ΠΑΠΑΣ ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ
ΓΕΝΙΚΗ ΑΚΡΟΑΣΗ
Πλατεία Αγίου Πέτρου
Τετάρτη,8 Ιουνίου 2022
Κατήχηση περί Γήρατος – 13. Νικόδημος. «Πώς είναι δυνατόν ένας άνθρωπος ηλικιωμένος να γεννηθεί ξανά» (Ιω 3,4)
Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές, καλημέρα!
Από τις πιο αξιοσημείωτες μορφές ηλικιωμένων στα Ευαγγέλια είναι ο Νικόδημος -ένας από τους ηγέτες των Ιουδαίων- ο οποίος, θέλοντας να γνωρίσει τον Ιησού, πήγε κρυφά κοντά του τη νύχτα (βλ. Ιω 3,1-21). Στη συζήτηση του Ιησού με τον Νικόδημο αναδύεται η καρδιά της αποκάλυψης του Ιησού και της λυτρωτικής αποστολής του, όταν λέει: «Τόσο πολύ αγάπησε ο Θεός τον κόσμο, ώστε παρέδωσε στον θάνατο τον μονογενή του Υιό, για να μη χαθεί όποιος πιστεύει σ’ αυτόν αλλά να έχει ζωή αιώνια» (στ. 16).
Ο Ιησούς λέει στον Νικόδημο ότι για να «δεί κανείς τη βασιλεία του Θεού» πρέπει «να γεννηθεί άνωθεν» (βλ. στ.3). Δεν είναι θέμα να ξαναγεννηθούμε από την αρχή, να επαναλάβουμε τον ερχομό μας στον κόσμο, ελπίζοντας ότι μια νέα μετενσάρκωση θα ανοίξει ξανά τη δυνατότητά μας για μια καλύτερη ζωή. Αυτή η επανάληψη δεν έχει νόημα. Πράγματι, θα άδειαζε τη βιωμένη ζωή από κάθε νόημα, σβήνοντάς την σαν να ήταν ένα αποτυχημένο πείραμα, μια ληγμένη αξία, ένα κενό που πρέπει να χαθεί. Όχι, δεν είναι αυτό. Αυτή η ζωή είναι πολύτιμη στα μάτια του Θεού: μας προσδιορίζει ως πλάσματα που Εκείνος αγαπά με τρυφερότητα. Η «άνωθεν γέννηση», που μας επιτρέπει να «εισέλθουμε» στη βασιλεία του Θεού, είναι μια γέννηση εν τω Πνεύματι, ένα πέρασμα μέσα από τα ύδατα προς τη γη της επαγγελίας μιας δημιουργίας συμφιλιωμένης από την αγάπη του Θεού. Είναι αναγέννηση άνωθεν, με τη χάρη του Θεού. Δεν σημαίνει να γεννηθείς βιολογικά ακόμη μια φορά.
Ο Νικόδημος παρεξηγεί αυτή τη γέννηση, και αναφέρεται στο γήρας ως απόδειξη της αδυναμίας του: ο άνθρωπος αναπόφευκτα γερνά, το όνειρο μιας αιώνιας νεότητας εξαφανίζεται οριστικά. Πώς μπορεί να φανταστεί ένα μέλλον που να έχει τη μορφή γέννησης; Ο Νικόδημος σκέφτεται έτσι και δεν βρίσκει τρόπο να καταλάβει τα λόγια του Ιησού. Αυτό το «να ξαναγεννηθείς», τι είναι;
Η ένσταση του Νικόδημου είναι πολύ διδακτική για εμάς. Μπορούμε στην πραγματικότητα να την ανατρέψουμε, υπό το φως του λόγου του Ιησού, με την ανακάλυψη μιας αποστολής κατάλληλης για τα γηρατειά. Πράγματι, το να είσαι ηλικιωμένος όχι μόνο δεν αποτελεί εμπόδιο για την άνωθεν γέννηση για την οποία μιλάει ο Ιησούς, αλλά γίνεται η κατάλληλη στιγμή για να τη φωτίσεις, διαλύοντάς την από την παρεξήγηση μιας χαμένης ελπίδας. Η εποχή μας και η κουλτούρα μας, που δείχνουν μια ανησυχητική τάση να θεωρούν τη γέννηση ενός παιδιού σαν απλή υπόθεση βιολογικής παραγωγής και αναπαραγωγής του ανθρώπου, στη συνέχεια καλλιεργούν τον μύθο της αιώνιας νεότητας ως εμμονή -απελπισμένη- μιας άφθαρτης σάρκας. Γιατί τα γηρατειά -από πολλές απόψεις- περιφρονούνται; Διότι φέρνουν το αδιάψευστο στοιχείο της απόρριψης αυτού του μύθου, που θα ήθελε να μας κάνει να επιστρέψουμε στη μήτρα της μητέρας μας, για να επιστρέφουμε πάντα νέοι στο σώμα.
