Είθε οι χριστιανοί να είναι ενωμένοι τον καιρό της πανδημίας
Πριν από ένα χρόνο, στις 13 Νοεμβρίου 2019, ο αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπουρι Justin Welby έγινε δεκτός από τον Πάπα Φραγκίσκο στο Βατικανό. Δώδεκα μήνες αργότερα, η παγκόσμια κατάσταση άλλαξε ριζικά εξαιτίας της πανδημίας. Ωστόσο, η δραματική έκρηξη του ιού Covid-19 δεν μείωσε, αλλά μάλλον ενίσχυσε αυτά τα θέματα – από την αλληλεγγύη έως την οικολογία, από την ελευθερία έως την ειρήνη – τα οποία με τα χρόνια έχουν καταγράψει μια ιδιαίτερη συμφωνία μεταξύ του Επισκόπου της Ρώμης και του Προκαθήμενου της Αγγλικανικής Κοινωνίας. Ένα χρόνο μετά από αυτή την επίσκεψη και λίγο περισσότερο από ένα μήνα μετά τη δημοσίευση της Εγκυκλίου «Fratelli tutti», ο αρχιεπίσκοπος Welby έδωσε μια συνέντευξη εφ’ όλης της ύλης στο Osservatore Romano και στο Vatican News σχετικά με τα πιο επίκαιρα θέματα, ξεκινώντας με τον προβληματισμό του από τη συμβολή που οι χριστιανοί μπορούν να δώσουν σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται έντονα από δυστυχία.
Η Χάρη σας, την τελευταία φορά που συνάντησε τον Άγιο Πατέρα ήταν μόλις πριν από ένα χρόνο, στις 13 Νοεμβρίου, στο Βατικανό. Έκτοτε, ο κόσμος άλλαξε ριζικά εξαιτίας της εκδήλωσης της πανδημίας. Τι μπορούν να κάνουν οι χριστιανοί ηγέτες όπως εσείς και ο Πάπας για να προάγετε την ελπίδα σε μια εποχή παγκόσμιου φόβου και δυστυχίας;
Βασικά, η ελπίδα μας βρίσκεται στον Ιησού Χριστό που είναι «ο ίδιος χθες, σήμερα και αύριο» (Εβρ. 13,8). Ενώ ο κόσμος μπορεί να αλλάζει, η αγάπη του Θεού δια μέσω του Ιησού Χριστού είναι αμετάβλητη. «Η ευσπλαχνία του Κυρίου δεν εξαντλήθηκε ούτε και τελείωσε το έλεός του» (3,22). Το καθήκον εκείνων που ηγούνται της Εκκλησίας είναι να μαρτυρούν την ελπίδα σε δύσκολους καιρούς. Ο Ιησούς δεν ήρθε για να φέρει την ελπίδα σε έναν κόσμο όπου τα πράγματα πήγαιναν καλά, αλλά σε έναν κόσμο εύθραυστο και κομματιασμένο, έναν κόσμο γεμάτο από εύθραυστους ανθρώπους, τραυματίες και αμαρτωλούς. Και αυτό που ο Ιησούς μας λέει να κάνουμε είναι «να μην φοβόμαστε». Εκείνος είναι η ελπίδα μας.
Οι χριστιανοί καλούνται να είναι άνθρωποι ελπίδας, η οποία αναδεικνύεται μέσα στον κόσμο όπου ζουν όλοι μαζί ως κοινότητα. Το μήνυμα της ελπίδας στον Χριστό αφορά πέρα από το εδώ και τώρα, αφορά σε αυτό που θα έρθει, στην αιωνιότητα και στην υπόσχεση της αιώνιας ζωής. Η ανθρώπινη ζωή είναι εύθραυστη και η εκτεταμένη ασθένεια και ο θάνατος μας κάνουν να το καταλάβουμε με απότομο και δραματικό τρόπο. Ωστόσο, η αιώνια ζωή είναι ακριβώς αυτό, αιώνια. Ο Θεός μας καλεί επίσης, να διασφαλίσουμε ότι η ζωή μας επάνω στη Γη θα αντικατοπτρίζει με τον καλύτερο τρόπο, την ουράνια ζωή, αφού η μία οδηγεί στην άλλη. Ακολουθώντας το παράδειγμα του Ιησού και τη διδασκαλία του να αγαπάμε τον πλησίον, μπορούμε να συνεισφέρουμε κάνοντάς το. Εάν ζούμε την πίστη μας εν Χριστώ και εστιάζουμε σε εκείνους που είναι ευάλωτοι, φτωχοί και περιθωριοποιημένοι, τότε ζούμε το μήνυμα της ελπίδας.
