Η διπλωματία του Βατικανού, οικοδόμος ειρήνης
Μιλώντας στο συνέδριο του Ποντιφικού Πανεπιστημίου του Λατερανού, εκατό χρόνια μετά το τέλος του Μεγάλου Πολέμου, ο Γραμματέας του Κράτους του Βατικανού, Kαρδινάλιος Pietro Parolin, ανακατασκεύασε την ιστορία της διπλωματίας της Αγίας Έδρας μπροστά στις προκλήσεις του νέου κόσμου που γεννήθηκε από την παγκόσμια σύγκρουση
«Μια σαφή συνειδητοποίηση του να λαμβάνεις μέρος σε διαταραχές πρωτοφανούς βάθους, αλλά και την Καθολική αισιοδοξία έτοιμη να ανοιχθεί σε νέες πορείες». Ο Καρδινάλιος Pietro Parolin θυμίζει με αυτά τα λόγια, το κλίμα που επικρατούσε στο τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Στην ομιλία του κατά τη διεθνή διάσκεψη: «Η Αγία Έδρα και οι Καθολικοί στον μεταπολεμικό κόσμο (1918-1922)» την οποία διοργάνωσε η Ποντιφική Επιτροπή Ιστορικών Επιστημών, ο Καρδινάλιος εντόπισε τις προκλήσεις της διπλωματίας του Βατικανού.
Εργαζόμαστε για τον σεβασμό του ανθρώπου
Μιλώντας στο Ποντιφικό Πανεπιστήμιο του Λατερανού, ο καρδινάλιος Parolin υπενθύμισε ότι η πρόβλεψη του Βενέδικτου 15ουέγινε πραγματικότητα – «ο πόλεμος ως αυτοκτονία της Ευρώπης» – επειδή έπεσαν οι 4 μεγάλες αυτοκρατορίες της εποχής: η γερμανική, η αυστροουγγρική, η Ρωσική και η Οθωμανική. Στην πλειονότητά των ευρωπαϊκών κρατών – δήλωσε – καταγράφηκε μια «σιωπηρή αντι-Καθολική ώθηση και μια προσπάθεια να αποβληθούν ο Θεός και η Εκκλησία του από τον δημόσιο χώρο και από τη ζωή των ανθρώπων». Η Εκκλησία είχε μόνο ένα ενδιαφέρον, χωρίς να τροφοδοτεί «την προτίμηση για συγκεκριμένες μορφές κρατικών ή πολιτικών θεσμών», «τον σεβασμό της αξιοπρέπειας του ανθρώπου και των δικαιωμάτων της χριστιανικής συνείδησης». Η διαίσθηση του Βενέδικτου 15ου ήταν ότι κατάλαβε ότι «οι λαοί, τα έθνη, οι μεγάλες κοινωνικές κοινότητες» θα αποτελούσαν «τους μεγάλους πρωταγωνιστές της ιστορίας».
Η Εκκλησία και ο νέος κόσμος
Είχε έρθει η ώρα να ακούσουμε την κραυγή του νέου κόσμου που αναδυόταν και ως εκ τούτου «το έντονο κάλεσμα για ελευθερία – είπε ο Καρδινάλιος Parolin – για τα θεμελιώδη δικαιώματα των εκατομμυρίων ανθρώπων που επέστρεφαν από τις τάφρους, των εκατομμυρίων γυναικών που αναγκάστηκαν να αναλάβουν τις υποχρεώσεις των αντρών που ήταν απόντες», «όλων των ανθρώπων που υπέφεραν, είτε επρόκειτο για αριστοράτες με ιστορικά επώνυμα, είτε για τους τελευταίους των τελευταίων». Ο Καρδινάλιος φανέρωσε με αυτό τον τρόπο το έργο της διαμεσολάβησης και της ειρήνης της ποντιφικής διπλωματίας και «την τεράστια ανθρωπιστική δράση η οποία συνεχίστηκε και μετά την ανακωχή με πολύ γενναιόδωρο τρόπο ώστε να αδειάσουν τα ποντιφικά ταμεία». Ο Πάπας ανέλαβε να εκπληρώσει έναν διεθνή ρόλο ως «ηθική αρχή, ειρηνοποιός» για όλους τους ανθρώπους.
Πρώτη δέσμευση είναι η ειρήνη
Αντιμέτωπος με την υπόθεση μιας νέας ελευθερίας αλλά και μιας πιθανής τυραννίας, ο Πάπας δημιούργησε ένα πυκνό δίκτυο διπλωματών που καλούνταν να πλεύσουν σε νέα σενάρια. Εργάστηκαν – εξήγησε ο αξιωματούχος του Κράτους του Βατικανού – πάντα για την ειρήνη, ευαισθητοποιώντας τις μεγάλες δυνάμεις ώστε να σέβονται τη δικαιοσύνη και την ισότητα στις σχέσεις μεταξύ κράτους και λαού, τη φυσική αρχή της εθνικότητας και τις νόμιμες φιλοδοξίες των λαών για δίκαιη πρόσβαση στα υλικά αγαθά: θέματα που περιέχονται στη διάσημη «Δήλωσης της Ειρήνης» του Βενέδικτου 15ου της 1ης Αυγούστου του 1917.
Η διπλωματία του Βατικανού και οι προκλήσεις της εποχής
Συχνά η Εκκλησία – υπενθύμισε ο Parolin – κατακλυζόταν από κριτικές, κακόβουλα μέτρα, απώλεια περιουσιακών στοιχείων και ρεφορμιστικά ρεύματα που στις χώρες της Βοημίας προκάλεσαν τη γένεση μιας εθνικής Εκκλησίας. Για τον Πάπα εκείνης της εποχής ήταν αναγκαίο να υπερασπιστεί τον εαυτό του από τον κοσμικό αντίκτυπο και να ανταποκριθεί στις νέες προκλήσεις, όπως οι νέες ποιμαντικές ανάγκες, ο διορισμός επισκόπων ίδιας εθνικότητας με τους πιστούς τους, «η μεταρρύθμιση της εκπαίδευσης και της μόρφωσης του κλήρου στο αληθινό Καθολικό πνεύμα». «Η διπλωματία του Βατικανού δεν είχε τον παραμικρό φόβο να έρθει σε επαφή ακόμη και με τους επαναστάτες μπολσεβίκους με τα φράκα – είπε ο Καρδινάλιος – και να αρχίσει διπλωματικές διαπραγματεύσεις προκειμένου να εξασφαλίσει την επιβίωση του καθολικισμού στη Σοβιετική Ένωση». Μια αποτυχημένη διαπραγμάτευση αλλά που επέτρεψε να σταλεί «μια φιλανθρωπική αποστολή» σώζοντας με αυτόν τον τρόπο, εκατομμύρια ζωές.
Μετάφραση: ρφ
