H ΠΙΣΤΗ: ΜΙΑ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Πριν μερικούς μήνες, σε τέσσερις ενότητες, παρουσιάσαμε τι σημαίνει πίστη στα κείμενα της Καινής Διαθήκης, καθώς και σε έναν από τους Πατέρες της Εκκλησίας, τον Άγιο Αυγουστίνο. Η πίστη της Παναγίας, μας παρουσιάστηκε ως λαμπερό υπόδειγμα για την Εκκλησία και τον καθένα από εμάς. Επιθυμούμε τώρα να ολοκληρώσουμε το τόσο σπουδαίο ζήτημα της πίστης, με μία θεολογική σύνθεση, συνδέοντάς το με μία άλλη ενότητα που μας απασχόλησε τους περασμένους μήνες: τη Θεία Αποκάλυψη.
Θέλω να ελπίσω πως αυτό το κείμενο, σε δύο συνέχειες, μπορεί να φανεί χρήσιμο σε μερικούς, σήμερα που η πίστη, για πολλούς, αποτελεί το ζητούμενο!
Εάν η Αποκάλυψη, όπως εξηγήσαμε, είναι η φανέρωση του έργου σωτηρίας του Θεού με λόγια και πράξεις, και απευθύνεται στον άνθρωπο, περιμένοντας από αυτόν να απαντήσει ελεύθερα σε αυτήν την προσφορά σωτηρίας, τότε η ενεργητική συμμετοχή του ανθρώπου είναι αναγκαία. Εάν ο Θεός, με το να φανερώνεται στον άνθρωπο αρχίζει ένα διάλογο, και δίνεται σε αυτόν για να εισέλθει σε κοινωνία μαζί του, ο άνθρωπος καλείται ν’ απαντήσει σ’ αυτόν τον διάλογο αγάπης του Θεού και η απάντηση του αυτή δεν είναι άλλο από την πίστη.
Η Κατήχηση της Καθολικής Εκκλησίας προσφέρει μία σύντομη, αλλά πολύτιμη σύνθεση της πίστης:
- «Η πίστη είναι πριν απ’ όλα μια προσωπική προσκόλληση του ανθρώπου στον Θεό· ταυτόχρονα και αδιαχώριστα είναι η ελεύθερη συγκατάθεση σε όλη την αλήθεια που αποκαλύφθηκε από τον Θεό» (αρ. 150).
- «Πιστεύω», λοιπόν, έχει μία διπλή αναφορά: στο Πρόσωπο και στην αλήθεια. Πιστεύω στην αλήθεια γιατί έχω εμπιστοσύνη στο Πρόσωπο που τη μαρτυρεί» και την αποκαλύπτει. (αρ. 177).
- «Δεν πρέπει να πιστεύουμε σε κανέναν άλλον εκτός από τον Θεό, τον Πατέρα, τον Υιό και το Άγιο Πνεύμα» (αρ. 178).
Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΙΣΤΗΣ
Στον γραπτό και προφορικό λόγο, με τον όρο πίστη, εννοούμε την ελεύθερη αποδοχή των ισχυρισμών ενός ατόμου, επειδή έχουμε εμπιστοσύνη σ’ αυτό. Έτσι καθημερινά, δεχόμαστε σαν αληθινά, πολλά πράγματα, για τα οποία ωστόσο δεν έχουμε μια άμεση και επιστημονική απόδειξη.
Στη χριστιανική Θεολογία η πραγματικότητα της πίστης έχει δύο πλευρές που αλληλοεξαρτώνται.
ΠΙΣΤΗ ΩΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΘΕΟ
Η αυτό-επικοινωνία του Θεού στον άνθρωπο, αποτελεί την ουσία του Χριστιανισμού. Με τη φράση «αυτό-επικοινωνία του Θεού» εννοούμε ότι ο Θεός, αποκαλύπτοντας τον εαυτό του, προσφέρει τον εαυτό του στον άνθρωπο. Το αποκορύφωμα δε της κοινωνίας του Θεού προς τον άνθρωπο είναι ο ίδιος ο Χριστός, στον οποίο η θεϊκή με την ανθρώπινη φύση είναι τόσο στενά δεμένες η μία με την άλλη, ώστε να αποτελούν ένα και μοναδικό Εγώ, ένα και μοναδικό Πρόσωπο, αυτό του Θεού. Η πίστη είναι η ελεύθερη απάντηση του ανθρώπου στον Θεό που δίνεται σε αυτόν, είναι το γεμάτο αγάπη «ναι» του ανθρώπου στο κάλεσμα του Θεού. Αν η Θεία Αποκάλυψη είναι η αυτό-επικοινωνία του Θεού στον άνθρωπο, η πίστη με τη σειρά της αποτελεί την αυτό-επικοινωνία του ανθρώπου προς τον Θεό, είναι δόσιμο στον Θεό που ο άνθρωπος πραγματοποιεί με όλο του το είναι, με όλη του τη ζωή, με όλη του τη διάνοια.