Κατά τη διάρκεια της περιόδου της πανδημίας, δημοσιεύθηκε η τελευταία εγκύκλιος του Πάπα Φραγκίσκου, Fratelli tutti. Τι είναι αυτό που σας εντυπωσίασε από το μήνυμα που ο Πάπας επιθυμεί να μεταφέρει δια μέσου αυτού του εγγράφου που εστιάζει στην αδελφοσύνη και την κοινωνική φιλία;
Η Fratteli tutti είναι ένα πολύ ισχυρό έγγραφο που προτείνει ένα συστηματικό, φιλόδοξο και θαρραλέο όραμα για έναν καλύτερο μελλοντικό κόσμο. Βασίζεται εξ ολοκλήρου στη χριστολογία, με τον Χριστό στο κέντρο. Είναι επίσης μια επιστολή που αντιμετωπίζει σοβαρά την απεραντοσύνη και την πολυπλοκότητα της ανθρωπότητας. Οι αναφορές του Πάπα κατά τις συναντήσεις του με πρόσωπα όπως ο Οικουμενικός Πατριάρχης και ο Μεγάλος Ιμάμης, η έμπνευση που αντλεί από τον Μαχάτμα Γκάντι και οι αναφορές στον Δρ. Martin Luther King Jr και στον Αρχιεπίσκοπο Desmond Tutu τονίζουν ότι το όραμά του δεν είναι μόνο για την Καθολική Εκκλησία, αλλά για ολόκληρη την ανθρωπότητα. Είναι ένας από τους λόγους που το όραμά του είναι τόσο φιλόδοξο και συναρπαστικό.
Κατά τις επαφές του με άτομα όπως ο Μεγάλος Ιμάμης, τον οποίο επίσης γνωρίζω, αποδεικνύει ότι δεν υπάρχει αναπόφευκτη διαθρησκειακή ή πολιτιστική σύγκρουση. Η σύγκρουση των πολιτισμών είναι μια έννοια που αγνοεί την πραγματικότητα της γέννησης, της ζωής, του θανάτου, της ανάστασης και της μετάστασης του Χριστού: μια μεταμόρφωση που επιτρέπει στο δημιουργικό έργο του Πατέρα μέσω του Υιού να συνεχίσει με τη δύναμη του Πνεύματος, καθιστώντας τη Βασιλεία του Θεού ορατή.
Η Fratelli tutti τελειώνει με μια οικουμενική προσευχή. Ποια συνεισφορά μπορεί να δώσει το οικουμενικό κίνημα για να οικοδομήσει ένα καλύτερο μέλλον σε έναν κατακερματισμένο κόσμο, συγκλονισμένο από πολέμους και από τρομοκρατικές ενέργειες όπως αυτές που προσφάτως είδαμε στη Ευρώπη;
Ένα από τα προβλήματα που πλήττει πολλούς χριστιανούς είναι η ιδέα ότι η Εκκλησία τους είναι ο μόνος υπάρχων χριστιανικός οργανισμός, δηλαδή ότι αν αναγνωρίσουν την παρουσία και άλλων χριστιανών, πιστεύουν ότι είναι κάτι λανθασμένο. Κατά καιρούς, αυτό ίσχυε για τους Αγγλικανούς, αλλά και για άλλους. Όταν κοιτάζουμε τους χριστιανούς αδελφούς και αδελφές από τους οποίους είμαστε χωρισμένοι εξαιτίας ενός ιστορικού γεγονότος ή λόγω δογματικών ζητημάτων, θα δούμε πραγματικούς ανθρώπους του Χριστού, και άλλους προσκυνητές σε πορεία καθώς και ανθρώπους τους οποίους ο Θεός αγαπά και υπηρετεί, από τους οποίους μπορούμε να μάθουμε. Ένας αγγλικός ύμνος το αναφέρει:
Στο Χριστό δεν υπάρχει ούτε ανατολή ούτε δύση,
Δεν υπάρχεις και βορράς ή νότος,
αλλά μια μεγάλη παρέα αγάπης
σε όλο τον μεγάλο κόσμο.
