Σε θέματα φιλανθρωπίας, οι πράξεις είναι πιο σημαντικές από τα “συναισθήματα”
Η παρουσία της φιλανθρωπίας μέσα μας δεν μετριέται από τα συναισθήματά μας, αλλά από την αντικειμενικότητα των καλών μας πράξεων.
Στις δεσμεύσεις μας στην Εκκλησία, μπορεί να έχουμε την εντύπωση ότι είμαστε περισσότερο πιστοί από καθήκον παρά από ειλικρίνεια. Έτσι μερικοί πιστοί μερικές φορές αμφιβάλλουν για την αποτελεσματικότητα των Μυστηρίων ή της προσευχής, επειδή δεν αισθάνονται αύξηση της αγάπης στις καρδιές τους. Πώς μπορούμε να ξεπεράσουμε αυτόν τον πειρασμό; Απλά ας θυμηθούμε πως η αγάπη που ζητούν οι Χριστιανοί από τον Θεό, η φιλανθρωπία, δεν μπορεί να μετρηθεί με τα εσωτερικά τους συναισθήματα.
Η φιλανθρωπία διαφέρει από τον ανθρωπισμό
Η φιλανθρωπία είναι θέμα θέλησης. Καταρχάς εξαρτάται από τον Θεό, αλλά εξαρτάται και από τη δική μου θέληση. Έτσι, το αν αυτό μεταφράζεται σε συναισθηματική ζεστασιά ή όχι είναι δευτερεύον. Είναι σημαντικό να τονιστεί αυτό, διότι η μεταμοντέρνα εποχή μας έχει γίνει ο υπέρμαχος μιας ανθρωπιστικής ή ανθρωπιστικής θρησκείας, για την οποία το μόνο σημαντικό είναι το αίσθημα της ταύτισης με τον συνάνθρωπο, ιδίως όταν αυτός βρίσκεται σε κατάσταση υλικής φτώχιας.
Στον αδελφό, διακρίνω όχι μόνο τον συνάνθρωπό μου, αυτόν που μοιράζεται την ίδια δυστυχία με μένα, αλλά πάνω απ’ όλα αυτόν που δημιουργήθηκε κατ’ εικόνα και ομοίωση του Θεού…
Βέβαια, ο χριστιανός καλείται επίσης να τρέφει τέτοια αγάπη για τον «μικρότερο» αδελφό του. Ωστόσο, το υπερβαίνει με την έννοια ότι βλέπει τον πλησίον του στον Θεό. Στον αδελφό, διακρίνω όχι μόνο τον συνάνθρωπό μου, αυτόν που μοιράζεται την ίδια δυστυχία με μένα, αλλά κυρίως αυτόν που έχει δημιουργηθεί κατ’ εικόνα και ομοίωση του Θεού και πουτου έχει υποσχεθεί, όπως και σε εμένα, έναν αιώνιο και υπερφυσικό προορισμό. Με άλλα λόγια, βλέπω τον πλησίον μου στον Θεό. Γι’ αυτό οι ενέργειες που κάνω για να τον ή την βοηθήσω χαρακτηρίζονται από αυτή την ανησυχία για την αιωνιότητα που ο Θεός έχει υποσχεθεί και στους δύο μας. Με αυτή την έννοια, η διδασκαλία της πίστης, η ενθάρρυνση της αρετής της αγνότητας, η προειδοποίηση για ορισμένα ήθη, αποτελούν για έναν Χριστιανό “ανθρωπιστικές” πράξεις με τον ίδιο τρόπο όπως η διανομή βασικών αγαθών. Το αίσθημα ταύτισής του με τον πλησίον του δεν θα είναι λιγότερο από εκείνο του “ανθρωπιστή”, ακόμη και αν αυτή η αγάπη προς τον Θεό φαίνεται εκ πρώτης όψεως να χαρακτηρίζεται λιγότερο από μια συναισθηματική ώθηση (συμπόνια, τρυφερότητα) από την κίνηση της επείγουσας φιλανθρωπίας.
