Στην προηγούμενη ανάρτησή μας, κάναμε μια σύντομη αναφορά στο φαινόμενο του στιγματισμού σε κάποιους από τους αγίους της δυτικής μυστικιστικής παράδοσης. Κάποιος φίλος μας στο Fb (ο κ. Νικόλαος Καλκάνης) μας επισήμανε, σωστά, πως και στην ανατολική χριστιανοσύνη υπάρχει, τουλάχιστον, μία περίπτωση στιγματισμού, την οποία βρίσκουμε σε ένα βίο του Αγίου Μακαρίου του Αιγύπτιου. Τον ευχαριστώ.
Ωστόσο, εκτός από τα σωματικά στίγματα κάποιων αγίων της Δυτικής Εκκλησίας και των πληγών που κάθε άνθρωπος φέρνει στη σάρκα της ζωής του, υπάρχουν και πνευματικά στίγματα, αόρατες πληγές που μερικοί μύστες φέρνουν στο σώμα τους, ως απόρροια της «τρελής» αγάπης τους για τον Χριστό.
Τι είναι ο μυστικισμός
Στην ιστορία του χριστιανισμού, ανατολής και δύσης, συναντάμε το φαινόμενο του μυστικισμού. Με αυτόν τον όρο, εννοούμε, πολύ γενικά, τη βαθιά, βιωματική και υπαρξιακή εμπειρία που κάποιος έχει με το Θεό, κατά την πνευματική του ένωση με Εκείνον.
Ο χριστιανισμός, ουσιαστικά, συνίσταται στην αγαπητική ένωση του Θεού με τους ανθρώπους και των ανθρώπων μεταξύ τους, μέσω του Ιησού Χριστού εν Αγίω Πνεύματι. Η ύψιστη βιβλική έκφραση αυτής της ένωσης, παραμένει το Άσμα Ασμάτων, που διαδραματίζεται, μέσα σε ένα έντονο ερωτικό μυστικισμό, μεταξύ δύο ερωτευμένων, ενός κοριτσιού και ενός αγοριού.
Ο μύστης, φέρει στο σώμα του τις πληγές του Χριστού, τις ζει πρώτα στα κατάβαθα του είναι του, φέρει τα στίγματα του Χριστού στην «καρδιά» του, μέσω μιας απέραντης αγάπης, όπως αυτή των σαλών, που τον κάνει να επιθυμεί να συμμερίζεται τα πάθη του Αγαπημένου του. Πράγματι, η γενεσιουργός και μεταμορφωτική δύναμη του βαπτισμένου, στο όνομα του εσταυρωμένου και αναστημένου Χριστού, είναι η αγάπη που αγγίζει το εσώτατο βάθος του ανθρώπου.
Μερικοί χαρισματικοί χριστιανοί, βιώνουν αυτήν την ένωση με έναν εμπειρικό τρόπο, που εκφράζεται με ένα ποιητικό, σχεδόν ερωτικό, τρόπο. Η αγάπη για τον Χριστό είναι τόσο δυνατή, ώστε να δημιούργει στην «καρδιά» του μύστη «πνευματικές πληγές».
Ένα βέλος διαπερνά την καρδιά
Όπως η αγάπη για το γένος των ανθρώπων οδήγησε τον Χριστό στο σταυρό, έτσι και η αγάπη γι’ Αυτόν εντυπώνει μέσα στο μύστη ένα είδος πληγής στην καρδιά του. Αυτός που περισσότερο απ’ όλους εντρυφά σ’ αυτές τις μυστηριώδεις πληγές που δημιούργησε η αγάπη, είναι ο Άγιος Γρηγόριος Νύσσης (335/340-394;), ένας από τους κορυφαίους Έλληνες Πατέρες της Εκκλησίας, ειδικά στο μεγάλο αριστούργημά του Ἐξήγησις ἀκριβὴς εἰς τὰ ᾄσματα τῶν ᾀσμάτων. Σχολιάζοντας την έκφραση της νύμφης του Άσματος: «ὅτι τετρωμένη ἀγάπης ἐγώ» (πεθαίνω από της αγάπης την πληγή) (2,5), ο Νύσσης γράφει: «Η ψυχή μ’ αυτές τις λέξεις δείχνει το βέλος που εισέρχεται βαθιά στην καρδιά. Ο τοξότης είναι η αγάπη. Τώρα ξέρουμε, όπως μας διδάσκει η Γραφή, ότι η Αγάπη είναι ο ίδιος ο Θεός, ο οποίος ρίχνει το βέλος Του, δηλαδή τον Μονογενή, στην καρδιά των σωσμένων… Αχ! τι όμορφη και γλυκιά η πληγή δια της οποίας η Ζωή εισέρχεται πιο βαθιά μέσα μου» (ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΝΥΣΣΗΣ, Ἐξήγησις εἰς τὰ ᾄσματα τῶν ᾀσμάτων: PG 44, 765ΑΒ).
