Ενώπιον του Θεού κανένα τέχνασμα, προσευχόμαστε για τους φτωχούς

Ο Ιησούς δεν επιθυμεί την υποκρισία, στο Πάτερ Ημών δεν υπάρχει πουθενά η λέξη «εγώ», που σήμερα όπως και παλαιότερα βρίσκεται σε  μεγάλη εκτίμηση: αυτά ήταν τα λόγια του Πάπα Φραγκίσκου ο οποίος επικεντρώθηκε στη προσευχή που ο Ιησούς μας δίδαξε. Στον τελικό χαιρετισμό κατά τη γενική ακρόαση, παροτρύνει να δεσμευτούμε για τη μεταστροφή «εκείνων που βρίσκονται μακριά» και εκείνων που βρίσκονται κοντά.

Η προσευχή δεν είναι «αναισθησία» για να είμαστε πιο ήρεμοι, σκεπτόμενοι μόνο το «εγώ», αλλά είναι μια «ικεσία» για να ζητάμε τον άρτο «για όλους του φτωχούς του κόσμου». Με αυτά τα λόγια ο Φραγκίσκος, κατά την γενική ακρόαση στην Αίθουσα Παύλος ΣΤ΄, συνεχίζει τις κατηχήσεις του με θέμα το Πάτερ Ημών.

Ο Ιησούς δεν θέλει την υποκρισία

Εστιάζοντας στην επίκληση του «Πατέρα όλων μας», ο Πάπας αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο ο Ιησούς μας δίδαξε να προσευχόμαστε: οι μαθητές του πράγματι, δεν το έκαναν στέκοντας όρθιοι «σε όρθια στάση στις πλατείες για να τους θαυμάζει ο κόσμος».

Ο Ιησούς δεν θέλει την υποκρισία. Η αληθινή προσευχή είναι εκείνη που γίνεται στα μυστικά μέρη της συνείδησης, της καρδιάς: μυστικά, ορατή μόνο από τον Θεό, Εγώ και ο Θεός. Χωρίς προσποίηση: με τον Θεό είναι αδύνατο να προσποιηθούμε. Είναι αδύνατον, ενώπιον του Θεού κανένα τέχνασμα δεν έχει δύναμη, ο Θεός μας γνωρίζει όπως είμαστε, με γυμνή συνείδηση και δεν μπορούμε να προσποιηθούμε. Η ρίζα του διαλόγου με τον Θεό είναι ένας σιωπηλός διάλογος, όπως η διασταύρωση του βλέμματος μεταξύ δύο ανθρώπων που αγαπιούνται: άνθρωπος και Θεός διασταυρώνουν τα βλέμματα και αυτό είναι η προσευχή. Το να κοιτάζουμε τον Θεό και να αφήνουμε τον Θεό να μας κοιτάξει: αυτό είναι προσευχή. «Αλλά, πατέρα, εγώ δεν λέω λόγια…». Κοίτα τον Θεό και άφησε να σε κοιτάξει και Εκείνος: αυτό είναι μια προσευχή, μια όμορφη προσευχή!

Η απουσία του «εγώ»

Αυτή η προσευχή «δεν καταλήγει ποτέ σε μια στενή σχέση»: ο χριστιανός, εξηγεί, δεν αφήνει τον κόσμο «έξω από την πόρτα» αλλά έχει «μέσα στην καρδιά του» τους ανθρώπους και τις καταστάσεις, τα προβλήματα, «τόσα πράγματα», φέρνοντάς τα όλα μαζί του «στην προσευχή». Στη συνέχεια υπογραμμίζει αυτό που χαρακτηρίζει ως «μια εντυπωσιακή απουσία» στο κείμενο του Πάτερ Ημών, αυτή μιας λέξης που – παρατηρεί – «στην εποχή μας – αλλά και πάντα – όλοι την είχαν σε μεγάλη εκτίμηση», τη λέξη «εγώ».

