ΠΑΠΑΣ ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ

ΓΕΝΙΚΗ ΑΚΡΟΑΣΗ

Πλατεία Αγίου Πέτρου

Τετάρτη, 4 Μαΐου 2022 

Κατήχηση περί Γήρατος – 8. Ελεάζαρ, η συνέπεια της πίστεως, κληρονομιά τιμής

Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές, καλημέρα!

Στην πορεία αυτών των κατηχήσεων για τα γηρατειά, σήμερα συναντάμε έναν βιβλικό χαρακτήρα -έναν ηλικιωμένο- ονόματι Ελεάζαρο, ο οποίος έζησε την εποχή του διωγμού του Αντίοχου του Επιφάνη. Είναι μια όμορφη προσωπικότητα. Η προσωπικότητά του μας δίνει μια μαρτυρία της ιδιαίτερης σχέσης που υπάρχει ανάμεσα στην πιστότητα του γήρατος και την τιμή της πίστεως. Είναι περήφανος για αυτό! Θα ήθελα να μιλήσω ακριβώς για την τιμή της πίστεως, όχι μόνο για τη συνέπεια, τη διακήρυξη, την αντίσταση της πίστεως. Η τιμή της πίστεως υφίσταται περιοδικά την πίεση, ακόμη και βίαιη, της κουλτούρας των κυβερνώντων, που επιδιώκει να την εξευτελίσει αντιμετωπίζοντάς την ως αρχαιολογικό εύρημα ή παλιά δεισιδαιμονία, αναχρονιστικό τοτέμ κ.ο.κ.

Η βιβλική ιστορία -ακούσαμε ένα μικρό απόσπασμα, αλλά είναι ωραίο να το διαβάσουμε όλο- αφηγείται το επεισόδιο κατά το οποίο οι Εβραίοι αναγκάστηκαν με διάταγμα του βασιλιά να φάνε κρέας που είχε θυσιαστεί στα είδωλα. Όταν έρχεται η σειρά του Ελεάζαρου, ο οποίος ήταν ένας ενενήνταχρονος γέροντας, με κύρος και πολύ σεβαστός από όλους, οι αξιωματικοί του βασιλιά τον συμβουλεύουν να καταφύγει σε μια προσποίηση, δηλαδή να προσποιηθεί ότι τρώει το κρέας χωρίς να το κάνει πραγματικά. Θρησκευτική υποκρισία, υπάρχει πολλή θρησκευτική υποκρισία, κληρική υποκρισία. Του λένε: «Μα υποκρίσου λίγο, δεν θα το προσέξει κανείς». Έτσι ο Ελεάζαρος θα είχε σωθεί, και -έλεγαν αυτοί- στο όνομα της φιλίας θα είχε δεχτεί τη χειρονομία συμπόνιας και στοργής τους. Άλλωστε -επέμεναν- επρόκειτο για μια ελάχιστη πράξη, να προσποιηθεί ότι τρώει αλλά να μην τρώει, μια ασήμαντη χειρονομία.

Είναι μικρό πράγμα, αλλά η ήρεμη και σταθερή απάντηση του Ελεάζαρου βασίζεται σε ένα θέμα που μας εντυπωσιάζει. Το κεντρικό σημείο είναι το εξής: το να ατιμώνεις την πίστη όταν είσαι στα γηρατειά, για να κερδίσεις μια χούφτα μέρες, δεν συγκρίνεται με την κληρονομιά που πρέπει να αφήσεις στους νέους, για όλες τις γενιές που θα έρθουν. Μα μπράβο αυτός ο Ελεάζαρος! Ένας γέροντας που έζησε με συνέπεια την πίστη του για μια ολόκληρη ζωή, και τώρα προσαρμόζεται για να προσποιηθεί την αποκήρυξή της, καταδικάζει τη νέα γενιά να νομίζει ότι ολόκληρη η πίστη ήταν μια μυθοπλασία, ένα εξωτερικό κάλυμμα που μπορεί να εγκαταλειφθεί. Δεν είναι όμως έτσι, λέει ο Ελεάζαρος. Μια τέτοια συμπεριφορά δεν τιμά την πίστη, ούτε ενώπιον του Θεού. Και η επίδραση αυτού του εξωτερικού ευτελισμού θα είναι καταστροφική για τον εσωτερικό κόσμο των νέων. Βλέπουμε τη συνέπεια αυτού του ανθρώπου που σκέφτεται τους νέους, σκέφτεται τη μελλοντική κληρονομιά, σκέφτεται τον λαό του!

