ΕΛΛΑΔΑ ΜΙΑ ΑΡΧΑΙΑ ΧΩΡΑ ΠΑΠΩΝ
Με αφορμή το 35ο Αποστολικό Ταξίδι του Πάπα Φραγκίσκου στην Αθήνα, ανατρέχουμε στη ζωή των Παπών που γεννήθηκαν στην Ελλάδα ή που έχουν ελληνική καταγωγή.
Η ιστορία του ευαγγελισμού στην Ελλάδα συμπίπτει με τις απαρχές του χριστιανισμού. Στην πραγματικότητα, το κήρυγμα του Ευαγγελίου εξαπλώθηκε σε όλη την Ευρώπη από αυτή τη χώρα: οι πρώτοι χριστιανικοί σπόροι που φύτρωσαν στην Ελλάδα συνδέονται με τα αποστολικά ταξίδια του Αγίου Ανδρέα, του Αγίου Παύλου και του Αγίου Βαρνάβα. Οι ρίζες της ιστορίας της Εκκλησίας είναι στενά συνδεδεμένες με εκείνες του ελληνικού κόσμου και η συνάντηση μεταξύ του ελληνικού πολιτισμού και της χριστιανικής πίστης είναι ιδιαίτερα γόνιμη.
Η συνάντηση μεταξύ του ελληνικού πολιτισμού και της χριστιανικής πίστης είναι ιδιαίτερα γόνιμη. Ένα σημάδι αυτού του πλούτου αποτυπώνεται στην ιστορία του Ποντιφικού αξιώματος: κατά τους πρώτους επτά αιώνες μετά τη γέννηση του Ιησού, υπήρξαν δέκα Πάπες που ήταν Έλληνες ή ελληνικής καταγωγής. Προέρχονται όλοι από τον ελληνικό κόσμο, ο οποίος έπαιξε καθοριστικό ρόλο όχι μόνο στην ιστορία της δυτικής σκέψης, αλλά και στη θεολογία.
Ο πρώτος Έλληνας πάπας είναι ο Ευάριστος ο οποίος πέθανε το 108. Ο δέκατος ήταν ο Ζαχαρίας, ο οποίος ανέβηκε στο θρόνο του Πέτρου το 741. Η Ελλάδα, το λίκνο του πολιτισμού και της φιλοσοφίας, είναι μια αρχαία πατρίδα των Παπών, η οποία, αφού υποδέχθηκε το 2001 τον Άγιο Ιωάννη Παύλο Β’ τώρα αγκάλιασε τον Πάπα Φραγκίσκο.
Ευάριστος
Ο Άγιος Ευάριστος είναι ο πέμπτος Πάπας της Εκκλησίας. Το ποντιφικό του αξίωμα άρχισε το 96 ή το 99. Σύμφωνα με το Liber Pontificalis ήταν Έλληνας στην καταγωγή (“natione Graecus”), γιος ενός Εβραίου ονόματι Ιούδας, από τη Βηθλεέμ. Ανέλαβε το θρόνο του Πέτρου μετά τον Πάπα Κλήμη, τον Ποντίφικα που έγραψε την “Επιστολή προς Κορινθίους”. “Ας κρατήσουμε τα μάτια μας προσηλωμένα στο αίμα του Χριστού”, αναφέρει το αρχαίο αυτό έγγραφο, “για να καταλάβουμε πόσο πολύτιμο είναι μπροστά στον Θεό Πατέρα του. Λέγεται ότι πέθανε με μαρτυρικό θάνατο κατά τη διάρκεια της αυτοκρατορίας του Τραϊανού και ότι χειροτόνησε επτά διακόνους. Σύμφωνα με ορισμένες πηγές, η σορός του ενταφιάστηκε το 108 κοντά στον τάφο του Αγίου Πέτρου.