Ο Ιησούς  μας διδάσκει να προσευχόμαστε έχοντας στα χείλη μας πρώτα απ’ όλα το «Εσύ», επειδή η χριστιανική προσευχή είναι διάλογος: «ας αγιασθεί το όνομά σου, ας έλθει η βασιλεία σου, ας γίνει το θέλημά σου». Όχι το δικό μου όνομα, η δική μου βασιλεία, η δική μου θέληση. Όχι εγώ, δεν είναι σωστό. Και στη συνέχεια περνάει στο «εμείς». Όλο το δεύτερο μέρος του «Πάτερ Ημών» βρίσκεται στο πρώτο πρόσωπο πληθυντικού: «Τὸν ἄρτον ἡμῶν τὸν ἐπιούσιον δὸς ἡμῖν σήμερον· καὶ ἄφες ἡμῖν τὰ ὀφειλήματα ἡμῶν, ὡς καὶ ἡμεῖς ἀφίεμεν τοῖς ὀφειλέταις ἡμῶν· καὶ μὴ εἰσενέγκῃς ἡμᾶς εἰς πειρασμόν, ἀλλὰῥῦσαι ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ πονηροῦ». Ακόμη και τα βασικά ανθρώπινα ζητήματα – όπως της ύπαρξης τροφής για να χορτάσουμε την πείνα  μας – όλα είναι στον πληθυντικό. Στην χριστιανική προσευχή, κανείς δεν ζητά το ψωμί για τον εαυτό του: δώσε μου το σημερινό ψωμί, όχι, δώσε μας, εγώ παρακαλώ για όλους, για όλους τους φτωχούς του κόσμου. Δεν πρέπει να το ξεχνάμε αυτό, δεν υπάρχει η λέξη «εγώ». Προσευχόμαστε με το εσύ και με το εμείς. Αυτή είναι μια ωραία διδασκαλία του Ιησού, μην την ξεχνάτε.

Είμαστε σε κοινότητα

Επομένως, κανένας «ατομικισμός» στον διάλογο με τον Θεό, ούτε «προβολή των προβλημάτων μας σαν να ήμασταν οι μόνοι που υποφέρουμε στον κόσμο».

Δεν υπάρχει προσευχή που να απευθύνεται στον Θεό που να μην είναι προσευχή μια κοινότητας αδελφών, εμείς: είμαστε σε κοινότητα, είμαστε αδελφοί και αδελφές, είμαστε ένας λαός που προσεύχεται, «εμείς». Μια φορά ο ιερέας μιας φυλακής μου έκανε μια ερώτηση: «Πείτε μου, πατέρα, ποια είναι η αντίθετη λέξη του «εγώ»; και εγώ, αφελής είπα: «Εσύ». «Αυτή είναι η αρχή του πολέμου. Η αντίθετη λέξη του «εγώ» είναι «εμείς», εκεί όπου υπάρχει η ειρήνη, όλοι μαζί». Είναι μια όμορφη διδασκαλία που έμαθα από εκείνον τον ιερέα.

Μια πέτρινη καρδιά

Στην προσευχή, λοιπόν, «ένας χριστιανός φέρνει μαζί του όλες τις δυσκολίες των ανθρώπων που ζουν δίπλα του», τους πόνους και πολλά πρόσωπα «φίλους αλλά και εχθρούς».

Αν κάποιος δεν συνειδητοποιήσει ότι υπάρχουν τόσοι πολλοί άνθρωποι γύρω του που υποφέρουν, αν δεν λυπάται για τα δάκρυα των φτωχών, αν είναι εθισμένος σε όλα, τότε σημαίνει ότι η καρδιά του… πώς είναι; Μαραμένη; Όχι, χειρότερα: είναι από πέτρα. Σε αυτή την περίπτωση είναι καλό να ικετεύσουμε τον Κύριο να μας αγγίξει με το Πνεύμα του και  να μαλακώσει την καρδιά μας: «Κύριε, μαλάκωσε την καρδιά μου, ώστε να μπορεί να καταλαβαίνει και να αναλαμβάνεται όλα τα προβλήματα, όλους τους πόνους των άλλων».

Υπεύθυνοι αδελφοί και αδελφές

Από την άλλη πλευρά, θυμηθείτε, ο Χριστός δεν πέρασε «άθικτος» από τις δυστυχίες του κόσμου: «κάθε φορά – φανερώνει – που αντιλαμβανόταν μια μοναξιά, ένα σωματικό ή πνευματικό πόνο, ένιωθε ένα ισχυρό συναίσθημα συμπόνιας, όπως τα σπλάχνα μιας μητέρας». Αυτή «η αίσθηση συμπόνιας» – μια «πολύ χριστιανική» έκφραση, υπογραμμίζει – είναι μια από τις «λέξεις–κλειδιά» του Ευαγγελίου, παρατηρεί ο Φραγκίσκος θυμίζοντας την παραβολή του καλού Σαμαρείτη. Ως εκ τούτου μας προτρέπει σε έναν κοινό προβληματισμό:

