Μονή και Σχολή Ουρσουλινών

στα Λουτρά της Τήνου 

Το μoναχικό τάγμα των Ουρσουλινών, υπό την προστασία της Αγίας Ούρσουλας, ιδρύθηκε το 1535 στην Ιταλία από την Άντζελα Μερίτζι (1474-1540), η οποία ανακηρύχθηκε Αγία το 1768.

Κατά τον 17ο αιώνα, το Τάγμα εξαπλώθηκε σε όλη την Ευρώπη και στις αρχές του 18ου έφτασε στην Ελλάδα (Τήνο και Νάξο). Οι Ουρσουλίνες αρχικά ζούσαν στα σπίτια τους και ασκούσαν εκεί τα θρησκευτικά τους καθήκοντα.

Το 1704 οι πρώτες Ουρσουλίνες μοναχές φτάνουν στην Τήνο, ενώ το 1862 ιδρύεται το πρώτο οργανωμένο μοναστήρι στο χωριό Λουτρά από την Μαρία – Άννα Ληβς.

Η Μαρία – Άννα, Αγγλίδα η οποία γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1825, πρώην διαμαρτυρόμενη, παρά τις αντιρρήσεις της μητέρας της, ασπάστηκε τον καθολικισμό το 1853 και εισήχθη ως τρόφιμος στη Μονή Αδελφών Αγίου Ιωσήφ Σύρου.

Το 1853 ονομάστηκε Ιγνατία προς τιμήν του προστάτη της, Άγιου Ιγνάτιου και περιεβλήθη το μοναχικό ένδυμα του τάγματος των Ουρσουλινών. Λίγο αργότερα, ζήτησε την άδεια από την καθολική εκκλησία να ιδρύσει στην Τήνο μοναστήρι Ουρσουλινών.

Με τη βοήθεια Γαλλίδων Ουρσουλινών που φτάνουν στην Τήνο, ιδρύει σε ηλικία 37 ετών και οργανώνει τη μονή. Διαθέτει μάλιστα ολόκληρη την πατρική της κληρονομιά για την επίτευξη του σκοπού αυτού.

Το έργο ολοκληρώθηκε το 1867. Το κτιριακό συγκρότημα της μονής μέσα σε δενδροφυτεμένη και περιφραγμένη έκταση. Ήταν ένα ξεκίνημα για ένα λαμπρό μέλλον, που έμελλε να στεγάσει ταυτόχρονα ή διαδοχικά ορφανοτροφείο, οικοτροφείο, γαλλικό Γυμνάσιο, πανεπιστήμιο, ελληνικό δημοτικό, ταπητουργία, ραπτική, αργαλειούς κλπ.
 
Δυο χρόνια μετά την εγκατάστασή τους στην Τήνο, είχε ήδη σχηματιστεί μια μικρή κοινότητα από τέσσερις αδελφές και ένα σχολείο, όπου φοιτούσαν εικοσιτέσσερα κορίτσια του νησιού. Το 1876-1877, έχουμε αιτήσεις απ’ όλο το χώρο της Ανατολής για να γίνουν δεκτές μαθήτριες στο Σχολείο των Λουτρών.

Το 1890 το δυναμικό του Σχολείου αριθμεί 36 καλόγριες (13 ελληνίδες Τηνιακές, 13 Γαλλίδες και οι υπόλοιπες διαφόρων εθνικοτήτων), και 102 μαθήτριες (54 καθολικές και 48 ορθόδοξες).

Κατά την περίοδο 1910-1930,περίοδος της μεγάλης ακμής της Σχολής, φοιτούν σ’ αυτήν περισσότερες από 300 οικότροφες μαθήτριες απ’ όλο τον ελλαδικό κόσμο. Κατά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η Σχολή έκλεισε, αφού ήταν δύσκολη τόσο η φοίτηση όσο και η ασφάλεια των μαθητριών. Μετά τον πόλεμο η επαναλειτουργία ήταν δύσκολη. Οι νησιώτες εγκατέλειπαν τα νησιά τους για να αναζητήσουν δουλειά στην πρωτεύουσα ή στις μεγάλες πόλεις. Η Τήνος άδειαζε και τα χωριά ερήμωναν. Ελλείψει μαθητριών, το Σχολείο περιορίζεται στα παιδιά του δημοτικού, το οποίο λειτούργησε μέχρι το 1984.

