Σύμφωνα με την παράδοση ένας από τους κατεξοχήν λόγους που ο Μέγας Κωνσταντίνος διάλεξε το Βυζάντιο για πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ήταν ο βίος του άγιου αυτού επισκόπου.

Τα βυζαντινά συναξάρια θεωρούν ότι ο Μητροφάνης είχε ευγενική καταγωγή. Πιθανότατα ήταν γιος του Δομέτιου, του αδελφού του αυτοκράτορος Πρόβου. Ο Δομέτιος ασπάστηκε το χριστιανισμό και μετακόμισε, μαζί με όλη την οικογένειά του στο Βυζάντιο, που ακόμη τότε ήταν μια μικρή πόλη της Θάλασσας του Μαρμαρά. Χειροτονήθηκε πρεσβύτερος από τον φίλο του επίσκοπο Ηρακλείας Τίτο, τον οποίο και διαδέχτηκε μετά το θάνατό του. Το ίδιο συνέβη με το Δομέτιο και τους γιους του αρχικά με τον Πρόβο (το όνομά του πήρε από το θείο του αυτοκράτορα) και στη συνέχεια με τον Μητροφάνη.

Δεν επιβεβαιώνεται ιστορικά εάν η επισκοπική έδρα της Ηρακλείας μεταφέρθηκε στο Βυζάντιο ή διαιρέθηκε όταν στην νέα πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας εγκαταστάθηκε η συνοδεία του Κωνσταντίνου. Όμως είναι σίγουρο πως εκείνη την περίοδο ο Μητροφάνης ήταν ήδη επίσκοπος και πριμάτος της πόλεως.

Λόγω της προχωρημένης ηλικίας και των προβλημάτων υγείας που αντιμετώπιζε ο Μητροφάνης δεν έλαβε μέρος στην Α’ Οικουμενική Σύνοδο της Νικαίας. Εξουσιοδότησε όμως τον ιερέα Αλέξανδρο -που θα γίνει μάλιστα διάδοχός του- να τον εκπροσωπήσει.

Κατά τον Φώτιο, ο Κωνσταντίνος επισκέφτηκε τον κατάκοιτο αρχιεπίσκοπο μια εβδομάδα πριν το θάνατό του και ο Μητροφάνης υπέδειξε στον Αυτοκράτοραως διάδοχό του στην αρχιεπισκοπική έδρα του Βυζαντίου τον πρεσβύτερο Αλέξανδρο.

πγπ