Συναισθηματική αγάπη και αποτελεσματική αγάπη
Γιατί τελικά, τι μπορούμε να πούμε σε εκείνους που απογοητεύονται όταν διαπιστώνουν ότι δεν “αισθάνονται” περισσότερη αγάπη στην καρδιά τους από τους άπιστους ανθρώπους που συναντούν καθημερινά; Πολύ απλά, η πιο σημαντική επίδραση της παρουσίας της φιλανθρωπίας (αγάπης σε αυτούς φαίνεται στις πράξεις που αναλαμβάνουν. Σίγουρα, είναι σημαντικό να νιώθουμε υποκειμενική αγάπη για τους ανθρώπους που υπηρετούμε. Αλλά η φιλανθρωπία δεν πρέπει να είναι όμηρος μιας συναισθηματικής ζεστασιάς, η απουσία ή η εξαφάνιση της οποίας θα ήταν σημάδι της ταυτόχρονης εξαφάνισης της αρετής της φιλανθρωπίας μέσα μου. Ο Άγιος Βικέντιος της Πάολα, προστάτης των έργων φιλανθρωπίας, έκανε διάκριση μεταξύ συναισθηματικής και αποτελεσματικής αγάπης. Η πρώτη μπορεί να απολαμβάνει τον εαυτό της και τη ζεστασιά της, να γεύεται τη γλυκιά έκχυση της αγάπης του Θεού, χωρίς ποτέ να ενεργεί πάνω σ’ αυτήν, χωρίς ποτέ να μεταφράζει το εσωτερικό της συναίσθημα σε δαπανηρές χειρονομίες, όπως κάνει η αποτελεσματική αγάπη.
Μην βάζετε σε «κόντρα» το κεφάλι με την καρδία σας
Πάνω απ’ όλα, είναι σημαντικό να μην αντιπαραθέτουμε την καρδιά και το μυαλό. Για παράδειγμα, αποφάσισα να συμμετάσχω σε μια ομάδα κατήχησης στην ενορία μου. Προετοιμάζω τις συνεδριάσεις με σοβαρότητα και επιμέλεια. Ωστόσο, η κατήχηση ήταν απογοητευτική και δεν πήγε όπως είχε προγραμματιστεί: οι νέοι ήταν ταραχώδεις και όχι πολύ προσεκτικοί. Εκ των υστέρων, έχω την εντύπωση ότι ήμουν ένας πολύ μέτριος μάρτυρας του Ιησού “ευγενικός και ταπεινός στην καρδιά”. Ο πειρασμός να σκεφτώ ότι μου έλειπε η συναισθηματική ζεστασιά, ότι η επιθυμία μου να βοηθήσω τους νέους να ανακαλύψουν τις βασικές αρχές της χριστιανικής πίστης ήταν περισσότερο μια απόφαση του “μυαλού” παρά μια παρόρμηση της καρδιάς.
Αλλά αυτή η σύγκριση και αυτό το συναίσθημα, ή μάλλον αυτή η απουσία συναισθήματος, είναι μια παγίδα. Γιατί το πραγματικό μέτρο μιας πράξης είναι ο σκοπός της, λέει ο Άγιος Θωμάς ο Ακινάτης. Και τι επιδιώκω με τη δέσμευσή μου στο κατηχητικό; Να βοηθήσω τους νέους να αναπτυχθούν στη πνευματική τους ζωή, να υποστηρίξω την προσήλωσή τους στον Χριστό και την Αγία Τριάδα, πνευματικά αλλά και μέσω της γνώσης. Αυτός ο στόχος είναι το πιο σημαντικό σημείο της δέσμευσής μου. Το “συναίσθημά” μου είναι δευτερεύον σε αυτό το θέμα. Ακόμα και αν συνιστάται να είμαστε αξιόπιστοι μάρτυρες, ας μην αισθανόμαστε ένοχοι που δεν τρέφουμε συνεχώς μεταφορές απερίγραπτης αγάπης στις αποστολές της Εκκλησίας μας. Η Αγία Τερέζα της Άβιλας δεν πέρασε τη ζωή της σε κατάσταση μόνιμης έκστασης, ούτε η Αγία Μητέρα Τερέζα σε συνεχή αγάπη (συναίσθημα) προς τους αδελφούς της, αλλά αυτό δεν την εμπόδισε να συνεχίσει το θεάρεστο αυτό έργο της. Για τον λόγο αυτό καλούμαστε να έχουμε λιγότερες ενοχές και περισσότερες πράξεις!
π. Α.Π
