90 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΤΟΥ ΛΑΤΕΡΑΝΟΥ ΚΑΙ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ «ΚΡΑΤΟΥΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΟΥ ΒΑΤΙΚΑΝΟΥ»
Υπήρξε ένα καλό παράδειγμα “ νομικού πολιτισμού “ σχολίασε ο καθηγητής του Ποντιφικού Πανεπιστημίου του Λατερανού Matteo Nucci, παρουσιάζοντας, σεσυνέντευξη τύπου, ένα από τα πολλά συνέδρια που γίνονται στη Ρώμη αυτές τις μέρες, με θέμα τη συμφωνία μεταξύ του Πάπα Πίου 11ου και του φασιστικού καθεστώτος του Μουσολίνι, που υπογράφτηκε την 11-2-1929.
Οι συμφωνίες αυτές έλυσαν το “ρωμαϊκό ζήτημα”. Οριστικοποιήθηκε και επίσημα η κατάργηση τουποντιφικού κράτους, που είχε πάψει να υφίσταται, μετά την κατάληψη της Ρώμης από τις δυνάμεις του Γκαριμπάλντι την 20-9-1870, ξεκαθάρισε τις σχέσεις, σε επίπεδο διεθνούς δικαίου, ιταλικού κράτους – Αγίας Έδρας, επισημοποίησε τηvσχέση καθολικής πίστης και ιταλικού κράτους, ίδρυσε το Κράτος της Πόλης του Βατικανού ( σε 0,44 τ.χλμ με 389 ιταλούς υπηκόους και 113 Ελβετούς φρουρούς) και αποζημίωσε την Αγία Έδρα με 1 δις 750 εκατομμύρια λιρέτες, μετρητά και σε τίτλους του ιταλικού δημοσίου, ως αποζημίωση για την απώλεια του ποντιφικού κράτους
Τι συνέβαινε μεταξύ 1870 και 1929 ? Οι Πάπες θεωρούσαν την Εκκλησίασε διωγμό και ήταν αυτο – αποκλεισμένοι εντός των παπικών κτιρίων. Αρκετές προσπάθειες επίλυσης της κρίσης και της επίσημης ένωσης των ιταλικών εδαφώνσε ενιαίο κράτος είχαν γίνει κατά τη διάρκεια των 59 ετών, όπου φυσικά η Αγία Έδρα συνέχισε να παίζει το διεθνή ρόλο που της ανήκε ιστορικά. Καταλυτικό ρόλο στην επιτάχυνση των αμοιβαίων υποχωρήσεων είχε η άρνηση της Ιταλίας να συμμετάσχει η Αγία ΄Εδρα στις συναντήσεις κορυφής μετά το τέλος του Α Παγκοσμίου Πολέμου.
Ο μεγάλος ιταλός πολιτικός Αλτσιντε Ντε Γκάσπαρι είχε σχολιάσει τη συμφωνία ως εξής “ Το αποτέλεσμα φαίνεται ως μια νίκη του καθεστώτος αλλά, ιστορικά,, αποτελεί μια απελευθέρωση της εκκλησίας και μια επιτυχία για το ιταλικό έθνος.
Ο ίδιος πολιτικός, ως ηγέτης των Χριστιανοδημοκρατών, με τη σύμφωνη γνώμη του Κ.Κ. Ιταλίας, αλλά όχι και των υπολοίπων φιλελεύθερων και αριστερών δυνάμεων της χώρας, πέτυχε την εισαγωγή της συμφωνίας στο ιταλικό Σύνταγμα του 1946.
Φυσικά η συμφωνία δεν έλυσε όλα τα προβλήματα στις σχέσεις Αγίας Έδρας και φασιστικής κυβέρνησης. Πολλές εντάσεις υπήρξαν και στη συνέχεια, για την ερμηνεία των συνθηκών, για τη δυνατότητα δραστηριοποίησης της Καθολικής Δράσης σε αντιδιαστολή με τις φασιστικές οργανώσεις του καθεστώτος, για την εφαρμογή των ντροπιαστικών φυλετικών νόμων…
Οι συμφωνίες αναθεωρήθηκαν το 1984, με το Κονκορδάτο που υπέγραψε η τότε κυβέρνηση Κράξι με τον Γραμματέα του Κράτους του Βατικανού Καρδινάλιο Αυγουστίνο Καζαρόλι. Ανάμεσα στις γνωστότερες αλλαγές η προαιρετική επιλογή μαθήματος θρησκευτικών και η συμφωνία καταβολής του οκτώ τοις χιλίοις των εισοδημάτων των ιταλών για έργα θρησκευτικά και φιλανθρωπικά, προς το φορέα που οι ίδιοι επιλέγουν : τα αντίστοιχα χρήματα δίνονται προς τις θρησκευτικές κοινότητες της χώρας ( όχι μόνο την καθολική ) και πηγαίνουν στην ενίσχυση του κλήρου και των δραστηριοτήτων της εκκλησίας.
Είναι προφανές ότι η Αγία έδρα, ιστορικά, θεωρεί ότι η αποδοχή της νέας πραγματικότητας, το 1929, ήταν η αποδοχή των “ σημείων των καιρών “.
Επέδειξε προνοητικότητα και σοφία, στο Φως του Ευαγγελίου, με σκοπό, απελευθερωμένη από επίγεια δεσμά ( όπως τα παπικά εδάφη ) αλλά με μίνιμουμ νομική εξασφάλιση ( διατηρώντας την ανεξαρτησία της ως αυτοδιοικούμενη εντός ελάχιστης εδαφικής περιφέρειας ) να συνεχίσει να έχει Διεθνή Παρουσία και παρέμβαση, την οποία ασκεί, όχι μόνο για τους πιστούς της, αλλά για όλους τους ανθρώπους σε δυσκολίες, ανεξαρτήτως φυλής και θρησκείας.
Στους δύσκολους, πολιτικά, καιρούς που ζούμε, μια ψύχραιμη φωνή, κατά του λαϊκισμού και υπέρ των αδυνάτων, όπως αυτή της Αγίας έδρας, υπό ένα χαρισματικό Πάπα, όπως ο Φραγκίσκος, είναι πολλαπλά χρήσιμη. Το ξαναείδαμε πρόσφατα στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΛΕΒΑΝΤΗΣ
δικηγόρος
μέλος της Συνοδικής Επιτροπής «Δικαιοσύνη και Ειρήνη»
