12 Φεβρουαρίου Μνήμη αγ. Μελετίου Αρχιεπισκόπου Αντιοχείας
Ο άγιος Μελέτιος γεννήθηκε στη Μελιτηνή της Μικράς Αρμενίας, άγνωστο το πότε, και το 360 ορίζεται επίσκοπος Αντιοχείας.
Η Αντιόχεια πλήττεται από σφοδρές συγκρούσεις και αιρέσεις. Έτσι, λοιπόν, για να γίνει καλύτερα κατανοητός ο βίος του επισκόπου Μελετίου είναι χρήσιμο να ανατρέξουμε στην ιστορία της Εκκλησίας της Αντιόχειας και συγκεκριμένα τριάντα χρόνια πίσω.
Το 330, πέντε χρόνια πριν από τη Σύνοδο της Νικαίας, οι υποστηρικτές του Αρείου απέκτησαν από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο την καθαίρεση του αρχιεπισκόπου αγίου Ευσταθίου.
Ο Μελέτιος εμφανίζεται για πρώτη φορά στην ιστορία το 358 όταν εκλέχτηκε επίσκοπος Σεβαστείας. Ήρθε όμως αντιμέτωπος με πολλές δυσκολίες που τον ώθησαν να εγκαταλείψει την επισκοπική του έδρα και να καταφύγει στη Βέροια της Συρίας.
Όταν το 360 ο αρειανός επίσκοπος Ευδόξιος μετατέθηκε από την Αντιόχεια αρπάζοντας πραξικοπηματικά την έδρα της επισκοπής Κωνσταντινουπόλεως, ο Ακάκιος Καισαρείας προώθησε την εκλογή του Μελετίου στην Επισκοπή της Αντιόχειας, με σκοπό να επαναφέρει την ορθή πίστη, την ειρήνη και την ενότητα στην ταραγμένη Εκκλησία. Σε μια ομιλία λίγο μετά την ενθρόνισή του ο Μελέτιος διακήρυττε επισήμως την αφοσίωσή του στο Σύμβολο της Πίστεως της Νικαίας. Οι αρειανοί άδραξαν την ευκαιρία ζητώντας από τον αυτοκράτορα Κωνστάντιο να απομακρύνει άμεσα το νέο αρχιεπίσκοπο. Έτσι, ο Μελέτιος πήρε το δρόμο της επιστροφής προς τη Μελιτηνή την πατρίδα του ενώ τη θέση του πήρε ο αρειανός επίσκοπος Ευζώιος. Οι πιστοί του Μελετίου δίστασαν να έρθουν σε κοινωνία με το νέο επίσκοπο δημιουργώντας με αυτό τον τρόπο αυτό που λανθασμένα ονομάστηκε «σχίσμα του Μελετίου», διότι το πραγματικό σχίσμα στην Αντιόχεια είχε ήδη ξεκινήσει το 330.
Με την άνοδο του αυτοκράτορα Ιουλιανού του Παραβάτου (361 – 363 μ.Χ.) όλοι οι εξορισμένοι επίσκοποι ανακαλέστηκαν και το 362 ο Μελέτιος μπόρεσε να επιστρέψει στην Αντιόχεια.
Ο Αθανάσιος Αλεξάνδρειας επιστρέφοντας κι εκείνος από την εξορία προσπάθησε να επαναφέρει την ενότητα μεταξύ αρειανών και μελετιανών αλλά η προσπάθεια δεν ευδοκίμησε εξαιτίας ενός μεγάλου λάθους που έκανε ο Λουκίφερος από το Κάλιαρι ο οποίος περνώντας από την πόλη χειροτόνησε επίσκοπο τον Παυλίνο. Υπήρχαν, λοιπόν, ταυτόχρονα στην ίδια πόλη, στην ίδια έδρα τρεις επίσκοποι: ο Μελέτιος, ο Ευζώιος και ο Παυλίνος.
Το 363 ο Αθανάσιος, κατόπιν εντολής του αυτοκράτορα μετέβη στην Αντιόχεια. Εκεί προσπάθησε να πείσει τον Μελέτιο να εισέλθει σε κοινωνία μαζί του, αλλά ο Μελέτιος, κακώς συμβουλευμένος σύμφωνα με τον άγιο Βασίλειο, αρνήθηκε να δώσει απάντηση στην πρόσκληση του αρχιεπισκόπου Αλεξανδρείας. Έτσι ήταν ο Παυλίνος που εισήλθε σε κοινωνία με τον Αθανάσιο και επωφελήθηκε από την επιρροή που έχαιρε ο Αθανάσιος στη Ρώμη. Εντούτοις, ο Αθανάσιος συμπεριφέρθηκε πάντοτε με σεβασμό στο Μελέτιο. Το ίδιο βέβαια δεν μπορεί να ειπωθεί για το διάδοχό του.