Τελεσφόρος
Ο Άγιος Τελεσφόρος, ελληνικής καταγωγής, είναι ο όγδοος Πάπας της Εκκλησίας. Η ποντιφική του αποστολή άρχισε το 127 ή το 128. Σύμφωνα με ορισμένες πηγές, έζησε ως αναχωρητής πριν φτάσει στη Ρώμη, ίσως ανάμεσα στους ερημίτες του όρους Κάρμηλο. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι Καρμελίτες θεωρούν τον Τελεσφόρο μέλος του τάγματός τους. Ο Άγιος Ειρηναίος και μετά από αυτόν ο Ευσέβιος, ισχυρίζονται ότι ο Τελεσφόρος υπέστη “ένδοξο μαρτύριο”. Του αποδίδεται η καθιέρωση της νηστείας της Σαρακοστής και η εισαγωγή των τριών λειτουργιών τα Χριστούγεννα, ιδίως της μεταμεσονύκτιας λειτουργίας με την ψαλμωδία του “Gloria in excelsis Deo”. Ωστόσο, οι εκθέσεις αυτές δεν έχουν ασφαλή ιστορική βάση. Μια εικόνα του, έργο του λεγόμενου κύκλου Μποτιτσέλι, βρίσκεται στην Καπέλα Σιξτίνα στο Βατικανό.
Υγίνος
Ο διάδοχος του Αγίου Τελεσφόρου είναι ο Πάπας Υγίνος, ένατος ποντίφικας της Εκκλησίας. Γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε φιλοσοφία. Μετά την άφιξή του στη Ρώμη, εκτιμήθηκε για την πίστη και τη σοφία του. Το 138 ανήλθε στο θρόνο του Πέτρου. Κατά τη διάρκεια της ποιμαντορίας του εξαπλώθηκαν διάφορα αιρετικά ρεύματα. Ο Πάπας Υγίνος καταδίκασε ιδιαίτερα τις δοξασίες του Βαλεντινιανού και του Κέρδωνα. Σύμφωνα με ορισμένες πηγές, αυτός ο αθηναϊκής καταγωγής ποντίφικας δρομολόγησε την οργάνωση της εκκλησιαστικής ιεραρχίας και, ειδικότερα, τη θεσμοθέτηση των λεγόμενων “μικρών ταγμάτων”, διακονιών που αποτελούσαν το προοίμιο των ταγμάτων του διακονισμού και του πρεσβυτερίου. Πέθανε κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Αντωνίνου Πίου.
Άντερος
Ο Πάπας Άντερος είναι ο 19ος ποντίφικας της Εκκλησίας. Σύμφωνα με το Liber Pontificalis ήταν ελληνικής καταγωγής. Εκλέχθηκε στο θρόνο του Πέτρου στις 21 Νοεμβρίου 235, χρονιά κατά την οποία ο αυτοκράτορας Αλέξανδρος Σεβήρος δολοφονήθηκε από τους ίδιους τους στρατιώτες του κατά τη διάρκεια εκστρατείας εναντίον γερμανικών φυλών. Το ποντιφικό αξίωμα του Πάπα Άντερου διήρκεσε λίγο περισσότερο από 40 ημέρες. Σύμφωνα με ορισμένες ιστορικές πηγές υπέστη μαρτυρικό θάνατο και πέθανε το 236. Το 1854 ανακαλύφθηκε ο τάφος του στις κατακόμβες του San Callisto στη Ρώμη.
Στέφανος Α
Ο Πάπας Στέφανος Α΄ (12 Μαΐου 254 – 2 Αυγούστου 257) ήταν εκ γενετής Ρωμαίος, αλλά ελληνικής καταγωγής, σύμφωνα με το Liber Pontificalis. Έγινε επίσκοπος της εκκλησίας της Ρώμης διαδεχόμενος τον Λούκιο Α’, του οποίου διετέλεσε αρχιδιάκονος, μετά από δίμηνη χηρεία του παπικού θρόνου.