Πίστη λοιπόν δεν είναι μια απλή διανοητική αποδοχή μερικών αφηρημένων αληθειών, αλλά η αποδοχή ενός Προσώπου, η προσωπική συνάντηση με τον Θεό εν Χριστώ. Δεν πιστεύουμε σε κάτι, αλλά σε Κάποιον. Έχουμε εμπιστοσύνη σ’ Αυτόν, εγκαταλείπουμε σ’ Αυτόν τον εαυτό μας, στηριζόμαστε σ’ Αυτόν σαν σ’ ένα σταθερό βράχο.
Το «πιστεύω στον Θεό» δηλαδή αποδέχομαι, εμπιστεύομαι, στηρίζομαι στον Θεό, πρέπει να συμπληρωθεί με το πιστεύω σε ό,τι ο Θεός μου αποκάλυψε. Αυτό σημαίνει ότι, επειδή έχω εμπιστοσύνη στον Θεό, δέχομαι ως αληθινό αυτό που Εκείνος μου φανέρωσε, αυτό που έκανε για μένα, αυτό που απαιτεί από μένα, αυτό που μου έχει υποσχεθεί. Κι όλα αυτά, όχι επειδή έχω μια άμεση εμπειρία, αλλά ακριβώς επειδή έχω εμπιστοσύνη στον Θεό, που αποκαλύπτοντας τον εαυτό του, δίνεται με απέραντη αγάπη σ’ εμένα.
Η πίστη, λοιπόν, δεν πηγάζει από μερικές «αποδείξεις» αλλά προέρχεται από τον ίδιο τον Θεό, είναι «δώρο» του Θεού. Η βεβαιότητα στην οποία βασίζεται η πίστη μας, είναι η βεβαιότητα που προέρχεται από τον Θεό, στον οποίο έχω τοποθετήσει όλη μου την εμπιστοσύνη.
ΤΟ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΠΙΣΤΗΣ
Για τους Εβραίους, αυτό που κυριαρχούσε στην πίστη τους ήταν: ο Θεός σωτήρας που θέλει να συνάψει μια σωστική συμφωνία με το Λαό Του. Για τους Χριστιανούς το κεντρικό περιεχόμενο της πίστης είναι το πρόσωπο του Χριστού, η σωστική Του δράση, ο θάνατος και η Ανάστασή Του, αιτία της σωτηρίας όλων μας. Ο Χριστός πραγματοποιεί πλήρως το σχέδιο της σωτηρίας που μας παρουσιάζει η Παλαιά Διαθήκη. Εν Χριστώ ο Θεός, έχει συνάψει μια διαθήκη με όλους τους ανθρώπους, τους έχει συμφιλιώσει μαζί Του και τους ενώνειμεταξύ τους, για να τους προσφέρει τη ζωή Του. Η δράση του Θεού, δια μέσου του προσώπου, των λόγων και των έργων του Ιησού Χριστού, είναι τελικά το κέντρο της Χριστιανικής πίστης. Αυτό το χαρμόσυνο άγγελμα, μπορούμε να το εκφράσουμε και ως εξής: ο Θεός έγινε, στο πρόσωπο του Χριστού, όπως εμείς, για να μας ελκύσει στη σφαίρα της Θεϊκής Του ζωής. Για να εξακολουθήσει κατά τη διάρκεια της ιστορίας αυτή τη θεϊκή Του δράση, ο Χριστός ίδρυσε την Εκκλησία, που υπάρχει ακριβώς, για να καταστήσει παρόν το απελευθερωτικό και σωστικό έργο του Χριστού μέχρι την συντέλεια του χρόνου.
Έχοντας ως αφετηρία αυτό, αυτή τη βασική αλήθεια, η χριστιανική πίστη μπορεί να φωτίσει τα πιο βαθιά ερωτήματα του ανθρώπου: ποιος είναι ο Θεός; ποιος είναι ο άνθρωπος; η ανθρώπινη δράση έχει σημασία; Ποιες είναι οι σωστές σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων; Γιατί πρέπει να ελπίζουμε; Γιατί πρέπει να αγαπάμε; γιατί κάθε άνθρωπος είναι άξιος σεβασμού;
Η απάντηση σ’ αυτά τα ερωτήματα δίνεται στον Χριστιανό, ξεκινώντας από το κέντρο της πίστης του, από τον Ιησού Χριστό, εκείνον που «κάνει τα πάντα καινούρια» ( βλ. Αποκάλυψη, 21,5).
+ Ιωάννης Σπιτέρης Αρχιεπίσκοπος
Πρώην Κερκύρας
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ
