«ΙΗΣΟΥΣ» ΤΟ ΟΝΟΜΑ, «ΧΡΙΣΤΟΣ» ΤΟ «ΕΠΙΘΕΤΟ»;
ΜΙΑ ΣΚΕΨΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΒΑΠΤΙΣΗ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ
Η εορτή των Θεοφανίων, στις 6 Ιανουαρίου, είναι κοινή τόσο στην Ανατολική όσο και στη Δυτική παράδοση. Και το περιεχόμενό της είναι κοινό, το λέει η ίδια η λέξη: η φανέρωση της θεότητας του Ιησού. Ωστόσο, το βιβλικό περιεχόμενο στο οποίο βασίζεται αυτό το γεγονός, είναι διαφορετικό στη λειτουργική παράδοση της Ανατολής και της Δύσης. Στην αρχή, την ημέρα εκείνη, γίνονταν μνήμη τριών βιβλικών γεγονότων που φανέρωναν τη θεϊκή φύση του Ιησού: η προσκύνηση του Βρέφους Ιησού από τους σοφούς άνδρες που έφτασαν από την Ανατολή (τους Μάγους), η Βάπτιση του Κυρίου στον Ιορδάνη Ποταμό και το θαύμα στην Κανά της Γαλιλαίας.
Σιγά-σιγά όμως στην Ανατολή, αρχίζοντας από την Αίγυπτο, την ημέρα των Θεοφανίων γίνεται μνήμη του Βαπτίσματος του Κυρίου στον Ιορδάνη Ποταμό, ενώ στην Δύση, εορτάζεται η προσκύνηση των Μάγων και την επόμενη Κυριακή, εορτάζεται η Βάπτιση του Κυρίου.
Και στις δύο λειτουργικές και πατερικές παραδόσεις, υπογραμμίζεται η θεολογική σημασία του Βαπτίσματος του Κυρίου και συγκεκριμένα η έλευση του Αγίου Πνεύματος πάνω στον Ιησού, που τον καθιστά Μεσσία, δηλαδή Χριστό κεχρισμένο. Αλλά κεχρισμένο από τι; από έλαιο όπως οι βασιλιάδες και οι ιερείς της Παλαιάς Διαθήκης; Όχι, αλλά από το Άγιο Πνεύμα.
Πράγματι, καθώς ο Ιησούς αναδύεται από τον Ιορδάνη ποταμό, το Πνεύμα «κατέρχεται επ’ Αυτόν» (βλ. Λκ. 3, 22) με τη μορφή περιστεράς και Τον καθιστά «Χριστό», δηλαδή «χρισμένο», «Μεσσία». Ο όρος «μεσσίας», αποτελεί ελληνική μεταφορά του εβραϊκού όρου «μασιάχ», που σημαίνει «χρισμένος» ή Χριστός. Δηλαδή πρόκειται για τον κεχρισμένο Βασιλιά, απόγονο του Βασιλιά Δαβίδ, που περίμεναν οι Εβραίοι.
Αυτός ο τίτλος, όμως, για τους χριστιανούς είχε και έχει μια ζωτική σημασία, ο Ιησούς ο κεχρισμένος ή ο Χριστός είναι ο Σωτήρας, ο Απεσταλμένος από τον Πατέρα για τη σωτηρία του κόσμου.
Το ιερό Χρίσμα που χρίει τον Ιησού και τον καθιστά Χριστό, είναι αυτό το ίδιο το Πνεύμα το Άγιο. Τη λέξη «Χριστός» δεν πρέπει να τη θεωρήσουμε σαν να ήταν το «επίθετο» του Ιησού, αντίθετα αποτελεί την ιδιότητά Του ως επίσημος απεσταλμένος του Πατέρα και εκφραστής του θελήματός Του, ως Λυτρωτής και Σωτήρας. Ο Ιησούς τώρα πια είναι ο κατεξοχήν άνθρωπος για τους άλλους και υπό την έμπνευση του Αγίου Πνεύματος, αρχίζει τη δημόσια ζωή Του. Το Χρίσμα με το οποίο χρίεται ως επίσημος απεσταλμένος του Πατέρα, είναι το Πνεύμα που Τον κυριαρχεί ως τα κατάβαθα του είναι Του. Χρίσμα, σημαίνει καθαγίαση για μία αποστολή. (Βλ. Πράξεις, 10,38). Αυτό γίνεται σαφές από τα γεγονότα που ακολουθούν μετά τη Βάπτισή Του: είναι το Πνεύμα που οδηγεί τον Χριστό στην έρημο, κι όταν επιστρέφει μετά από την πάλη Του με τον Πονηρό, είναι «οπλισμένος» με τη δύναμη του Πνεύματος. (Λκ. 4,14). Στη Συναγωγή της Καπερναούμ, εκφωνεί ένα είδος «προγραμματικών δηλώσεων».