Μπορούμε να αναρωτηθούμε: όταν προσεύχομαι, ανοίγομαι στην κραυγή των τόσων πολλών ανθρώπων που βρίσκονται κοντά μου ή μακριά μου; Ή μήπως σκέφτομαι την προσευχή ως ένα είδος αναισθησίας, για να παραμένω ήρεμος; Θέτω αυτό το ερώτημα, καθένας ας αναλογιστεί. Σε μια τέτοια περίπτωση θα ήμουν θύμα μιας τρομερής παρανόησης. Φυσικά, η προσευχή μου δεν θα ήταν πλέον μια χριστιανική προσευχή. Επειδή αυτό το «εμείς», που ο Ιησούς μας δίδαξε, με εμποδίζει να εφησυχάζω και με κάνει να νιώθω υπεύθυνος για τους αδελφούς και τις αδελφές μου.

Για τους ασθενείς και τους αμαρτωλούς

Ο Ιησούς μας κάνει να προσευχόμαστε, ακόμη και για εκείνους τους ανθρώπους «που προφανώς δεν αναζητούν τον Θεό», επειδή ο Θεός αναζητά αυτούς τους ανθρώπους «περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο».

Ο Ιησούς δεν ήρθε για τους υγιείς, αλλά για τους αρρώστους, για τους αμαρτωλούς –δηλαδή για όλους, επειδή όποιος πιστεύει ότι είναι υγιής, στην πραγματικότητα δεν είναι. Αν εργαζόμαστε για τη δικαιοσύνη, ας μη νιώθουμε καλύτεροι από τους άλλους: ο Πατέρας κάνει να λάμπει ο ήλιος πάνω από τους καλούς και τους κακούς. Όλους τους αγαπά ο Πατέρας! Ας μάθουμε από τον Θεό που είναι καλός με όλους, αντίθετα με εμάς που καταφέρνουμε να είμαστε καλοί μόνο με ορισμένους, με εκείνους που συμπαθούμε.

Τελικοί χαιρετισμοί

«Άγιοι και αμαρτωλοί» όλοι είμαστε αδέλφια αγαπητά «από τον ίδιο Πατέρα», συνεχίζει ο Ποντίφικας επιβεβαιώνοντάς μας ότι «στη δύση της ζωής, θα κριθούμε για την αγάπη», για τον «τρόπο που αγαπήσαμε»: μια αγάπη όχι μόνο «συναισθηματική», αλλά «παρηγορητική και συγκεκριμένη». Κατά τον τελικό χαιρετισμό, ο Πάπας αποτίει φόρο τιμής στους αυτόχθονες λαούς που φορούν μια στολή «φτιαγμένη από γυναίκες  του λαού ενός σπουδαίου πολιτισμού», τους Wichiτης Νοτίου Αμερικής, και μεταξύ των άλλων ομάδων που παρευρίσκονται αναφέρεται σε εκείνη που κυματίζουν μια σημαία του Παναμά, λίγες εβδομάδες μετά την τελευταία Παγκόσμια Ημέρα Νεολαίας. Σε εκείνη που μιλούν την αραβική γλώσσα με προσκυνητές από τη Συρία, το Λίβανο και τη Μέση Ανατολή, υπενθυμίζοντας ότι «σήμερα υπάρχουν πολλά αδέλφια μας στον κόσμο που υποφέρουν» και «πρέπει να εργαζόμαστε γι αυτά και να τα θυμόμαστε στις προσευχές μας». Αναφέρθηκε και σε εκείνη την ομάδα των δημοσιογράφων του  Askanews«που περνούν δύσκολες στιγμές», υπενθύμισε ότι αύριο γιορτά

ζουν οι Άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος, ευαγγελιστές των σλαβικών λαών και προστάτες της Ευρώπης.

Το παράδειγμά τους μας βοηθά όλους να γίνουμε σε κάθε περιβάλλον της ζωής, μαθητές και ιεραπόστολοι, για τη μεταστροφή όσων βρίσκονται μακριά αλλά και κοντά μας. Η αγάπη τους για τον Κύριο ας μας δίνει τη δύναμη να στηρίξουμε κάθε θυσία, έτσι ώστε το Ευαγγέλιο να γίνει ο θεμελιώδης κανόνας της ζωής μας.

Μετάφραση: ρφ