Η τεχνική έλκεται από αυτόν τον μύθο με όλους τους τρόπους: ενώ είμαστε εν αναμονή να νικήσουμε τον θάνατο, μπορούμε να κρατήσουμε το σώμα ζωντανό με φάρμακα και καλλυντικά, που επιβραδύνουν, κρύβουν, απομακρύνουν το γήρας. Φυσικά, άλλο είναι η ευεξία, άλλο η τροφοδοσία του μύθου. Δεν μπορεί να αμφισβητηθεί, ωστόσο, ότι η σύγχυση μεταξύ των δύο πτυχών μάς δημιουργεί μια κάποια ψυχική σύγχυση.
Σύγχυση της ευεξίας με την τροφοδοσία του μύθου της αιώνιας νιότης. Πολλά γίνονται για να έχουμε αυτή τη νιότη: πολλά μακιγιάζ, πολλές χειρουργικές επεμβάσεις για να φαίνεσαι νέος. Θυμάμαι τα λόγια μιας σοφής Ιταλίδας ηθοποιού, της Magnani, όταν της είπαν ότι έπρεπε να της αφαιρέσουν τις ρυτίδες, και είπε: «Όχι, μην τις αγγίζεις! Χρειάστηκαν τόσα χρόνια για να τις αποκτήσω: μην τις αγγίζεις!». Είναι αυτό: οι ρυτίδες είναι σύμβολο εμπειρίας, σύμβολο ζωής, σύμβολο ωριμότητας, σύμβολο του ότι έχεις κάνει ένα ταξίδι. Μην τις αγγίζεις για να γίνεις νέος, νέος στο πρόσωπο: αυτό που ενδιαφέρει είναι η όλη προσωπικότητα, αυτό που ενδιαφέρει είναι η καρδιά, και η καρδιά μένει με αυτή τη νεανικότητα του καλού κρασιού, που όσο παλαιώνει τόσο καλύτερο είναι.
Η ζωή σε θνητή σάρκα είναι ένα όμορφο «ανολοκλήρωτο» έργο: όπως ορισμένα έργα τέχνης που έχουν μια μοναδική γοητεία ακριβώς χάρη στην ατελότητά τους. Επειδή η ζωή εδώ κάτω είναι «μύηση», όχι ολοκλήρωση: ερχόμαστε στον κόσμο ακριβώς έτσι, ως αληθινά πρόσωπα, για πάντα, ως πρόσωπα που προοδεύουν σε ηλικία, αλλά είναι για πάντα αληθινά. Και η ζωή σε θνητή σάρκα είναι πολύ μικρός χωροχρόνος για να διατηρήσουμε ανέπαφο και να ολοκληρώσουμε το πιο πολύτιμο κομμάτι της ύπαρξής μας στον καιρό του κόσμου. Η πίστη, η οποία αποδέχεται το ευαγγελικό άγγελμα της βασιλείας του Θεού στην οποία είμαστε προορισμένοι, έχει ένα εξαιρετικό πρώτο αποτέλεσμα, λέει ο Ιησούς. Η πίστη μας επιτρέπει να «δούμε» τη βασιλεία του Θεού.Γινόμαστε ικανοί να δούμε αληθινά τα πολλά σημεία της προσέγγισης της ελπίδας μας για την εκπλήρωση, αυτής που φέρει στη ζωή μας το σημείο του προορισμού για την αιωνιότητα εν Θεώ.