Σε αυτόν οι ειλικρινείς καρδιές παντού
θα βρουν την υψηλή κοινωνία τους.
Η υπηρεσία του είναι το χρυσό νήμα,
που δένει σφιχτά την ανθρωπότητα.
Επομένως, ενώστε τα χέρια, παιδιά της πίστης,
σε οποιοδήποτε σημείο του ορίζοντα κι αν ανήκετε.
Όποιος υπηρετεί τον Πατέρα μου όπως ο γιος του
είναι σίγουρα μέλος της οικογένειάς μου.
(Ύμνος του John Oxenham, 1908)
Τα ανθρώπινα όντα έχουν την τάση να χτίζουν εμπόδια και να σηματοδοτούν την περιοχή τους. Αυτό συμβαίνει στην Εκκλησία όπως και στον πολιτικό τομέα. Τα σύνορα συνεπάγονται, και μερικές φορές λανθασμένα, διαφορετικότητα. Αυτό που η οικουμενική κίνηση έχει κάνει και συνεχίζει να κάνει είναι να καταρρίπτει αργά αυτά τα όρια. Κάθε τόσο, γίνεται ένα σημαντικό βήμα προς τα εμπρός, όπως είδαμε με την Κοινή Διακήρυξη για το Δόγμα της Δικαιοσύνης στην Καθολική και Λουθηρανική Εκκλησία, στην οποία τώρα έχουν ενταχθεί Αγγλικανοί, Μεθοδιστές και Μεταρρυθμισμένοι. Κατά καιρούς, τα σύνορα ανοίγουν και τα όρια γίνονται διαπερατά.
Ένα από τα πραγματικά και απτά οφέλη του οικουμενικού κινήματος είναι ότι, σε ατομικό επίπεδο, οικοδομήθηκαν σχέσεις εμπιστοσύνης και φιλίας ξεπερνώντας τις ονομαστικές διαφορές. Τα εμπόδια καταργήθηκαν από τη φιλία (ή από την «αδελφοσύνη»). Καθημερινά ζω σε μια οικουμενική κοινότητα, καθώς σχεδόν από την αρχή της παρουσίας μου στο Lambeth Palace υπάρχει μαζί μας μια ομάδα που μένει εκεί από την Κοινότητα Chemin Neuf. Με το πέρασμα των χρόνων, υπήρξαν μεταξύ τους και Καθολικοί, Αγγλικανοί και Λουθηρανοί. Έχω έναν πνευματικό διευθυντή Καθολικό, με τον οποίο συνεργάστηκα πρόσφατα για τον πρόλογο μιας γαλλικής έκδοσης της Fratelli tutti. Σε όλες αυτές τις σχέσεις ο άλλος δεν είναι ένας ξένος, αλλά ένα σύντροφος στο προσκύνημα. Ένας φίλος, μια αδελφή ή ένας αδελφός.
Σε μια πρόσφατη επιστολή προς το βρετανικό έθνος, γράψατε ότι υπάρχουν τρεις απαντήσεις στα ερωτήματα που έχει θέσει η πανδημία σε όλους μας: μείνετε ήρεμοι, να έχετε θάρρος, να είστε συμπονετικοί. Γιατί αναδείξατε αυτές τις τρεις πτυχές;
Σε έναν κρυφό εχθρό υπάρχει κάτι που προκαλεί φόβο. Αλλά ο φόβος δεν νικιέται με τον πανικό, αντίθετα ενισχύεται. Η ηρεμία αντίθετα, μας προσφέρει το χώρο για να αποτιμήσουμε και να ενεργήσουμε προσεκτικά. Αναφέρεται στον εβραϊκό όρο «Shalom» και υπενθυμίζει την «μεγάλη γαλήνη» αφότου ο Ιησούς ηρέμησε την καταιγίδα στο κατά Ματθαίο 8,26. Η έλλειψη ηρεμίας στις καρδιές τους επιφέρει την επίπληξή του. Αλλά θα πρέπει να είμαστε γενναίοι. Κατά τις περιόδους lockdown υπήρχαν πολλοί τίτλοι εφημερίδων που έλεγαν ότι οι εκκλησίες ήταν κλειστές. Ίσως τα κτίρια να ήταν κλειστά, και η μυστηριακή ζωή της Εκκλησίας να είχε αναστατωθεί, αλλά η Εκκλησία ήταν ανοιχτή. Οι χριστιανοί όλων των ομολογιών αναζήτησαν και βοήθησαν τους άλλους: τους γείτονές τους και όσους βρίσκονταν σε ανάγκη. Είναι σαφές ότι η πανδημία του Κορονοϊού μας αφορά όλους.
