ΠΑΠΑΣ ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ

ΓΕΝΙΚΗ ΑΚΡΟΑΣΗ

Πλατεία Αγίου Πέτρου

Τετάρτη, 22 Μαΐου 2024

Κατήχηση. Τα πάθη και οι αρετές. 20. Η ταπεινοφροσύνη

Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές, καλημέρα!

Ολοκληρώνουμε αυτόν τον κύκλο κατήχησης εστιάζοντας σε μια αρετή που δεν αποτελεί μέρος των επτά βασικών και θεολογικών αρετών, αλλά που είναι στη βάση της χριστιανικής ζωής: αυτή η αρετή είναι η ταπεινοφροσύνη. Είναι η μεγάλη ανταγωνίστρια της πιο θανάσιμης των παθών, δηλαδή της αλαζονείας. Ενώ η έπαρση και η αλαζονεία φουσκώνουν την ανθρώπινη καρδιά, κάνοντάς μας να φαινόμαστε περισσότερο από ό,τι είμαστε, η ταπεινοφροσύνη επαναφέρει τα πάντα στη σωστή διάσταση: είμαστε υπέροχα αλλά περιορισμένα πλάσματα, με δυνάμεις και αδυναμίες. Από την αρχή, η Βίβλος μας υπενθυμίζει ότι είμαστε χώμα και στο χώμα θα επιστρέψουμε (βλ. Γεν 3,19). Η λατινική λέξη «humilis» που σημαίνει «ταπεινός» προέρχεται από τη λέξη «humus», δηλαδή χώμα. Ωστόσο, στην ανθρώπινη καρδιά εμφανίζονται συχνά αυταπάτες παντοδυναμίας, που είναι τόσο επικίνδυνες, και αυτό μας πληγώνει τόσο πολύ.

Για να ελευθερωθούμε από την αλαζονεία, θα αρκούσε πολύ λίγο, θα αρκούσε να ατενίσουμε τον έναστρο ουρανό για να βρούμε το σωστό μέτρο, όπως λέει ο Ψαλμός: «Όταν βλέπω τους ουρανούς σου, έργο των δακτύλων σου, τη σελήνη και τα αστέρια που εσύ τα στερέωσες, τί είναι ο άνθρωπος για να τον θυμάσαι, ή ο υιός του ανθρώπου για να τον φροντίζεις;» (8,4-5). Η σύγχρονη επιστήμη μας επιτρέπει να επεκτείνουμε τον ορίζοντα πολύ, πολύ περισσότερο, και να νιώσουμε ακόμη περισσότερο το μυστήριο που μας περιβάλλει και κατοικεί μέσα μας.

Μακάριοι οι άνθρωποι που κρατούν στην καρδιά τους αυτή την αντίληψη της δικής τους μικρότητας! Αυτοί οι άνθρωποι προφυλάσσονται από ένα άσχημο πάθος: την αλαζονεία. Στους Μακαρισμούς του ο Ιησούς αρχίζει ακριβώς από αυτούς: «Μακάριοι όσοι νιώθουν τον εαυτό τους φτωχό μπροστά στον Θεό, διότι δική τους είναι η βασιλεία του Θεού» (Μτ 5,3). Είναι ο πρώτος Μακαρισμός διότι είναι στη βάση αυτών που ακολουθούν: πράγματι, η πραότητα, το έλεος, η καθαρότητα της καρδιάς γεννώνται από αυτή την εσωτερική αίσθηση της μικρότητας. Η ταπεινοφροσύνη είναι η θύρα εισόδου προς όλες τις αρετές.

Στις πρώτες σελίδες των Ευαγγελίων, η ταπεινοφροσύνη και η πτωχεία του πνεύματος φαίνονται να είναι η πηγή των πάντων. Το χαρμόσυνο μήνυμα του αγγέλου δεν λαμβάνει χώρα στις πύλες της Ιερουσαλήμ, αλλά σε ένα απομακρυσμένο χωριό της Γαλιλαίας, τόσο ασήμαντο που ο κόσμος έλεγε: «Μπορεί από τη Ναζαρέτ να βγει τίποτα καλό;» (Ιω 1,47). Αλλά ακριβώς από εκεί αναγεννάται ο κόσμος. Η επιλεγμένη ηρωίδα δεν είναι μια βασιλοπούλα που μεγάλωσε στην απαλότητα, αλλά ένα άγνωστο κορίτσι: η Μαρία. Η πρώτη που εκπλήσσεται είναι η ίδια, όταν ο άγγελος της φέρνει το καλό μήνυμα του Θεού. Και στον δοξαστικό ύμνο της διαφαίνεται αυτή η κατάπληξη: «Μεγαλύνει η ψυχή μου τον Κύριο, και αγαλλίασε το πνεύμα μου για τον Θεό, τον σωτήρα μου, διότι κοίταξε ευνοϊκά την ταπείνωση της δούλης του» (Λκ 1,46-48). Ο Θεός –φέρ’ ειπείν– έλκεται από τη μικρότητα της Μαρίας, που είναι πρωτίστως μια εσωτερική μικρότητα. Και έλκεται επίσης από τη μικρότητά μας, όταν εμείς την αποδεχόμαστε.