Είναι ακριβώς τα γηρατειά –και αυτό είναι όμορφο για όλους εσάς τους ηλικιωμένους, έτσι δεν είναι!– είναι τα γηρατειά που εμφανίζονται εδώ ως το αποφασιστικό μέρος, το αναντικατάστατο μέρος αυτής της μαρτυρίας. Ένας ηλικιωμένος ο οποίος, λόγω της ευαλωτότητάς του, δεχόταν να θεωρήσει την πρακτική της πίστεως ως ασήμαντη, θα έκανε τους νέους να πιστέψουν ότι η πίστη δεν έχει καμία πραγματική σχέση με τη ζωή. Αυτή θα τους φαινόταν, από την έναρξή της, ως ένα σύνολο συμπεριφορών που, αν χρειαστεί, μπορούν να ακυρωθούν ή να συγκαλυφθούν, διότι καμία από αυτές δεν είναι τόσο σημαντική για τη ζωή.

Ο αρχαίος ετερόδοξος Γνωστικισμός, ο οποίος ήταν μια πολύ ισχυρή και πολύ σαγηνευτική παγίδα για τον Χριστιανισμό των πρώτων αιώνων, στοχαζόταν ακριβώς πάνω σε αυτό, και είναι παλιά αυτή η τάση: ότι η πίστη είναι μια πνευματικότητα, όχι μια πρακτική, μια δύναμη του νου, όχι μια μορφή ζωής. Η πιστότητα και η τιμή της πίστεως, σύμφωνα με αυτή την αίρεση, δεν έχουν καμία σχέση με τη συμπεριφορά της ζωής, τους θεσμούς της κοινότητας, τα σύμβολα του σώματος. Η σαγήνη αυτής της προοπτικής είναι ισχυρή, διότι ερμηνεύει, με τον δικό της τρόπο, μια αδιαμφισβήτητη αλήθεια: ότι η πίστη δεν μπορεί ποτέ να περιοριστεί σε ένα σύνολο διατροφικών κανόνων ή κοινωνικών πρακτικών. Η πίστη είναι κάτι άλλο. Το αρνητικό είναι ότι η Γνωστική ριζοσπαστικοποίηση αυτής της αλήθειας ακυρώνει τον ρεαλισμό της χριστιανικής πίστεως, διότι η χριστιανική πίστη είναι ρεαλιστική, η χριστιανική πίστη δεν είναι μόνο να απαγγέλλεις το Πιστεύω, αλλά να σκέφτεται το Πιστεύω, να καταλαβαίνεις το Πιστεύω, να βιώνεις το Πιστεύω. Να εργάζεσαι με τα χέρια σου. Αντιθέτως, αυτή η Γνωστική πρόταση είναι μια «προσποίηση», το σημαντικό είναι να έχεις την πνευματικότητα μέσα σου και μετά μπορείς να κάνεις ό,τι θέλεις. Και αυτό δεν είναι χριστιανικό. Είναι η πρώτη αίρεση των Γνωστικών, που είναι πολύ της μόδας εδώ, αυτή τη στιγμή, σε πολλά κέντρα πνευματικότητας και ούτω καθεξής. Και η αίρεση αυτή αδειάζει επίσης τη μαρτυρία εκείνων των ανθρώπων που δείχνουν τα συγκεκριμένα σημεία του Θεού στη ζωή της κοινότητας και αντιστέκονται στις διαστροφές του πνεύματος μέσω των πράξεων του σώματος.