Ο Πάπας Φραγκίσκος επανέλαβε φέτος, πολλές φορές ότι θα βγούμε από αυτή την κρίση μόνο εάν ασχοληθούμε με την φροντίδα του άλλου και εάν αναγνωρίσουμε ότι βρισκόμαστε όλοι επάνω στην ίδια βάρκα. Στην Ευρώπη ωστόσο, και όχι μόνο στην Ευρώπη, βλέπουμε τον λαϊκισμό και τον εθνικισμό να κερδίζουν έδαφος. Ποια είναι η χριστιανική απάντηση σε αυτόν τον εγωισμό που τρέφεται από τον φόβο που βιώνουμε;
Το έχω αναφέρει και εγώ, ότι βρισκόμαστε στην ίδια βάρκα (ή ότι ακόμη κι αν είμαστε σε διαφορετικές βάρκες, βρισκόμαστε στην ίδια θάλασσα και αντιμετωπίζουμε την ίδια καταιγίδα) και ότι θα πρέπει να προσπαθήσουμε να φροντίσουμε τον εαυτό μας και τις κοινότητές μας, αντλώντας δύναμη και θάρρος οι μεν από τους δε και πορευόμενοι όλοι μαζί. Ο φόβος οικοδομεί εμπόδια για τα οποία μίλησα λίγο νωρίτερα. Όσο οι άνθρωποι είναι κατειλημμένοι από τον φόβο και αυτοί οι φόβοι χρησιμοποιούνται ή χειραγωγούνται από τους πολιτικούς ηγέτες, τόσο περισσότερο καλείται η Εκκλησία να δείξει κάτι διαφορετικό: υποδοχή, υπηρεσία και αγάπη.
Σε ολόκληρη την Fratelli tutti ο Πάπας Φραγκίσκος συνδυάζει το ατομικό και το κοινωνικό, απορρίπτοντας τα άκρα και των δύο και υπογραμμίζοντας την αλληλεξάρτησή τους. Ο αγγλικανός ιερέας και ποιητής του 17ου αιώνα, John Donne, έγραψε ότι «Κανένας άνθρωπος δεν αποτελεί ένα νησί, πλήρες από μόνο του». Κάθε άτομο είναι συνδεδεμένο με τους άλλους, και όταν κάποιος υποφέρει, και οι άλλοι υποφέρουν μαζί του. Ο Άγιος Πατέρας σε όλη την εγκύκλιο δείχνει ότι αυτό ισχύει σήμερα όπως και πριν από τετρακόσια χρόνια, αλλά και κατά τη διάρκεια ολόκληρης της ανθρώπινης ιστορίας.
Μέσα στην εγκύκλιο υπάρχει ένα κεφάλαιο πολύ έντονο που εξετάζει την παραβολή του Καλού Σαμαρείτη. Ο Καλός Σαμαρείτης ξεπέρασε τον εθνικισμό και την προκατάληψη με μια άνευ όρων αγάπη. Σε αυτή την σχέση αγάπης και φροντίδας δεν υπήρχε ούτε ένας Εβραίος ούτε ένας Σαμαρείτης, αλλά δύο ανθρώπινα όντα, ο ένας βρισκόταν σε ανάγκη και ο άλλος παρείχε φροντίδα σε αυτή την ανάγκη του. Η χριστιανική απάντηση στον εγωισμό είναι η αγάπη, ένα μήνυμα που διαπερνά ολόκληρη την επιστολή της Αυτού Αγιότητάς Του.
Σε μια συνέντευξή σας είπατε ότι προσεύχεστε καθημερινά για τον πρωθυπουργό της Βρετανίας Boris Johnson. Κατά τη διάρκεια μιας θείας λειτουργίας στη Santa Marta, ο Πάπας Φραγκίσκος ζήτησε να προσευχηθούμε για τους πολιτικούς αρχηγούς που αυτή την περίοδο πρέπει να πάρουν δύσκολες αποφάσεις. Κατά τη γνώμη σας, ποια είναι η θέση της προσευχής σήμερα, ή ακόμη και η σχέση μας με το Θεό, σε έναν κόσμο ολοένα και πιο κοσμικό;
Προσεύχομαι καθημερινά για τον πρωθυπουργό και για όλους τους άλλους που καθημερινά πρέπει να λαμβάνουν σχεδόν αδύνατες πολιτικές αποφάσεις. Μετά από αυτή τη συνέντευξη, σύμφωνα με ορισμένα πρωτοσέλιδα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης «παραδέχτηκα» ότι προσεύχομαι για τον πρωθυπουργό. Δεν το παραδέχομαι σαν να ήταν κάποιο ένοχο μυστικό. Είναι το καθήκον μου, και είναι κάτι που κάνω πρόθυμα και ηθελημένα για εκείνον και για τους άλλους.