Διαβάζοντας το κείμενο του προφήτη Ησαΐα και εφαρμόζοντάς το στον εαυτό Του αναγγέλλει: «Πνεύμα Κυρίου με κατέχει, διότι ο Κύριος με έχρισε και με έστειλε…» (Λκ. 4,18).
Ο Ιησούς όμως λαμβάνει το Πνεύμα για να το μεταδώσει σ’ εμάς, για να μας χρίσει, να μας «χριστοποιήσει», να μας κάνει «χριστιανούς», δηλαδή συμμέτοχους της δικής του «χρίσης» που είναι το Άγιο Πνεύμα. Την ημέρα της Πεντηκοστής, στο πρώτο κήρυγμά του, ο Απόστολος Παύλος αναφώνησε: «Αυτόν τον Ιησού, Τον ανέστησε ο Θεός· και για το γεγονός αυτό, όλοι εμείς είμαστε μάρτυρες. Αφού λοιπόν ανέβηκε με τη δύναμη του Θεού στον ουρανό κι έλαβε από τον Πατέρα το Άγιο Πνεύμα, που του το είχε υποσχεθεί, το μοίρασε πλούσια σ’ εμάς, αυτό που τις ενέργειές του, εσείς τώρα βλέπετε και ακούτε» (Πράξεις, 2,32-33). Και ο Απόστολος Πέτρος θέλει να υπογραμμίσει την ίδια πραγματικότητα, όταν λέει: «Και ο Θεός, που στεριώνει κι εμάς κι εσάς στον Χριστό και μας έχρισε λαό Του, είναι ο ίδιος που με τη σφραγίδα του, μας εγγυάται το μέλλον και σαν πρόγευσή του, δίνει μέσα στις καρδιές μας το Πνεύμα» (Β’ Κορινθίους, 1,21-22).
Με το βάπτισμα και το χρίσμα γινόμαστε και εμείς χρισμένοι, πάντα με το ίδιο Πνεύμα που έχρισε και τον Ιησού.
Την Μεγάλη Πέμπτη, στη Δυτική λειτουργική παράδοση, ο Επίσκοπος ευλογεί το Άγιο Μύρο με αυτά τα λόγια:
«Σε ικετεύουμε, λοιπόν, Κύριε,
ευδόκησε να αγιάσεις με την ευλογία σου, (+)
τον πλούσιο αυτό χυμό που δημιούργησες
και εμπλούτισέ τον με τη χάρη του Αγίου σου Πνεύματος,
και τη δύναμη του Χριστού Σου,
από το άγιο όνομα του οποίου ονομάστηκε επίσης Χρίσμα,
και μ’ αυτό έχρισες τους ιερείς, τους βασιλείς,
τους προφήτες και τους μάρτυρές σου».
«Από τότε, με το ιερό τούτο μυστήριο του Χρίσματος ,
μοιράζεις στους ανθρώπους τον πλούτο της χάρης σου,
ώστε αυτοί που αναγεννιούνται
από το λουτρό του Βαπτίσματος,
να στερεώνονται με τη σφραγίδα
του Πνεύματος του Υιού Σου,
και παίρνοντας τη μορφή του Χριστού Σου,
να γίνονται συμμέτοχοι στον προφητικό,
ιερατικό και βασιλικό χαρακτήρα του».
+ Ιωάννης Σπιτέρης
Αρχιεπίσκοπος
πρώην Κερκύρας