Οι Αδελφές παρέμειναν στα Λουτρά μέχρι το έτος 1985, προσφέροντας εκπαιδευτικό έργο σε χιλιάδες μαθήτριες από την Τήνο τα νησιά του Αιγαίου, την Αθήνα και τις παραλιακές Πόλεις της Μικράς Ασίας.

Σήμερα, η μία αδελφή Ουρσουλίνα που υπηρετεί στην Τήνο έχει μεταφερθεί στην πόλη της Τήνου, όπου επιδίδεται κυρίως σε ποιμαντική διακονία και ανθρώπινη συμπαράσταση.

Στα τριακόσια χρόνια παρουσίας των αδελφών Ουρσουλινών στο νησί της Τήνου αυτοί οι τομείς δέχτηκαν την ανεκτίμητη προσφορά τους. Η κατήχηση ήταν και είναι η πρώτη προτεραιότητά τους. Η σωστή και ολοκληρωμένη μόρφωση μέσα από την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση των κοριτσιών της Τήνου και όλου του Αιγαίου, ήταν για πολλά χρόνια σχεδόν έργο μονοπωλιακό.

Η κοινωνική δράση τους, η προσφορά εργασίας σε πολλές οικογένειες και αργότερα σε πολλές κοπέλες των φτωχών χωριών μας, κάλυψε πολλές ανάγκες σε δύσκολες στιγμές της οικογενειακής και ατομικής οικονομίας

Ιερά Μονή Ουρσουλινών 
Αναμφισβήτητα, η Μονή, που στέκεται στο ίδιο σημείο, στο χωριό Λουτρά, πάνω από 150 χρόνια, αποτελεί ένα σημαντικό κληροδότημα της ιστορίας του νησιού. Στις εγκαταστάσεις της φιλοξενούνταν η περίφημη Ελληνογαλλική Σχολή, στην οποία προγυμνάστηκαν πολλές γενιές κοριτσιών από όλη την Ελλάδα. Επιπρόσθετα, οι μοναχές, ταγμένες στη φιλανθρωπία, στην ηθική και στην κοινωνική προσφορά παρείχαν απλόχερα τη βοήθειά τους στους ντόπιους, άλλοτε κάτω από ευνοϊκές, αλλά, τις περισσότερες φορές, κάτω από τις δύσκολες συνθήκες των καιρών.

Το συγκρότημα περικλείει τα δύο βασικά οικοδομήματα (μοναστήρι και σχολή), τον κήπο και το προαύλιο. Το Καθολικό, που τιμά την Ιερά Καρδία του Ιησού, ανοικοδομήθηκε το 1870 παραπλεύρως και έχει την πόρτα του στον κοινοτικό δρόμο. 

Από αρχιτεκτονικής απόψεως, το σύνολο των μοναστηριακών χώρων διακρίνεται για την εσωστρέφεια και την απόλυτη απομόνωσή του, ενώ το Καθολικό είναι εξωστρεφές και ιδιαίτερα προσιτό στους επισκέπτες. 

Ολόκληρο το συγκρότημα είναι κτισμένο με τον παραδοσιακό κυκλαδικό τρόπο κατασκευής. Επίσης στους χώρους της πρώην σχολής λειτουργεί λαογραφικό μουσείο.
Το συγκρότημα κτίστηκε σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Αρχικά λειτούργησε η νότια πτέρυγα, όπου στεγάζονταν η μονή, το ορφανοτροφείο, το δημοτικό και το γυμνάσιο. 

Η πρώτη μικρή κοινότητα αποτελούνταν από τέσσερις μοναχές, ενώ στο σχολείο φοιτούσαν 24 κορίτσια του νησιού. Το 1877 ιδρύθηκε και οργανώθηκε η Γαλλική Σχολή, που απευθύνονταν σε Καθολικά και Ορθόδοξα κορίτσια. Στο τέλος του 1890 ολοκληρώθηκε η ανατολική πτέρυγα που χρησιμοποιήθηκε ως επέκταση της σχολής.