Η προσευχή είναι η ζωτική δύναμη της σχέσης μας με τον Θεό. Η προσευχή είναι όμορφη, οικεία και πάντα εκπληκτική. Η προσευχή είναι συμμετοχή στην δημιουργία και στην αναψυχή. Μέσα από την προσευχή αλλάζουμε εμείς και αλλάζει και ο κόσμος. Αλλά εάν επιθυμούμε να δούμε τα πράγματα να αλλάζουν, ας ξεκινήσουμε με την προσευχή – δεν στέλνουμε μια λίστα αιτημάτων στον ουρανό, αλλά επιτρέπουμε στον Θεό να μας αλλάξει – να μας καταστήσει περισσότερο όμοιους με τον Χριστό.
Η ειρήνη, η οικολογία και η κοινωνική δικαιοσύνη συγκαταλέγονται μεταξύ των θεμάτων για τα οποία εσείς και ο Πάπας Φραγκίσκος δεσμεύεστε περισσότερο. Τι ελπίζετε για το μέλλον της σχέσης σας με τον Πάπα, τον οποίο έχετε ήδη συναντήσει πολλές φορές και με τον οποίο μοιράζεστε την επιθυμία να πάτε μαζί στο Νότιο Σουδάν, την οποία εκφράσατε μετά τη συνάντηση με τους ηγέτες του Νοτίου Σουδάν στην Santa Marta τον Απρίλιο του 2019;
Εκτιμώ βαθιά την φιλία μου με τον Πάπα Φραγκίσκο. Ξεκινήσαμε τη διακονία μας σχεδόν ταυτόχρονα και μοιραζόμαστε πολλές κοινές ανησυχίες. Και για τους δύο, η ειρήνη και η συμφιλίωση είναι ουσιαστικής σημασίας. Η απόσυρση στην οποία ο Άγιος Πατέρας και εγώ συμμετείχαμε μαζί με διάφορους πολιτικούς ηγέτες από το Νότιο Σουδάν είναι μια από τις πιο έντονες εμπειρίες της ζωής μου μέχρι σήμερα. Το να μπορέσουμε να μεταβούμε μαζί στο Νότιο Σουδάν παραμένει μια συγκεκριμένη ελπίδα. Μέχρι στιγμής δεν κατέστη δυνατόν, αλλά οι Εκκλησίες, η Καθολική, η Αγγλικανική και η Πρεσβυτεριανή, στο Νότιο Σουδάν και διεθνώς, συνεχίζουν να εργάζονται για την ειρήνη και για ένα δίκαιο και διαρκές μέλλον γι αυτή τη χώρα. Ελπίζω ότι μέχρι τη στιγμή που θα είναι και πάλι δυνατόν να ταξιδέψουμε, θα έχει υπάρξει τέτοια πρόοδος στη διαδικασία για ειρήνη στο Νότιο Σουδάν που θα μας επιτρέψει να μεταβούμε εκεί για να το γιορτάσουμε και να ενθαρρύνουμε την εμβάθυνση για την ειρήνη και την ανάπτυξη της κοινωνίας.
Στο τέλος μιας από τις συναντήσεις μου με τον Πάπα, μου είπε να θυμάμαι τα «τρία “P”: preghiera, pace και povertà (προσευχή, ειρήνη και φτώχεια)». Ελπίζω ότι στη συνέχεια της φιλίας μας, αυτά τα «τρία “P”» θα μπορέσουν να συνεχίσουν να μας ενώνουν: αμοιβαία προσευχή ο ένας για τον άλλον και για τον κόσμο και δέσμευση τόσο για την ειρήνη και την συμφιλίωση όσο και για να προσπαθούμε να βελτιώσουμε τις ζωές των φτωχών.
Μετάφραση: ρφ
