Ο Θεόδωρος καταγόταν από την Ανατολία, είχε στρατολογηθεί στον ρωμαϊκό στρατό και υπηρετούσε στην πόλη Αμάσεια όταν ξαφνικά εκδόθηκε διάταγμα που υποχρέωνε όλους τους στρατιώτες να προσφέρουν θυσία στους θεούς.

Επειδή ήταν χριστιανός, και πάρα τις προτροπές των συντρόφων του, αρνήθηκε να αποκηρύξει τη χριστιανική του θρησκεία και να λατρεύσει άλλους θεούς. Του χορηγήθηκε χρόνος χάριτος ώστε να σκεφτεί καλύτερα αλλά εκείνος άδραξε της ευκαιρίας και έκαψε το ναό της θεάς Κυβέλης που ήταν κτισμένος στο κέντρο της πόλης. Για το λόγο αυτό συνελήφθη, βασανίστηκε και φυλακίστηκε.

Στη φυλακή εκτός των άλλων δεινών είχε να αντιμετωπίσει την πείνα.

Μέσα στη φυλακή είχε ουράνιες οπτασίες. Τελικά καταδικάστηκε σε θάνατο δια πυρός. Το μαρτύριό του έλαβε χώρα στις 17 Φεβρουαρίου μεταξύ των ετών 306 και 311. Ο τάφος του βρισκόταν στα Ευχάϊτα κοντά στην Αμάσεια στη σημερινή Aukhat της Τουρκίας, όπου κατά τον 10^ο αιώνα ονομάστηκαν Θεοδωρούπολη.

Η ευλάβεια προς το Θεόδωρο επεκτάθηκε σε Ανατολή και Δύση. Ακόμα και σήμερα σώζεται ψηφιδωτό που αναπαριστά τον άγιο στη Βασιλική των Αγίων Κοσμά και Δαμιανού στη Ρώμη κτισμένη το 526. Επίσης, ήταν ο πολιούχος της Βενετίας μέχρι το 12^ο αιώνα όπου και αντικαταστάθηκε από τον Άγιο Μάρκο. Σύμφωνα με μια αρχαία παράδοση το σώμα του μεταφέρθηκε στο Μπρίντιζι της Ιταλίας όπου φυλάσσεται με μία ασημένια λειψανοθήκη στον Καθεδρικό Ναό της πόλης.

Κατά τον 9^ο αιώνα ένας άλλος άγιος με το ίδιο όνομα εμφανίζεται στο προσκήνιο. Αυτός πέθανε στις 7 Φεβρουαρίου στην Ηράκλεια την εποχή του Λουκίνιου και ενταφιάστηκε επίσης στα Ευχάϊτα. Αυτή η εις διπλούν εμφάνιση του ενός και μοναδικού μάρτυρα Θεοδώρου δημιούργησε μια διπλή άνθιση θρύλων και παραδόσεων στην ελληνική, στη λατινική αλλά και σε άλλες γλώσσες από τις οποίες προκύπτει διαφορετικότητα ακόμα και στην ημέρα της μνήμης του: 8 Φεβρουαρίου και 17 Φεβρουαρίου για τους ανατολικούς και 7 Φεβρουαρίου και 9 Νοεμβρίου για τους δυτικούς. Το μόνο σίγουρο είναι ότι πρόκειται για ένα και μόνο πρόσωπο.

πγπ