«ΤΡΕΛΟΙ» ΑΠΟ ΑΓΑΠΗ
ΟΙ ΔΙΑ ΧΡΙΣΤΟΝ ΣΑΛΟΙ
ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΗ ΚΑΙ ΣΤΗ ΔΥΣΗ
ΟΙ «ΣΑΛΟΙ» ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ (2)
ΤΙ ΤΟΥΣ ΔΙΑΚΡΙΝΕΙ
Αυτό που διακρίνει κατ’ αρχάς αυτούς τους αγίους είναι η «τρελή» αγάπη τους για τον ταπεινό και εσταυρωμένο Χριστό. Η επιθυμία τους είναι να ταυτιστούν με τον εσταυρωμένο Χριστό, να συμμετάσχουν στην πτωχεία Του, στις ταπεινώσεις Του, ακόμη και στη φυσική γύμνωσή Του, πράγμα που συχνά τους κάνει να περπατούν γυμνοί στο δρόμο. Ο Ρώσος άγιος Θεοδόσιος, ιδρυτής της μονής των Σπηλαίων στο Κίεβο, που εκοιμήθη το 1074, στον Κανόνα του για τους μοναχούς γράφει: «Ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός έγινε φτωχός και ταπεινώθηκε, δίνοντας έτσι ένα παράδειγμα ώστε και εμείς να ταπεινωθούμε για Αυτόν. Υπέμεινε τις ατιμώσεις, τις φτυσιές, τους ραβδισμούς για τη σωτηρία μας. Είναι σωστό, επομένως, και εμείς να υποφέρουμε για να κερδίσουμε τον Χριστό» (G. P. PEDOTOV, A treasury of Russian Spirituality, London 1950, 20).
Όπως αναφέρει ο βιογράφος του, αυτός, από νέος, αν και ανήκε σε μια οικογένεια πλούσια και αριστοκρατική, «φορούσε ενδύματα μπαλωμένα. Τις περισσότερες φορές οι συγγενείς του τον πίεζαν να ντύνεται ωραία και να παίζει με τους συνομηλίκους τους. Σε εκείνο το σημείο αρνούνταν να τους ακούσει και προτιμούσε να είναι φτωχός μεταξύ φτωχών…[Και αργότερα] πήγαινε στα χωράφια να δουλέψει με τους δούλους δείχνοντας το μεγαλύτερο ζήλο».
Μία άλλη όψη που χαρακτηρίζει τους διὰ Χριστὸν σαλούς, ή «ιδιώτες» όπως τους ονόμαζαν, είναι ο έντονος εσχατολογικός τους προσανατολισμός (βλ. Α΄ Κορινθίους 1,18). Να υπενθυμίσουμε πως ο όρος «ιδιώτης»(στα αρχαία), προσδιορίζει έναν άνθρωπο που «ιδιωτεύει», δηλαδή που δεν ασχολείται με τα κοινά, άγνωστο, ασήμαντο, αγράμματο, έναν άνθρωπο αξιοκαταφρόνητο που βρίσκεται στα έσχατα κλιμάκια της πολιτισμένης κοινωνίας.
Ο τρόπος ζωής τους δηλώνει με δραματικό και εύγλωττο τρόπο την ένταση μεταξύ του παρόντος και του μέλλοντος. Ο κόσμος βρίσκει ανόητο και μωρό («μωρία») το μυστήριο του Σταυρού. Και είναι ακριβώς αυτό το μυστήριο του Χριστού, βιωμένο σε πρώτο πρόσωπο από αυτούς τους Αγίους για την αγάπη της Βασιλείας, που τους καθιστά μωρούς στα μάτια του κόσμου. Η ζωή τους γίνεται μια προφητική μαρτυρία της αξίας της Βασιλεί-ας και της αβεβαιότητας αυτού του κόσμου, που είναι ανίκανος να κατανοήσει το μυστήριο του Σταυρού που βίωσαν αυτοί οι άγιοι. Γι’ αυτό θεωρούνται «περιπλανώμενοι και ξένοι» σ’ αυτόν τον κόσμο. Η ζωή τους είναι μια συνεχής περιπλάνηση. Είναι πλανόδιοι κήρυκες που εφαρμόζουν ένα είδος «βεδουϊνοποίησης του ασκητισμού». Η «ξενιτεία», δηλαδή το να ζεις σ’ αυτό τον κόσμο ως «περιπλανώμενος και ξένος» που εκφράζεται και με τη μεταβλητότητα του τόπου, χαρακτηρίζει όλους αυτούς τους «διὰ Χριστὸν σαλούς».
Μια άλλη χαρακτηριστική όψη των σαλών είναι η απάθεια. Ο όρος δεν εκφράζει τη στωική συμπεριφορά των φιλοσόφων του όψιμου ελληνισμού, αλλά την αρετή που βοηθά-ει αυτούς τους αγίους να ξεπεράσουν την έμφυτη επιθυμία να βρουν σ’ αυτόν τον κόσμο σεβασμό και εκτίμηση. Αντίθετα, αυτοί ζουν για να γίνουν οι «ασήμαντοι, αγαπητοί στον Χριστό, οι τελευταίοι από όλους, οι ελάσσονες, οι ξεχασμένοι, οι περιφρονημένοι, για να μπορέσουν να νικήσουν την υπερηφάνεια, να απαρνηθούν τον εαυτό τους και να μη ζουν για τίποτα άλλο παρά για τον Κύριο. Ταυτίζονται πλήρως με τους δυστυχισμένους της γης. Οι ζητιάνοι, οι λεπροί, οι φυλακισμένοι δεν αντιπροσωπεύουν απλά περιπτώσεις που χρειάζονται βοήθεια, αλλά αδελφούς, στους οποίους ο Χριστός είναι παρών και περιμένει να εξυπηρετηθεί. Ο «σαλός» ζει μαζί τους, νιώθει ασφυκτικά δεμένος μαζί τους. Ανήκει σ’ αυτούς και μοιράζεται την τύχη τους» (G. SAWARD, Dieu à la folie, 48).
Ο G. Saward υπογραμμίζει άλλη μια όψη της προσωπικότητας αυτών των Αγίων: «το παιδικό τους πνεύμα, την έσχατη καθαρότητα και απλότητα καρδιάς και τη φλογερή αγάπη τους για τον εσταυρωμένο Χριστό, που τους καθιστά «τρελούς από αγάπη» (Αυτόθι, 49).
+ Ιωάννης Σπιτέρης
Αρχιεπίσκοπος
πρώην Κερκύρας