Στις αρχές του 20ού αιώνα τόσο η μονή, όσο και το σχολείο γνωρίζουν τη μεγαλύτερη άνθισή τους. Οι πάνω από 200 μαθήτριες – κόρες εύπορων οικογενειών, καθώς και τα 20 ορφανά και τα παιδιά των γύρω χωριών που παρακολουθούσαν δωρεάν τα μαθήματα, ώθησαν τις μοναχές στην επέκταση των σχολικών εγκαταστάσεων. 

Το 1931 δραστηριοποιείται το ιδιωτικό Ελληνογαλλικό Γυμνάσιο. Πενήντα – εξήντα μορφωμένες καλόγριες αναλαμβάνουν τη διδασκαλία, η οποία εκτός από τα βασικά μαθήματα περιλαμβάνει τρόπους καλής συμπεριφοράς, χαρακτική, ζωγραφική και πιάνο. 

Παράλληλα μάθαιναν ταπητουργία, ραπτική και υφαντική, ενώ τους θερινούς μήνες μεταφέρονται στις κατασκηνώσεις της Κολυμπήθρας, που σήμερα ανήκουν στη Λεόντειο Σχολή.

Το 1940, η κοινότητα των μοναχών και η σχολή αντιμετωπίζουν έντονα προβλήματα, με αποτέλεσμα ο αριθμός των μαθητριών να μειωθεί δραματικά. Έτσι, οι σπουδάστριες, τη δεκαετία του 1950, μεταφέρονται στο αντίστοιχο σχολείο της Αθήνας. Από τη δεκαετία του 1960, στις εγκαταστάσεις της Τήνου αναπτύσσεται άτυπα, για 33 χρόνια, σχολή ραπτικής και ταπητουργίας, η οποία προσφέρει εργασία σε αρκετά κορίτσια του νησιού.

Όσον αφορά στο Δημοτικό, λειτούργησε από το 1935 έως το 1984, οπότε και έκλεισε, λόγω της ελαχιστοποίησης των παιδιών της περιοχής και των αυξανόμενων αναγκών που οι καλόγριες δε μπορούσαν να αντιμετωπίσουν. 

Στα τέλη του 1970, οι τελευταίες ηλικιωμένες μοναχές εγκαθίστανται στο συγκρότημα του Αμαρουσίου Αττικής.Το κτίσμα απέκτησε και πάλι ζωή με την εφαρμογή του Σχεδίου Καποδίστρια, οπότε ο Δήμος Εξωμβούργου αποφάσισε να εγκαταστήσει το Δημοτικό του σχολείο. Επίσης στη Μονή εξακολουθούν να διοργανώνονται σεμινάρια και εκδηλώσεις, κυρίως κατά την περίοδο των θερινών μηνών.

Σήμερα αναζητούνται νέοι τρόποι, ώστε με πρωτοβουλία της Ιεράς Αρχιεπισκοπής μας στην οποία ανήκουν οι κτηριακές εγκαταστάσεις, αληθινά μεγαλοπρεπείς να εξυπηρετήσουν την Τήνο, τους κατοίκους της και την εκκλησία στις νέες μορφές διαποίμανσης που παρουσιάζονται.

Ήδη σε ένα τμήμα των εγκαταστάσεων στεγάζεται το ενιαίο δημόσιο δημοτικό σχολείο του Δήμου Τήνου αλλά και σε ένα άλλο το πνευματικό κέντρο για τα παιδιά των χωριών. Επίσης σε ένα τμήμα των προαύλιων χώρων ήδη γίνονται πολιτιστικές εκδηλώσεις στα πλαίσια του ετήσιου Φεστιβάλ Δήμου Εξωμβούργου Τήνου. 

Το κτηριακό αυτό συγκρότημα μπορεί να παίξει ένα σημαντικό νέο ρόλο στη σύγχρονη και αυριανή ιστορία του τόπου ως διεθνές συνεδριακό κέντρο με δυνατότητες φιλοξενίας συνέδρων αλλά και άλλων ομάδων από το εξωτερικό.

Από Τήνος Φωτογραφίες – Tinos Island Photos, Cyclades 

 [module-508]