14 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ
Ο Ιωάννης γεννήθηκε το 1542 στο Fontiveros όχι πολύ μακριά από την Άβιλα. Η οικογένειά του ήταν φτωχή σε υλικά αγαθά αλλά πολύ πλούσια σε αγάπη. Ο πατέρας του Ιωάννη ο Γκοντζάλο πριν το γάμο του ήταν πλούσιος καθώς οι γονείς του ήταν εύποροι αριστοκράτες, μέλη ξακουστής οικογενείας του Τολέδο. Η μέλλουσα σύζυγός του και μητέρα του Ιωάννη Κατερίνα δεν άνηκε στην κοινωνική τάξη του Γκοντζάλο, ήταν φτωχή αλλά ήταν πολύ όμορφη.
Η οικογένεια του Γκοντζάλο έθεσε τον όρο πως εάν εκείνος παντρευόταν με την Κατερίνα θα έχανε κάθε δικαίωμα στα περιουσιακά στοιχεία της οικογένειας. Ο Γκοντζάλο όμως απαρνήθηκε όλα τα υλικά αγαθά και ακολούθησε την αγάπη της καρδιάς του, την Κατερίνα.
Ο Ιωάννης ήταν το τρίτο παιδί της οικογένειας. Σύντομα έμεινε ορφανός από πατέρα ενώ η μητέρα του δεν έλαβε καμία βοήθεια από την οικογένεια του αποθανόντος συζύγου της. Έπρεπε, λοιπόν, να εργαστεί σκληρά για να αναθρέψει τα παιδιά της. Μετακόμισε στην Μεδίνα ντελ Κάμπο εκεί που υπήρχε ένα σημαντικό εμπορικό κέντρο, άρα πιθανότητα για εργασία. Σε εκείνη την πόλη ο Ιωάννης ξεκίνησε τα πρώτα του σχολικά βήματα. Στο εξής εργαζόταν σε διάφορες μικροδουλειές όπως ξυλουργός, ράφτης, νοσοκόμος για να μπορέσει να πληρώνει τα μαθήματα που παρακολουθούσε στο κολέγιο των Ιησουιτών. Ολοκλήρωσε τις σπουδές με μεγάλη επιτυχία το 1563 και εισήλθε στο Τάγμα των Καρμελιτάνων.
Λόγο της ευφυΐας του Ιωάννη οι ανώτεροι θέλησαν να τον στείλουν στο γνωστό Πανεπιστήμιο της Σαλαμάνκα. Εκεί είχε τη δυνατότητα να εμβαθύνει τις φιλοσοφικές και θεολογικές του γνώσεις αλλά αφιερώθηκε με περισσότερη ένταση στην πνευματική του ζωή μέσω της παρατεταμένης προσευχής, της άσκησης και της ενόρασης. Άρχισε, λοιπόν, να σκέπτεται να αλλάξει τάγμα και να πάει στου Κερτοζίνους. Όμως, λίγο καιρό πριν την ιερατική του χειροτονία θα συναντήσει μια μοναχή καρμελίτισσα, την Θηρεσία του Ιησού. Εκείνη, τριάντα χρόνια μεγαλύτερη από τον Ιωάννη και άνθρωπος με ισχυρή προσωπικότητα, είχε ήδη αγγίζει το σημείο της πνευματικής ωριμότητας. Είχε ξεκινήσει τη μεταρρύθμιση του Τάγματος των Καρμελίτισσων μοναχών και επιθυμούσε την ίδια μεταρρύθμιση να επεκτείνει στο ανδρικό τμήμα του τάγματος.
Η μεταρρύθμιση προέβλεπε ενόραση του Μυστηρίου του Θεού και ταυτόχρονα την αποστολή έξω από το μοναστήρι. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται η αγιοσύνη του μοναχού αλλά και των ανθρώπων εκτός μοναστηρίου. Το 1568 ιδρύεται το πρώτο ανδρικό μεταρρυθμισμένο μοναστήρι στην Άβιλα όπου επικεφαλής ήταν ο Ιωάννης. Οι μοναχοί αυτοί ονομάστηκαν Ξυπόλητοι Καρμελίτες.
Το 1572 η Θηρεσία εκλέγεται ηγουμένη στην μονή της Άβιλα, σε μια κοινότητα που δεν είχε ακόμη ακολουθήσει το μεταρρυθμιστικό ρεύμα. Αυτή ήταν αποστολή της Θηρεσίας -να μεταρρυθμίσει- η οποία ζήτησε την βοήθεια και την πνευματική υποστήριξη του Ιωάννη στο έργο της αυτό. Τα αποτελέσματα ήταν θεαματικά όμως ταυτόχρονα μεγάλωναν και οι αντιδράσεις εκείνων των μοναχών και ολόκληρων μονών που ήταν αντίθετες με την προτεινόμενη μεταρρύθμιση της Θηρεσίας.