Τα σημεία είναι αυτά της ευαγγελικής αγάπης, που φωτίζονται με πολλούς τρόπους από τον Ιησού. Και αν μπορούμε να τα «δούμε», μπορούμε επίσης να «εισέλθουμε» στη βασιλεία, με τη διέλευση του Πνεύματος μέσα από το ύδωρ που αναγεννά.
Το γήρας είναι η κατάσταση, που έχει δοθεί σε πολλούς από εμάς, κατά την οποία το θαύμα αυτής της άνωθεν γέννησης μπορεί να αφομοιωθεί ενδόμυχα και να γίνει αξιόπιστο για την ανθρώπινη κοινότητα: δεν μεταδίδει νοσταλγία για τη γέννηση εν χρόνω, αλλά αγάπη για τον τελικό προορισμό. Από αυτή την οπτική γωνία, τα γηρατειά έχουν μια μοναδική ομορφιά: βαδίζουμε προς τον Αιώνιο. Κανείς δεν μπορεί να ξαναμπεί στη μήτρα της μητέρας του, ούτε καν στο τεχνολογικό και καταναλωτικό υποκατάστατό της. Αυτό δεν δίνει σοφία, αυτό δεν δίνει μια ολοκληρωμένη πορεία, αυτό είναι τεχνητό. Θα ήταν λυπηρό, ακόμη κι αν ήταν δυνατό.
Ο ηλικιωμένος βαδίζει μπροστά, προς τον προορισμό του, προς τον ουρανό του Θεού. Ο ηλικιωμένος προχωρά με τη σοφία που αποκόμισε κατά τη διάρκεια της ζωής του. Τα γηρατειά είναι λοιπόν μια ιδιαίτερη περίοδος για να απαλλάξουμε το μέλλον από την τεχνοκρατική ψευδαίσθηση της βιολογικής και ρομποτικής επιβίωσης, αλλά κυρίως διότι ανοίγουν στην τρυφερότητα της δημιουργικής και γενεσιουργού μήτρας του Θεού.
Εδώ, θα ήθελα να τονίσω αυτή τη λέξη: η τρυφερότητα των ηλικιωμένων. Παρατηρήστε έναν παππού ή μια γιαγιά πώς κοιτάζουν τα εγγόνια, πώς χαϊδεύουν τα εγγόνια τους: αυτή η τρυφερότητα, απαλλαγμένη από όλες τις ανθρώπινες δοκιμασίες, που έχει ξεπεράσει τις ανθρώπινες δοκιμασίες και μπορεί να δώσει ελεύθερα αγάπη, τη στοργική εγγύτητα του ενός για τους άλλους. Αυτή η τρυφερότητα ανοίγει την πόρτα στην κατανόηση της τρυφερότητας του Θεού. Ας μην ξεχνάμε ότι το Πνεύμα του Θεού είναι εγγύτητα, συμπόνια και τρυφερότητα. Ο Θεός είναι έτσι, ξέρει να χαϊδεύει. Και τα γηρατειά μας βοηθούν να κατανοήσουμε αυτή τη διάσταση του Θεού που είναι η τρυφερότητα. Τα γηρατειά είναι η ιδιαίτερη στιγμή για να απαλλάξουμε το μέλλον από την τεχνοκρατική ψευδαίσθηση, είναι η ώρα της τρυφερότητας του Θεού που δημιουργεί, φτιάχνει δρόμο για όλους μας.
Είθε το Πνεύμα το Άγιο να μας χαρίσει την επανέναρξη αυτής της πνευματικής -και πολιτιστικής- αποστολής του γήρατος, που μας συμφιλιώνει με την άνωθεν γέννηση. Όταν σκεφτόμαστε έτσι τα γηρατειά, τότε λέμε: γιατί αυτή η κουλτούρα της απόρριψης αποφασίζει να απορρίψει τους ηλικιωμένους, θεωρώντας τους μη χρήσιμους; Οι ηλικιωμένοι είναι οι αγγελιοφόροι του μέλλοντος, οι ηλικιωμένοι είναι οι αγγελιοφόροι της τρυφερότητας, οι ηλικιωμένοι είναι οι αγγελιοφόροι της σοφίας μιας βιωμένης ζωής. Ας προχωρήσουμε και ας κοιτάξουμε τους ηλικιωμένους.
———————
Μετάφραση: π.Λ