Ο Γνωστικός πειρασμός ο οποίος -ας πούμε τη λέξη- είναι μια από  αιρέσεις, μια από τις θρησκευτικές παρεκκλίσεις αυτής της εποχής, παραμένει πάντα επίκαιρος. Υπάρχουν πολλές τάσεις στην κοινωνία μας και στον πολιτισμό μας, κατά τις οποίες η πρακτική της πίστεως παρουσιάζεται αρνητικά, άλλοτε με τη μορφή πολιτισμικής ειρωνείας, άλλοτε με κεκαλυμμένη περιθωριοποίηση. Η πρακτική της πίστεως για αυτούς τους Γνωστικούς που ήδη υπήρχαν την εποχή του Ιησού, θεωρείται ως άχρηστη και μάλιστα επιβλαβής εξωτερικότητα, ως απαρχαιωμένο υπόλειμμα, ως συγκαλυμμένη δεισιδαιμονία. Εν ολίγοις, ότι είναι κάτι για γέρους. Η πίεση που ασκεί αυτή η αδιάκριτη κριτική στις νεότερες γενιές είναι ισχυρή. Ξέρουμε βέβαια ότι η άσκηση της πίστεως μπορεί να γίνει μια άψυχη εξωτερικότητα -αυτός είναι ο άλλος κίνδυνος, ο αντίθετος- αλλά αφ’ εαυτού της δεν είναι καθόλου. Ίσως είναι στο χέρι μας, σ’ εμάς τους ηλικιωμένους, μια πολύ σημαντική αποστολή: να αποδώσουμε στην πίστη την τιμή της, να την κάνουμε συνεπή, όπως δείχνει η μαρτυρία του Ελεάζαρου, συνέπεια μέχρι τέλους. Η άσκηση της πίστεως δεν είναι το σύμβολο της αδυναμίας μας, αλλά μάλλον το σημείο της δύναμής της. Δεν είμαστε πια μικρά παιδιά. Δεν κάναμε πλάκα όταν ξεκινήσαμε να ακολουθήσουμε τον δρόμο του Κυρίου! Όχι!

Η πίστη αξίζει σεβασμό και τιμή μέχρι τέλους: άλλαξε τη ζωή μας, καθάρισε το μυαλό μας, μας δίδαξε τη λατρεία του Θεού και την αγάπη προς τον πλησίον. Είναι ευλογία για όλους! Αλλά όλη η πίστη, όχι ένα μέρος. Δεν θα ανταλλάξουμε την πίστη για λίγες μέρες ησυχίας, αλλά θα κάνουμε όπως ο Ελεάζαρος, συνεπείς μέχρι τέλους μέχρι το μαρτύριο. Θα δείξουμε, με κάθε ταπείνωση και σταθερότητα, ακριβώς στα γηρατειά μας, ότι η πίστη δεν είναι κάτι «για γέρους», αλλά είναι τρόπος ζωής. Ας πιστέψουμε στο Άγιο Πνεύμα, που κάνει τα πάντα νέα, και Αυτό θα μας βοηθήσει ευχαρίστως.

Αγαπητοί μου αδελφοί και αδελφές ηλικιωμένοι, για να μην πω γέροι -είμαστε στην ίδια ομάδα- σας παρακαλώ, ας κοιτάξουμε τους νέους. Αυτοί μας κοιτάνε, ας μην το ξεχνάμε αυτό. Θυμάμαι εκείνη την όμορφη μεταπολεμική ταινία: «Τα παιδιά μάς κοιτάνε». Μπορούμε να πούμε το ίδιο με τους νέους: οι νέοι μάς κοιτάνε και η συνέπειά μας μπορεί να τους ανοίξει έναν όμορφο δρόμο ζωής. Αντιθέτως, οποιαδήποτε υποκρισία θα κάνει μεγάλο κακό. Ας προσευχηθούμε οι μεν για τους δε. Είθε ο Θεός να ευλογεί όλους εμάς τους γέροντες!

——————–

Μετάφραση: π.Λ