Σε μια εποχή όπου η παρακμή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας είναι προφανής, η χριστιανική Εκκλησία του πέμπτου αιώνα γινόταν όλο και περισσότερο μια δομή κατάλληλη να αντιμετωπίσει και να αντέξει την σύγκρουση με τους αντιπάλους της, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό της αυτοκρατορίας. Ο Κύριλλος, ο διάδοχος του θείου του Θεόφιλου, πατριάρχη Αλεξανδρείας της Αιγύπτου, γνώριζε καλά ποιος ήταν ο ρόλος του και τα καθήκοντα του. Το 403 πλαισιώνει το Θεόφιλο στην παράνομη Σύνοδο που έλαβε χώρα στο Δρυ της Χαλκηδόνας, η οποία καθαίρεσε και εξόρισε τον Ιωάννη Χρυσόστομο από Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως.
Με το θάνατο του Θεόφιλου, το 412, τον διαδέχεται ο Κύριλλος. Ο νέος πατριάρχης διατήρησε την τακτική του θείου που αποσκοπούσε στην εδραίωση και αύξηση του ρόλου της Εκκλησίας της Αλεξάνδρειας της Αιγύπτου: κάποιοι αποκάλεσαν τον Κύριλλο «Χριστιανό Φαραώ». Αλλά η κύρια ανησυχία του ήταν πάντοτε οι θρησκευτικές αντιπαραθέσεις.
Πολέμησε σθεναρά τον παγανισμό και τον Ιουδαϊσμό ενώ ταυτόχρονα ήταν πολύ απασχολημένος στις συγκρούσεις που προέκυψαν μέσα από στη χριστιανική εκκλησία. Σύμφωνα με κάποιες ιστορικές πηγές, στο όνομα της ορθής χριστιανικής πίστεως, ο Κύριλλος έγινε υποκινητής και ηθικός αυτουργός εξεγέρσεων και αιματηρών συγκρούσεων θύματα των οποίων ήταν όλοι εκείνοι που δεν ασπάζονταν τη χριστιανική διδασκαλία. Κάποιοι τον κατηγορούν ακόμα και για το θάνατο της γνωστής φιλοσόφου, αστρονόμου και μαθηματικού Υπατίας. Ακόμα και αν αυτό δεν είναι απολύτως σίγουρο, εντούτοις ο δυναμικός λόγος και το ισχυρό πνεύμα του Πατριάρχη σίγουρα ήταν ικανό να ωθήσει τα πλήθη σε ανεξέλεγκτές, βίαιες συμπεριφορές που ουκ ολίγες φορές έφταναν στα όρια του απάνθρωπου.
Από το 428 και μέχρι το θάνατό του το 444 ήταν το απόλυτο σημείο αναφοράς στην έριδα ανάμεσα στον αιρετικό Νεστόριο Πατριάρχη Κωνστα-ντινουπόλεως και τους υποστηρικτές του (ο Νεστόριος υπέπεσε σε αίρεση καθώς υποστήριζε ότι ο Χριστός είχε δύο πρόσωπα: ένα θεϊκό και ένα ανθρώπινο. Ως εκ τούτου η Παναγία δεν ήταν Θεοτόκος αλλά Χριστοτόκος, Μητέρα όχι του Υιού του Θεού αλλά του ανθρώπου Χριστού. Ο Νεστόριος και οι θέσεις του καταδικάστηκαν κατά την 3η Οικουμενική Σύνοδο της Εφέσου το 431).
Ίσως ο Κύριλλος να μην κατάφερε πάντοτε να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων και να υστερούσε κάποιων απαραίτητων αρετών που για τον απλό ευσεβή χριστιανό ένας άγιος έπρεπε να κατέχει. Τα γεγονότα της ιστορίας, όσο και άβολα κι αν είναι, μιλάνε από μόνα τους. Παρόλα αυτά οφείλουμε να αναγνωρίσουμε στον Κύριλλο έναν στύλο ορθής διδασκαλίας και έναν πεφωτισμένο επίσκοπο του οποίου το πνεύμα και ο λόγος απέτρεψαν τον κίνδυνο του λάθους και των αιρέσεων.
Το 1882 ο Πάπας Λέοντας 13ος τον ανακήρυξε Διδάσκαλο της Εκκλησίας.
πγπ