Θεωρείται σημαντικός επίσκοπος Ρώμης σε ζητήματα κύρους της αποστολικής έδρας και είναι κυρίως γνωστός για τις συγκρούσεις του με τον ισχυρό επίσκοπο Κυπριανό Καρχηδόνος. Εκείνη την εποχή, η Εκκλησία αντιμετώπιζε εσωτερικά και εξωτερικά προβλήματα: Μετά τους διωγμούς του Δεκίου (250-251), προέκυψε διαφωνία σχετικά με το πώς θα αντιμετωπίζονταν αυτοί που παρεξέκλιναν από την πίστη. Ο Φαουστίνος, επίσκοπος Λυών, ζήτησε από το Στέφανο να λάβει μέτρα κατά του Μαρκιανού, επισκόπου Αρελάτης (Arles), ο οποίος αρνούνταν να δώσει συγχώρηση και να έρθει σε κοινωνία με τους λεγόμενους «πεπτωκότες» (lapsii), οι οποίοι μετανοούσαν και ζητούσαν να επιστρέψουν στην Εκκλησία. Και άλλοι επίσκοποι, με επικεφαλής τον «αντίπαπα» Νοβατιανό, ακολούθησαν αυτή τη σκληρή γραμμή, η οποία ονομάστηκε και «νοβατιανισμός». Ο Στέφανος όμως, μπροστά στη σκληρότητα των διωγμών και στην ανάγκη συσπείρωσης των χριστιανών, έκανε δεκτούς χωρίς αναβαπτισμό όσους πλανήθηκαν από αιρέσεις ή θυσίασαν σε θεούς ή υπέγραψαν αποκήρυξη του Χριστού και κατόπιν μετανόησαν και επέστρεψαν. Προκειμένου να επιβάλει την άποψη αυτή, ο Στέφανος στήριξε την αυθεντία του επισκόπου Ρώμης στο ευαγγελικό χωρίο «σὺ εἶ Πέτρος, καὶ ἐπὶ ταύτῃ τῇ πέτρᾳοἰκοδομήσω μου τὴν ἐκκλησίαν», πράγμα το οποίο συνέβαινε για δεύτερη φορά (η πρώτη είχε συμβεί επί Πάπα Κάλλιστου Α΄). Στην επιεική αυτή στάση αντιτάχθηκαν ο Καισαρείας Φιρμιλιανός, ο Καρθαγένης Κυπριανός και σύνοδος 85 επισκόπων της Βόρειας Αφρικής, οι οποίοι θεωρούσαν τον αναβαπτισμό απαραίτητο σε τέτοιες περιπτώσεις, πριν την αποδοχή στην Ευχαριστία.
Το «Depositio Episcoporum» (354) δεν αναφέρει το Στέφανο ως μάρτυρα. Η αναφορά του ως μάρτυρα από κάποιες πηγές οφείλεται σε σύγχυση με το διάδοχό του, Σίξτο Β΄, ο οποίος μαρτύρησε τον Αύγουστο του 258, κατά τους διωγμούς του Βαλεριανού, οπότε αποκεφαλίστηκε καθώς τελούσε την Ευχαριστία στις κατακόμβες.
Σίξτος Β’
Επίσκοπος Ρώμης από τις 30 Αυγούστου 257 έως τις 6 Αυγούστου 258, ο Πάπας Σίξτος Β’ είναι Έλληνας στην καταγωγή. Είναι ο 24ος Ποντίφικας της Εκκλησίας. Το ποντιφικό του αξίωμα σημαδεύτηκε από δύο διατάγματα του αυτοκράτορα Βαλεριανού. Το πρώτο, του 257, απαγόρευσε στους χριστιανούς να συγκεντρώνονται σε συνελεύσεις και να εισέρχονται σε νεκροταφεία. Το δεύτερο, του 258, διέταξε την άμεση εκτέλεση των μελών του κλήρου που εξακολουθούσαν να ομολογούν τη χριστιανική πίστη. Ο Πάπας Σίξτος Β΄ υπέστη μαρτυρικό θάνατο. Ενώ τελούσε τα ιερά μυστήρια και δίδασκε στους αδελφούς τις θείες εντολές – αυτό καταγράφεται στο ρωμαϊκό μαρτυρολόγιο – συνελήφθη με διαταγή του αυτοκράτορα Βαλεριανού από στρατιώτες. Αποκεφαλίστηκε στις 6 Αυγούστου 258. Τέσσερις διάκονοι υπέστησαν επίσης μαρτύριο μαζί με τον Ποντίφικα.
