπειας του ανθρώπου.
Ποιος είναι ο ρόλος της χριστιανικής κοινότητας σε αυτήν την κρίση;
Απ. – Η χριστιανική κοινότητα μπορεί να βοηθήσει, καταρχάς, ερμηνεύοντας την κρίση όχι μόνο σαν ένα οργανωτικό γεγονός που μπορεί να ξεπεραστεί βελτιώνοντας την αποτελεσματικότητα. Είναι θέμα βαθύτερης κατανόησης ότι η αβεβαιότητα και η ευαλωτότητα αποτελούν συστατικές διαστάσεις της ανθρώπινης κατάστασης. Αυτό το όριο πρέπει να γίνεται σεβαστό και να λαμβάνεται υπόψη σε κάθε αναπτυξιακό έργο, αναγνωρίζοντας την ευπάθεια των άλλων, διότι εμπιστευόμαστε τη ζωή μας ο ένας στον άλλον. Είναι μια μεταστροφή που ζητά να συμπεριλάβει και να επεξεργαστεί υπαρξιακά και κοινωνικά την εμπειρία της απώλειας. Μόνο ξεκινώντας από αυτήν την ευαισθητοποίηση θα είναι δυνατή μια συμμετοχή της συνείδησης και μια αλλαγή που να μας καθιστά αλληλέγγυους, κατά τρόπο υπεύθυνο, σε μια παγκόσμια αδελφοσύνη.
Αλληλεξάρτηση, ευπάθεια, συνεργασία, αλληλεγγύη, πρόσβαση στη θεραπεία, είναι οι λέξεις-κλειδιά αυτής της κρίσης. Με άλλα λόγια: θα κατανοήσουμε πραγματικά την αξία της ζωής και την ανάγκη να την προστατέψουμε, χωρίς ιδεολογικές συγκρούσεις;
Απ. – Αυτό είναι ένα ερώτημα που ο καθένας πρέπει να θέσει στον εαυτό του και στην κοινότητά του. Δεν υπάρχει αυτοματισμός που να εγγυάται τη μετάβαση από την de facto διασύνδεση την οποία έχουμε βιώσει, στην υπεύθυνη αλληλεγγύη που συνεπάγεται μια χειρονομία ελευθερίας. Εάν δεν υπάρχει αυτή η αφύπνιση της συνείδησης, θα κάνουμε μόνο λίγες οργανωτικές αλλαγές, αλλά όλα θα επιστρέψουν όπως ήταν πριν. Αντ’ αυτού, πρέπει να επανεξετάσουμε τα μοντέλα ανάπτυξης και συνύπαρξης, έτσι ώστε να είναι όλο και πιο αντάξια της ανθρώπινης κοινότητας. Και συνεπώς, αυτά τα μοντέλα να είναι στο ύψος του ευάλωτου ανθρώπου, όχι κάτω από τα όριά του, σαν να μην υπήρχαν: εντός αυτών των ορίων, στην πραγματικότητα, υπάρχουν άνδρες, γυναίκες και παιδιά που αξίζουν περισσότερη φροντίδα. Όλοι, όχι μόνο οι δικοί μας. Εάν ανοίξουμε τις πόρτες στις πραγματικά παγκόσμιες απειλές για την ανθρώπινη κοινότητα, ούτε καν οι δικοί μας θα μπορέσουν να σωθούν. Εδώ είμαστε, λοιπόν: από την “γενική πρόβα” αυτής της πανδημίας, περιμένουμε μια έκρηξη υπερηφάνειας από την “humana communitas”, την ανθρώπινη κοινότητα. Αυτή μπορεί να τα καταφέρει, αν το θελήσει.
————————-
Πηγή: Vatican News
Μετάφραση: π.Λ
