ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ

H ΠΙΣΤΗ: ΜΙΑ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ

ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΠΙΣΤΗΣ

Η ΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΙΣΤΗΣ

Η πίστη είναι πάντα στο πλαίσιο του λογικού, διότι μπορούμε να έχουμε ορισμένες «ενδείξεις» αλλά όχι αποδείξεις για το πώς ο Θεός αποκαλύφθηκε στην ιστορία. Όπως π.χ. στην Παλαιά Διαθήκη, ο μικρός και ασήμαντος Εβραϊκός Λαός υπήρξε ο μόνος μεταξύ των λαών της περιοχής εκείνης, με ένα πιστεύω αυστηρά μονοθεϊστικό (μονοθεϊσμός). Η πίστη όμως δεν εξαρτάται ποτέ από αυτές τις ενδείξεις.

Η λογικότητα της πίστης δεν απαιτεί από κάθε πιστό να είναι σε θέση να δώσει μια συγκεκριμένη και σαφή ερμηνεία των λόγων για τους οποίους πιστεύει. Αυτοί οι λόγοι είναι συχνά τόσο προσωπικοί και εσωτερικοί, ώστε είναι αδύνατο να τους εκφράσει κανείς με λέξεις. Ο πιστός όμως, μπορεί πάντα να αναλύσει με σοβαρότητα τους λόγους για τους οποίους πιστεύει και να πειστεί πως το Πιστεύω του στηρίζεται σε γερές βάσεις. Για τον χριστιανό δεν ισχύει ο ισχυρισμός: «Πίστευε και μη ερεύνα». Αυτό αποτελεί προσβολή στην αξιοπρέπεια του ανθρώπου.

Η ΒΕΒΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΙΣΤΗΣ

Η βεβαιότητα της πίστης εξαρτάται από την ωριμότητα του πιστού και από την πνευματική του διάθεση να δοθεί ολοκληρωτικά στον Θεό, που τον καλεί τη στιγμή που του δίνεται. Η κρίση της πίστης, άλλωστε, προέρχεται, συχνά από το γεγονός ότι οι ρίζες της είναι πολύ ρηχές.

Αυτό συμβαίνει, λόγου χάρη, όταν ο πιστός δεν είναι σε θέση να ξεχωρίσει την ουσία της πίστης από μερικές εξωτερικές μορφές με τις οποίες εκφράζεται η πίστη αυτή. Έτσι η πίστη του ανθρώπου αρχίζει να κλονίζεται, π. χ. γιατί γίνονται μερικές αλλαγές στο λειτουργικό τυπικό.

Ακόμα, όταν η πίστη βασίζεται σε συναισθηματικούς λόγους μπορεί να κλονιστεί, μπροστά στο μυστήριο του πόνου ή του θανάτου. Και επειδή η πίστη απαιτεί ένα ολοκληρωτικό δόσιμο στον Θεό, όταν αυτό το δόσιμο χαλαρώνει στη ζωή, χαλαρώνει και στην πίστη. Η ορθοδοξία μας (ορθή πίστη, ορθή δοξασία) είναι στενά συνδεδεμένη με την ορθοπραξία (ορθή πράξη, ορθή ζωή).

Η ΠΙΣΤΗ ΔΩΡΟ ΤΟΥ ΘΕΟΥ

Η πίστη είναι δώρο επειδή η ίδια η Αποκάλυψη είναι δώρο του Θεού. Ο πιστός εξαρτάται από την ελεύθερη και στοργική θέληση του Θεού, όσον αφορά τα σημεία με τα οποία ο Θεός φανερώνεται στην ιστορία, και όσον αφορά επίσης τον εσωτερικό φωτισμό του ανθρώπου να συλλάβει αυτά τα εξωτερικά σημεία και να τα δεχτεί.

Η πράξη πίστεως, ωστόσο δεν προϋποθέτει μόνο την προσφορά από μέρους του Θεού, αλλά και την ελεύθερη αποδοχή της από μέρους του ανθρώπου. Κανένας δεν φτάνει στην πίστη αν δεν το θέλει και χωρίς να ενεργοποιήσει τις πνευματικές του δυνάμεις.