Η έλλειψη κατανόησης, η ελλιπής επικοινωνία, οι προκαταλήψεις και δυστυχώς η χρήση ύπουλων τακτικών, τελείως αντι-ευαγγελικών δυσκόλεψαν πολύ τα πράγματα. Η Θηρεσία που είχε ανθρώπους να την προστατεύουν, μέχρι και τον Φίλιππο Β’, δεν υπέστη κανένα κακό από όλη αυτή την αντίδραση. Ο Ιωάννης όμως αντιμετώπισε όλη την ορμή της ανθρώπινης κακίας. Με εντολή του ανωτέρου του, με την κατηγορία του επαναστάτη και ανυπάκουου φυλακίστηκε σε ένα μοναστήρι στο Τολέδο.
Για εννιά μήνες έμενε σε ένα σκοτεινό και υγρό κελί, έχοντας μόνο το προσευχητάρι του, με μοναδική τροφή λίγο ψωμί και λίγο νερό, αντιμετώπισε πολλές ταπεινώσεις. Εγκαταλειμμένος από όλους αλλά όχι από την Θηρεσία, που προσπαθούσε να τον ελευθερώσει, αλλά κυρίως όχι από το Θεό. Μέσα σε αυτές τις άθλιες και απάνθρωπες συνθήκες που κάθε άλλο παρά μοναστήρι θυμίζει, ο Ιωάννης του Σταυρού, όπως ήταν το όνομά του συνέθεσε ένα από τα θερμότερα και πιο συγκλονιστικά ποιήματα αγάπης, γεμάτα συναισθήματα, εικόνες και σύμβολα. Ζώντας σε επαφή με το Θεό ακόμη και υπό αυτές τις συνθήκες, αντλούσε από την πηγή κάθε αγαθού, τον Παντοδύναμο Θεό, το φως της αισιοδοξίας, της ελπίδας και της ευτυχίας “ακόμα κι αν τριγύρω ήταν βράδυ”.
Την παραμονή της Μεταστάσεως της Θεοτόκου του 1578, με κίνδυνο της ζωής του απέδρασε από τη φυλακή.
Δύο χρόνια αργότερα οι Ξυπόλητοι Καρμελίτες αποκτούν από τη Ρώμη την αναγνώριση και την άδεια ύπαρξής τους και μαζί την ολοκληρωτική αυτονομία τους. Ο Ιωάννης επιτέλους μπόρεσε να εργαστεί στον πνευματικό τομέα χρησιμοποιώντας τα χαρίσματα που ο Κύριος του χάρισε.
Μοναχοί και μοναχές αλλά και πολλοί λαϊκοί βρήκαν σε εκείνον μια πνευματική πυξίδα κι έναν καθοδηγητή που θα τους ωθήσει πιο κοντά στο Θεό. Μεταξύ των γραπτών του ξεχωρίζει το Πνευματικό Άσμα, η Ανάβαση του Όρους Καρμήλου και η Σκοτεινή Νύκτα.
Παρόλο που η φιλοσοφική και θεολογική του κατάρτιση ήταν άρτια τα γραπτά του δεν αποτελούν καρπό έρευνας στις βιβλιοθήκες των Πανεπιστημίων αλλά είναι αποτέλεσμα της προσωπικής του ασκητικής και πνευματική εμπειρίας.
Για τον Ιωάννη του Σταυρού ο άνθρωπος είναι ένα ον σε συνεχή πορεία αναζήτησης του Θεού αφού από Εκείνον και για Εκείνον έχει πλαστεί.
Αυτή την επιστροφή στο Θεό την φαντάζεται σαν την ανάβαση του Όρους Καρμήλου, του οποίου η κορυφή συμβολίζει τον ίδιο το Θεό με την αγάπη Του και με τη Δόξα Του.
Για να φτάσει στο τέρμα, στον προορισμό, που είναι η ένωση αγάπης με το Θεό (ή αλλιώς χριστιανική αγιότητα) ο άνθρωπος πρέπει να αντιμετωπίσει με υπομονή και θάρρος δύο φάσεις, δηλαδή την εκπαίδευση των αισθήσεων (μέσω της νύκτας των αισθήσεων) και την ανανέωση του πνεύματος (μέσω της νύκτας του πνεύματος), και οι δύο εμπειρίες μυστήριες και επίπονες εσωτερικής αποστέρησης.
Ο Ιωάννης του Σταυρού πέθανε στις 14 Δεκεμβρίου 1591 στην Ανδαλουσία σε ηλικία μόλις 49 χρονών. Η μακαριονυμία του έγινε το 1675. Αγιοποιήθηκε από τον Πάπα Βενέδικτο 13ο το 1726 ενώ το 1926 ο Πάπας Πίος 11ος τον ανακήρυξε Διδάσκαλο της Εκκλησίας.