Αυτή η «πληγή», ταυτίζεται επομένως, με τη «χριστοποίηση» του βαπτισμένου και με την ανείπωτη μυστική εμπειρία που αποκτά η ψυχή του, καθώς ο Χριστός «διεισδύει» σε όλο της το είναι.
Αυτή η μεθυστική εμπειρία της «διείσδυσης» του Χριστού στην ανθρώπινη ύπαρξη, προϋποθέτει μια μακροχρόνια και επίπονη κάθαρση του ανθρώπου, μέσω της ενέργειας του Πνεύματος, που καίει τους ρύπους της αμαρτίας.
Ακόμα μια σκέψη του Γρηγορίου Νύσσης: «Αχ! Όμορφη και γλυκιά πληγή», αναφωνεί ο Γρηγόριος, «μέσω της οποίας η ζωή εισέρχεται στο εσωτερικό που ανοίγεται, μέσω του πόνου που προκαλεί το λάβωμα, όπως μια πόρτα κι ένα πέρασμα. Πράγματι, μόλις η ψυχή νιώθει να αγγίζεται από το λάβωμα της αγάπης, γρήγορα η πληγή μετατρέπεται σε γαμήλια χαρά» (ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΝΥΣΣΗΣ, Ἐξήγησις εἰς τὰ ᾄσματα τῶν ᾀσμάτων: PG 44, 852B).
Εμβαθύνοντας περαιτέρω τη σκέψη, του γράφει ο Νύσσης: «Η ψυχή δηλώνει ότι είναι λαβωμένη, με αυτό βεβαιώνει ότι το χτύπημα της θείας ράβδου εισήλθε στα κατάβαθα του είναι της. Καθόλου επιφανειακά. Πράγματι, η ψυχή δέχεται μέσα της τη δράση της πνευματικής ράβδου… πράγματι, πρόκειται για μια πληγή για την οποία αναφέρεται η Γραφή. Και ιδού το νόημα αυτών των λέξεων. Η θεία ράβδος … είναι το Άγιο Πνεύμα που καθαίρει τις ψυχές. Έτσι ο Παύλος έφερε τα στίγματα αυτών των χτυπημάτων και δόξαζε τις πληγές του λέγοντας: “εγώ φέρω τα στίγματα του Ιησού Χριστού”» (Αυτόθι: PG 1033CD).
Πρόκειται για μια επώδυνη πληγή, όμως η χαρά που προκαλεί στη συνέχεια είναι ανείπωτη, είναι μια χαρά αναστάσιμη. Φυσικά, εδώ όλο το λεξιλόγιο εμπνέεται από αναστάσιμες αναφορές: η επώδυνη συμμόρφωση με τον Εσταυρωμένο έχει ως τελικό σκοπό να οδηγήσει τον χριστιανό στη χαρούμενη συμμόρφωσή του με τον Αναστημένο.
Στη δυτική χριστιανική παράδοση, κλασικό παράδειγμα αυτής της μυστικής πληγής στην καρδιά, αποτελεί η Αγία Βερονίκη Giuliani(1660 – 1727), η οποία, σε κάποια στιγμή έκστασης, δέχθηκε από τον Εσταυρωμένο, με ένα βέλος, μία πληγή στην καρδιά της.
+ Ιωάννης Σπιτέρης
Αρχιεπίσκοπος
πρώην Κερκύρας
(στη φωτογραφία η Αγία Βερονίκη Τζουλιάνι (1660 – 1727) δέχεται από τον Χριστό τη μυστική πληγή στην καρδιά της)