Ευσέβιος
Ο Πάπας Ευσέβιος είναι ο 31ος Ποντίφικας της Εκκλησίας. Η θητεία του ήταν πολύ σύντομη και έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια της αυτοκρατορίας του Μαξέντιου. Το Liber Pontificalis αναφέρει ότι ήταν ελληνικής καταγωγής, γεννημένος από πατέρα γιατρό. Εκτοπίστηκε στη Σικελία με διαταγή του αυτοκράτορα μετά τις βίαιες ταραχές που δημιούργησαν οι Λάπσι, εκείνοι που, έχοντας αποποιηθεί την πίστη κατά τη διάρκεια των διωγμών, απαιτούσαν την επανένταξή τους στην Εκκλησία. Τα αιτήματά τους, τα οποία ο Ποντίφικας ήθελε να αποδεχθεί, βρήκαν αντίθετο τον Ηράκλειο. Ο Πάπας Ευσέβιος πέθανε στη Σικελία λίγο μετά την εξορία του. Η σορός του μεταφέρθηκε στη Ρώμη και θάφτηκε στο νεκροταφείο του Κάλλιστου. Ο Πάπας Δαμασός είχε ένα επίγραμμα χαραγμένο στον τάφο του. Από την αρχική λευκή μαρμάρινη επιτύμβια στήλη, που καταστράφηκε από τους Γότθους ή τους Βανδάλους, σώζονται μόνο πολυάριθμα θραύσματα. Παραμένει ένα ύστερο αντίγραφο του επιγράμματος. “Ο Ηράκλειος εμπόδιζε τους Λάπσι να κλαίνε για τις αμαρτίες τους, ο Ευσέβιος αντίθετα δίδασκε ότι έπρεπε να κλαίνε για τα εγκλήματά τους”.
Ζώσιμος.
Ο 41ος Ποντίφικας της Εκκλησίας είναι ο Πάπας Ζώσιμος. Ελληνικής καταγωγής, ανέβηκε στο θρόνο του Πέτρου στις 18 Μαρτίου 417. Οι ιστορικές πηγές αποκαλύπτουν ότι τέσσερις ημέρες μετά την εκλογή του έγραψε επιστολή προς όλους τους επισκόπους της Γαλατίας και των επτά επαρχιών, αναγνωρίζοντας ειδικές εξουσίες στον επίσκοπο της Αρλ, Πάτροκλο. Η αντίθεση ορισμένων επισκόπων στο μέτρο αυτό οδήγησε σε μια διαμάχη που συνεχίστηκε και μετά τη θητεία του. Ένα άλλο θέμα που απασχόλησε τον Πάπα Ζώσιμο ήταν η αίρεση του Πελαγιανού, σύμφωνα με την οποία η ανθρώπινη φύση δεν επηρεάζεται από το προπατορικό αμάρτημα. Το 418, έτος του θανάτου του, συνέταξε ένα έγγραφο καταδίκης του Πελαγιανισμού, την EpistulaTractoria, που απευθυνόταν στις κύριες Εκκλησίες της Ανατολής και της Δύσης.
Αγάθων
Ο Πάπας Αγάθων (575 – 10 Ιανουαρίου 681) ήταν Πάπας από τις 27 Ιουνίου του 678 έως το θάνατό του στις 10 Ιανουαρίου του 681.
Ήταν Έλληνας, γεννήθηκε στη Σικελία και ήταν γόνος μιας εύπορης αλλά ευσεβούς οικογένειας. Μετά τον θάνατό τους μοίρασε την περιουσία τους στους φτωχούς και αποσύρθηκε σε ένα μοναστήρι στο Παλέρμο. Η παράδοση αυτή βασίζεται σε μία επιστολή του Πάπα Γρηγορίου Α΄ στον αββά του αγίου Ερμή του Παλέρμο, ενός μοναστηριού των Βενεδικτίνων και στην οποία αναφέρει κάποιον Αγάθωνα. Στην επιστολή αυτή, ο Γρηγόριος γράφει ότι ο ηγούμενος μπορούσε να δεχθεί τον Αγάθωνα στο μοναστήρι του, αν η σύζυγος του τελευταίου δεχόταν να μπει σε γυναικεία μονή. Αν και υπάρχουν λόγοι που συναινούν στο ότι ο μοναχός αυτός ήταν ο άγιος Αγάθων, θα ήταν ωστόσο, με βάση την πηγή αυτή, 100 ετών τον καιρό της εκλογής του.