Από εδώ και στο εξής η Μαρία θα προσέχει να μην βρεθεί στο προσκήνιο. Η πρώτη της απόφαση μετά το αγγελικό μήνυμα είναι να πάει να βοηθήσει, να πάει να εξυπηρετήσει την ξαδέρφη της. Η Μαρία κατευθύνεται προς τα βουνά του Ιούδα για να επισκεφτεί την Ελισάβετ: τη βοηθάει τους τελευταίους μήνες της εγκυμοσύνης. Ποιος όμως βλέπει αυτή την πράξη; Κανείς, παρά μόνο ο Θεός. Από αυτό το «μυστικό καταφύγιο», η Παρθένος φαίνεται να μην θέλει να εξέλθει ποτέ. Όπως όταν από το πλήθος η φωνή μιας γυναίκας διακηρύσσει τη μακαριότητα της: «Μακαρία η κοιλία που σε βάσταξε και οι μαστοί, τους οποίους θήλασες!» (Λκ 11,27). Ο Ιησούς όμως αμέσως απαντά: «Πιο πολύ μακάριοι εκείνοι που ακούν τον λόγο του Θεού και τον εφαρμόζουν!» (Λκ 11,28). Ούτε η πιο ιερή αλήθεια της ζωής της –το να είναι Μητέρα του Θεού– δεν γίνεται γι’ αυτήν πηγή υπερηφάνειας ενώπιον των ανθρώπων. Σε έναν κόσμο που είναι ένας αγώνας δρόμου για το «φαίνεσθαι», για να αποδείξουμε ότι είμαστε ανώτεροι από τους άλλους, η Μαρία βαδίζει αποφασιστικά, με μόνη δύναμη τη χάρη του Θεού, προς την αντίθετη κατεύθυνση.

Μπορούμε να φανταστούμε ότι κι εκείνη έζησε δύσκολες στιγμές, ημέρες που η πίστη της προχωρούσε στο σκοτάδι. Αλλά αυτό δεν έκανε ποτέ να κλονιστεί η ταπεινοφροσύνη της, η οποία στη Μαρία ήταν αρετή από γρανίτη. Θέλω να το υπογραμμίσω: η ταπεινοφροσύνη είναι αρετή από γρανίτη. Ας σκεφτούμε τη Μαρία: είναι πάντα μικρή, πάντα κενωμένη από τον εαυτό της, πάντα απαλλαγμένη από φιλοδοξίες. Αυτή η μικρότητά της είναι η ακατανίκητη δύναμή της: είναι αυτή που παραμένει στα πόδια του σταυρού, ενώ η αίσθηση ενός θριαμβευτικού Μεσσία καταρρέει. Θα είναι η Μαρία, τις ημέρες που προηγούνται της Πεντηκοστής, που θα συγκεντρώσει το ποίμνιο των μαθητών, οι οποίοι δεν είχαν καταφέρει να αγρυπνήσουν ούτε μία ώρα με τον Ιησού, και τον είχαν εγκαταλείψει όταν έφτασε η καταιγίδα.

Αδελφοί και αδελφές, η ταπεινοφροσύνη είναι το παν. Είναι αυτή που μας σώζει από τον Πονηρό, και από τον κίνδυνο να γίνουμε συνεργοί του. Και η ταπεινοφροσύνη είναι η πηγή της ειρήνης στον κόσμο και στην Εκκλησία. Όπου δεν υπάρχει ταπεινοφροσύνη υπάρχει πόλεμος, υπάρχει διχόνοια, υπάρχει διαίρεση. Ο Θεός μας έδωσε το παράδειγμα της ταπεινοφροσύνης στον Ιησού και τη Μαρία, για να είναι η σωτηρία και η ευτυχία μας. Και η ταπεινοφροσύνη είναι ακριβώς η οδός, ο δρόμος προς τη σωτηρία. Ευχαριστώ!

———————-

Μετάφραση: π.Λ