Όταν ο Αθανάσιος βρισκόταν ακόμα στην Αντιόχεια, το 363, ο Μελέτιος συγκάλεσε σύνοδο σε μια προσπάθεια συμφιλίωσης. Δυστυχώς όμως η ομολογία πίστεως που προήλθε δεν ήταν ικανή να ικανοποιήσει όλες τις παρατάξεις.
Για άλλη μια φορά το 365 οι αρειανοί κατόρθωσαν να στείλουν το Μελέτιο στην εξορία που θα διαρκέσει δύο χρόνια. Η κατάσταση στην οποία βρισκόταν του στέρησε τη δυνατότητα να αποτελέσει μέρος της ομάδας των ανατολικών επισκόπων που συμφιλιώθηκαν με τον Πάπα Λιβέριο.
Η δράση του τα επόμενα χρόνια δεν είναι ξεκάθαρη μέχρι σε σημείο που το 371 θα πάρει για τρίτη φορά το δρόμο της εξορίας. Από τότε όμως βρήκε έναν προστάτη και υποστηρικτή στο πρόσωπο του αγίου Βασιλείου. Ο Βασίλειος που ήταν αποδεκτός από όλους ως ισχυρός υποστηρικτής της ορθής πίστεως και του Συμβόλου της Νικαίας, με παρεμβάσεις του προσπάθησε να πείσει αρχικά τον Αθανάσιο και κατόπιν τον Πάπα Δάμασο να επαναφέρουν το Μελέτιο σε κοινωνία, αλλά ο Πέτρος Αλεξάνδρειας, που είχε εντωμεταξύ διαδεχτεί τον Αθανάσιο στην Αλεξάνδρεια, είχε ενημερώσει αρνητικά τον Πάπα σχετικά με το Μελέτιο.
Οι διαμάχες και τα σχίσματα έπαψαν οριστικά όταν ο αυτοκράτορας Γρατιανός έδωσε τέλος στο αρειανό ζήτημα. Προς τα τέλη του 378 ο Μελέτιος μπόρεσε να επιστρέψει στην Αντιόχεια, όπου η κατάσταση είχε ήδη βελτιωθεί. Ο αυτοκρατορικός δελεγάτος ανέλαβε την αποστολή να επανέλθει στην Εκκλησία ότι είχε καταπατηθεί από τους αρειανούς και ο Παυλίνος τέθηκε στο περιθώριο. Το μόνο που εκκρεμούσε για τον Μελέτιο ήταν η κοινωνία με τον Πάπα. Το 379 συγκλήθηκε σύνοδος ώστε να βρεθεί μια ομολογία πίστεως που θα ήταν συμβατή με τις θέσεις της Νικαίας. Αυτή η φόρμουλα εγκρίθηκε από τη Σύνοδο της Κωνσταντινούπολης το 381 ενώ ο Μελέτιος εισήλθε σε κοινωνία με τον Πάπα.
Έπειτα από μια μακρά περίοδο διαμάχης και συγκρούσεων ο Μελέτιος τελικά κατάφερε να χαρεί όλα τα δικαιώματά του. Εντούτοις, αυτή η περίοδος δικαίωσης διήρκησε λίγο καθώς λίγο πριν την ολοκλήρωση της Συνόδου πέθανε ξαφνικά. Η κηδεία του έγινε στην Κωνσταντινούπολη και ο Γρηγόριος Νύσσης εκφώνησε τον επικήδειο λόγο. Με εντολή του Θεοδοσίου το σκήνωμά του μεταφέρθηκε στην Αντιόχεια και τοποθετήθηκε στον τάφο του αγίου μάρτυρα Βαβύλα.
Έξι χρόνια μετά το θάνατό ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος θα αναφερθεί με τα καλύτερα λόγια στο Μελέτιο. Εγκώμια για την προσωπικότητά του έπλεξε και ο Γρηγόριος Ναζιανζηνός. Οι μαρτυρίες των τριών αυτών μεγάλων ιεραρχών της Εκκλησίας μας αποτελούν εγγύηση της ορθότητας και δίνουν τέλος στην αβεβαιότητα που επικρατούσε γύρω από το θεολογικό πνεύμα του Μελετίου.