Ιωάννης ΣΤ’
Ο 85ος Πάπας της Εκκλησίας είναι ο Ιωάννης ΣΤ’. Γεννήθηκε στην Ελλάδα και εξελέγη στο θρόνο του Πέτρου στις 30 Δεκεμβρίου 701. Κατά τη διάρκεια της ποντιφικής του θητείας ο Θεοφύλακτος, έξαρχος του αυτοκράτορα Τιβέριου Γ’, προσπάθησε να αποκαταστήσει την αυτοκρατορική εξουσία στην Ιταλία. Μετά από εξέγερση των ιταλικών στρατευμάτων, ο έξαρχος Θεοφύλακτος παραδόθηκε. Χάρη στην αποτελεσματική διπλωματία, ο Πάπας Ιωάννης ΣΤ’ έσωσε τη ζωή του. Ο Ποντίφικας πέθανε στις 11 Ιανουαρίου 705.
Ιωάννης Ζ’
Ο διάδοχος του Πάπα Ιωάννη ΣΤ’ προερχόταν από την Ελλάδα. Πήρε το όνομα Ιωάννης Ζ’ και ανέβηκε στο θρόνο του Πέτρου την 1η Μαρτίου 705. Πριν γίνει Ποντίφικας, αφιέρωσε στους γονείς του έναν επιτάφιο, ο οποίος διατηρήθηκε στην εκκλησία της Αγίας Αναστασίας μέχρι τον 15ο αιώνα. Το ενδιαφέρον του για την τέχνη μαρτυρείται επίσης από τις διάφορες τοιχογραφίες που είχε ζωγραφίσει σε πολυάριθμες εκκλησίες. Οι ιστορικές πηγές αναφέρουν ότι χειροτόνησε δεκαοκτώ επισκόπους κατά τη διάρκεια του ποντιφικού του αξιώματος. Πέθανε το 707.
Ζαχαρίας
Ο δέκατος Πάπας που συνδέεται με την Ελλάδα ήταν ο Ζαχαρίας. Ελληνικής καταγωγής, ανέβηκε στον θρόνο του Πέτρου λίγες ημέρες μετά τον θάνατο του Γρηγορίου Γ’, στις 3 Δεκεμβρίου 741. Από τους πρώτους κιόλας μήνες της αποστολής του αντιμετώπισε το ζήτημα της Λομβαρδίας, πηγαίνοντας προσωπικά να μιλήσει με τον βασιλιά Λιουτπράνδο, ο οποίος είχε φτάσει με τον στρατό του στα σύνορα του ρωμαϊκού δουκάτου.
Ο Πάπας κατόρθωσε να τον πείσει να σταματήσει να προχωράει περαιτέρω και να επιστρέψει ορισμένα κάστρα που είχε καταλάβει στο ρωμαϊκό δουκάτο. Το Liber Pontificalis, αναφέροντας τα κύρια γεγονότα της ζωής του, τονίζει τα έργα που προώθησε στα ανάκτορα του Λατερανού. Προικισμένος με πλούσια παιδεία, μετέφρασε προσωπικά από τα λατινικά στα ελληνικά τη μετάφραση των Διαλόγων του Αγίου Γρηγορίου του Μεγάλου με σκοπό να τους καταστήσει προσιτούς στους ελληνόφωνους πιστούς, οι οποίοι ήταν πολυάριθμοι στη Ρώμη εκείνη την εποχή. Ο Πάπας Ζαχαρίας πέθανε στις 15 Μαρτίου 752.
πηγή: vaticannews.va & el.wikipedia.org)
δμφ