Η ΠΙΣΤΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΝΕΙ ΤΗ ΖΩΗ

Η «πίστη που εκδηλώνεται με την αγάπη» (Γαλ. 5,6) γίνεται ένα νέο κριτήριο νόησης και δράσης, το οποίο αλλάζει όλη τη ζωή του ανθρώπου (βλ. Ρωμ. 12,2· Κολ. 3,9-10· Εφ. 4,20-29· Β’ Κορ. 5,17).

Εάν με την πίστη βασίζομαι στον Θεό, σαν το γερό θεμέλιο της ζωής μου, και προς Αυτόν προσανατολίζω όλη την ύπαρξή μου, τότε η πίστη επηρεάζει βαθιά τον άνθρωπο και τον απελευθερώνει από την απάθεια και τον κυνισμό και την απελπισία. Τον βοηθά να βρει το νόημα της ζωής, να διοχετεύει όλη του την ενέργεια προς τον Θεό, τον οποίο δέχεται ως το «Υπέρτατο Αγαθό» της ζωής του, με τη βοήθεια της πίστης.

Μπορεί έτσι να ξεπεράσει με υπομονή τις δυσκολίες που συναντά, με αποτέλεσμα να είναι βέβαιος πως ο Θεός είναι πιστός στις επαγγελίες που μας έδωσε στο πρόσωπο του Χριστού.

Αν η ζωή του χριστιανού, δεν ξεχωρίζει ποιοτικά και θετικά από τους άλλους, που δεν έχουν τον Χριστό στο επίκεντρο της ύπαρξής τους, τότε πρέπει να συμπεράνουμε ότι πρόκειται για μία πίστη αποδυναμωμένη, για να μην πούμε ανενεργή.

Ορισμένες εξωτερικές συνήθειες, με χαλαρή αναφορά στη θρησκεία, δεν αποτελούν φανέρωση αυθεντικής πίστης.

ΠΙΣΤΗ ΚΑΙ ΣΩΤΗΡΙΑ

Είναι βέβαιο πως κανείς δεν μπορεί να σωθεί χωρίς την πίστη. Πραγματικά κανείς δεν μπορεί να γευθεί την ευτυχία που μας προκαλεί ο Θεός τη στιγμή που, φανερώνοντας τον εαυτό Του, δίνεται σ’ εμάς, αν δεν δεχθεί αυτή την προσφορά, με την ελεύθερη απάντηση της πίστης. Χωρίς την πίστη, ο άνθρωπος δεν μπορεί να συμμεριστεί την ίδια τη γνώση που ο Θεός έχει γύρω από τον εαυτό Του, που παρουσιάζεται με την μορφή σημείων σ’ αυτήν τη ζωή, και φανερώνεται με άμεση ενόραση στην άλλη ζωή. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι μόνο οι χριστιανοί μπορούν να σωθούν.

Η Αγία Γραφή μας βεβαιώνει πως αν και ο Θεός αποκαλύπτεται σε ύψιστο βαθμό με την ενσάρκωση του Ιησού Χριστού, αυτός ο ίδιος ο Θεός θέλει να σώσει όλους τους ανθρώπους, ακόμη και αυτούς που, χωρίς να ευθύνονται, δεν γνωρίζουν τον Χριστό. Μόνο όποιος είναι σε θέση να γνωρίσει την Αποκάλυψη και θεληματικά την απορρίπτει, αυτός μόνο αποκλείει τον εαυτό του από τη χάρη και τη σωτηρία.

Εξάλλου, αυτοί που έχουν την πίστη δεν πρέπει να νομίζουν πως έχουν εξασφαλίσει τη σωτηρία, εάν δεν ζουν σύμφωνα με τις απαιτήσεις της Αποκαλύψεως.

ΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΣΩΘΕΙ ΚΑΝΕΙΣ

ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΠΙΣΤΕΥΕΙ ΣΤΟΝ ΧΡΙΣΤΟ;

Το κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο μας λέει πως ο Χριστός είναι «το φως το αληθινό, το οποίο φωτίζει κάθε άνθρωπο που έρχεται σ’ αυτό τον κόσμο» (Ιω. 1,9). Αυτό το κείμενο, όπως και άλλα όμοια της Αγίας Γραφής, μας λένε πως το φως του Λόγου του Θεού έχει τη δυνατότητα να εισχωρήσει στον νου όλων των ανθρώπων, με έναν τρόπο που εμείς δεν γνωρίζουμε, έτσι ώστε και οι μη χριστιανοί να μπορούν να έχουν την απαιτούμενη πίστη για να σωθούν: «Αυτό είναι καλό και το αποδέχεται ο σωτήρας μας Θεός, που θέλει όλοι οι άνθρωποι να σωθούν και να φθάσουν στην επίγνωση της αλήθειας» (Α’ Τιμ. 2, 3). Και πράγματι, ο Χριστός είναι Σωτήρας όλων των ανθρώπων: «Έχουμε ελπίσει στον ζωντανό Θεό, που είναι ο σωτήρας όλων των ανθρώπων και ιδιαίτερα όσων πιστεύουν» (Βλ. Α’ Τιμ. 4,10). Γι’ αυτό, το Άγιο Πνεύμα του Χριστού, δρα σε όλες τις θρησκείες και δημιουργεί τους λεγόμενους «ανώνυμους χριστιανούς». Οι ανώνυμοι χριστιανοί είναι άνθρωποι που δεν είναι βαπτισμένοι, αλλά ζουν σύμφωνα με τη συνείδησή τους, προσπαθώντας πάντα να κάνουν το καθήκον τους. Ο Θεός στην παντοδύναμη αγάπη του για όλους τους ανθρώπους βρίσκει τον τρόπο να τον γνωρίσουν όλοι οι άνθρωποι καλής θελήσεως.

Έτσι ο Θεός, ακόμα και χωρίς αυτά τα ιδιαίτερα σημεία με τα οποία αποκάλυψε τον εαυτό Του στην ιστορία των Εβραίων και στο πρόσωπο του Ιησού, μπορεί να φανερωθεί στους ανθρώπους ως ο Θεός-Αγάπη της Εβραίο-χριστιανικής Αποκαλύψεως, π.χ. η Θεία Πρόνοια που αναγνωρίζεται από το θαύμα της φύσεως, από την εμπειρία της ανθρώπινης αγάπης και από τα γεγονότα της ζωής, γίνεται η αφετηρία για να αναγνωρίσει κανείς την αγάπη του Θεού προς εμάς και να ανταποκριθεί με χαρά.

Το τραγικό στην ιστορία των θρησκειών, μη εξαιρουμένων και των χριστιανών, είναι να θέλει κανείς να αντικαταστήσει τον Θεό, και να αποφασίζει ποιος θα σωθεί και ποιος όχι, ποιος αποτελεί αποκλειστικά τον εκλεκτό λαό του Θεού και ποιος όχι. Σε τέτοιες περιπτώσεις δεν θα πρέπει ξεχνάμε τα λόγια του Ιησού: «Κάνετε, λοιπόν, έργα αντάξια μετάνοιας και μη σας αρέσει να λέτε μέσα σας: “Έχουμε πατέρα τον Αβραάμ”. Διότι σας λέω, ότι ο Θεός μπορεί να αναδείξει παιδιά του Αβραάμ απ’ αυτές τις πέτρες» (Μτθ. 3, 8-9).

Ολοκληρώνω λοιπόν αυτή τη σειρά  κειμένων που αφορούν στην πίστη, με αυτά τα λόγια:

Πρέπει  εκ νέου να ανακαλύψουμε το περιεχόμενο της πίστης μας που

– ομολογείται,

– τελείται,

– βιώνεται

– ενδυναμώνεται  στην προσευχή.

+ Ιωάννης Σπιτέρης Αρχιεπίσκοπος

Πρώην Κερκύρας