Δοξασμένος να΄σαι (ω Κύριε) για την φροντίδα του κοινού μας σπιτιού
Πραγματοποιήθηκε η παρουσίαση της «οικολογικής» Εγκυκλίου του πάπα Φραγκίσκου. Ο τίτλος της εγκυκλίου: «Δοξασμένος να’σαι» (Laudato Si), Για την φροντίδα του κοινού μας σπιτιού».
Την παρουσίαση έκαναν: εκπροσωπώντας την Α.Θ.Π. τον Οικουμενικό Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, ο Μητροπολίτης Περγάμου Ιωάννης Ζηζιούλας, ο Καρδινάλιος KodwoAppiahTurkson, Πρόεδρος του Ποντιφικού Συμβουλίου για τη Δικαιοσύνη και την Ειρήνη, ο Hans Joachim Schellnhuber, ιδρυτής και διευθυντής του Ινστιτούτου Πότσνταμ για την Έρευνα των Κλιματικών Επιπτώσεων (PIK) και Πρόεδρος του Γνωμοδοτικού Συμβουλίου της Γερμανίας σχετικά με την Παγκόσμια Αλλαγή (WBGU) και η καθηγήτρια CarolynWoo.
Η εγκύκλιος έχει αναρτηθεί ήδη στο διαδίκτυο στα ιταλικά, γαλλικά, αγγλικά, γερμανικά, ισπανικά και πορτογαλικά.
· Σύντομη Παρουσίαση
HΕγκύκλιος πήρε το όνομά της από την επίκληση του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης, «Δοξασμένος να΄σαι, ω Κύριε», η οποία στον Ύμνο των πλασμάτων («ύμνος στον ήλιο» μτφ Καζαντζάκη) μας θυμίζει ότι η γη, το κοινό μας σπίτι «είναι σαν αδελφή μας, με την οποία μοιραζόμαστε τη ζωή μας, και σαν μια όμορφη μητέρα που ανοίγει την αγκαλιά της για να μας αγκαλιάσει» (1).
Εμείς οι ίδιοι είμαστε πλασμένοι από το χώμα της γης (βλ Γεν 2: 7). Το ίδιο το σώμα μας αποτελείται από στοιχεία της, αναπνέουμε τον αέρα της και λαμβάνουμε τη ζωή και δροσιά από τα νερά της» (2).
«Αυτή η αδελφή μας τώρα μάς φωνάζει με πόνο λόγω της ζημίας που της προκαλέσαμε με την ανεύθυνη χρήση και κατάχρηση των αγαθών της, με τα οποία ο Θεός την έχει προικίσει» (2). Η κραυγή της, ενωμένη με εκείνη των φτωχών, αναμοχλεύει τη συνείδησή μας για να «αναγνωρίσουμε τις αμαρτίες μας ενάντια στη δημιουργία» (8). Επαναλαμβάνοντας τα λόγια του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου, ο Πάπας μάς υπενθυμίζει: «Για τα ανθρώπινα όντα … το να καταστρέφουν τη βιοποικιλότητα … προκαλώντας αλλαγές στο κλίμα … το να μολύνουν τα νερά της γης, τα εδάφη της, τον αέρα της, και τη ζωή της, είναι αμαρτίες» (8).
Η κατάλληλη απόκριση σε μια τέτοια μετάνοια είναι αυτό που ο άγιος Ιωάννης Παύλος ο Β΄ έχει ονομάσει «παγκόσμια οικολογική μεταστροφή» (5). Σε αυτό, ο Άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης είναι «το κατ' εξοχήν παράδειγμα της φροντίδας για τους ευάλωτους και μιας ολοκληρωμένης οικολογίας βιωμένης χαρούμενα και αυθεντικά. […] Μας δείχνει πόσο άρρηκτα συνδεδεμένος είναι ο δεσμός ανάμεσα στην ανησυχία για τη φύση, τη δικαιοσύνη για τους φτωχούς, τη δέσμευση για την κοινωνία, και την εσωτερική ειρήνη»(10).
Η Εγκύκλιος Laudato si' (Δοξασμένος να΄σαι) έχει αναπτυχθεί γύρω από την έννοια της ολοκληρωμένης οικολογίας, ως μοντέλο ικανό να συνδέσει τις θεμελιώδεις σχέσεις του ατόμου: με τον Θεό, με τον εαυτό του, με άλλα ανθρώπινα όντα, με τη δημιουργία. Όπως ο ίδιος ο Πάπας εξηγεί στο αρ. 15, η αρχή γίνεται (κεφ. Ι) από την πνευματική ακρόαση των αποτελεσμάτων των καλύτερων επιστημονικών ερευνών για περιβαλλοντικά θέματα που είναι διαθέσιμα σήμερα, «επιτρέποντάς τους να μας αγγίζουν βαθιά και να μας δώσουν γερές βάσεις για την ηθική και πνευματική διαδρομή που θα ακολουθήσουμε». Η επιστήμη είναι το καλύτερο εργαλείο μέσω του οποίου μπορούμε να ακούσουμε την κραυγή της γης.
Το επόμενο βήμα (κεφ. II) συγκεντρώνει τον πλούτο της ιουδαιο-χριστιανικής παράδοσης, ιδιαίτερα των βιβλικών κειμένων, αλλά και του θεολογικού προβληματισμού πάνω σε αυτά. Η ανάλυση κατευθύνεται στη συνέχεια (κεφ. III) προς «τις ρίζες της παρούσας κατάστασης, έτσι ώστε να λαμβάνονται υπόψη όχι μόνο τα συμπτώματα αλλά και οι βαθύτερες αιτίες τους». Ο στόχος είναι να αναπτυχθεί ένα ολοκληρωμένο οικολογικό προφίλ (κεφ. IV), το οποίο, στις ποικίλες διαστάσεις του, περιλαμβάνει «τη μοναδική θέση μας ως ανθρώπινα όντα σε αυτόν τον κόσμο και τη σχέση μας με το περιβάλλον μας».
Επιμένοντας στον διαφανή και χωρίς αποκλεισμούς διάλογο, ο πάπας Φραγκίσκος προτείνει (κεφ. V) μια σειρά από κατευθυντήριες γραμμές για την ανανέωση των διεθνών, εθνικών και τοπικών πολιτικών, για τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων στο δημόσιο και τον επιχειρηματικό τομέα, για τη σχέση μεταξύ της πολιτικής και της οικονομίας και μεταξύ θρησκείας και επιστήμης.
Τέλος, με βάση την πεποίθηση ότι «η αλλαγή είναι αδύνατη χωρίς κίνητρα και μια διαδικασία εκπαίδευσης», το κεφάλαιο VI προτείνει «μερικές εμπνευσμένες κατευθυντήριες γραμμές για την ανθρώπινη ανάπτυξη που βρίσκονται στο θησαυρό της Χριστιανικής πνευματικής εμπειρίας». Σε αυτή την γραμμή, η Εγκύκλιος προσφέρει δύο προσευχές, την πρώτη που μοιράζεται με τους πιστούς άλλων θρησκειών και τη δεύτερη, μεταξύ των Χριστιανών. Η Εγκύκλιος ολοκληρώνεται όπως αρχίζει, μέσα σε ένα πνεύμα ενορατικής προσευχής.
Κάθε κεφάλαιο (6 συνολικά) ασχολείται με ένα συγκεκριμένο θέμα, χρησιμοποιώντας συγκεκριμένη μεθοδολογία, αλλά σε ολόκληρη την εγκύκλιο, κάποιες κύριες έννοιες επαναλαμβάνονται και εμπλουτίζονται:
• η στενή σχέση μεταξύ των φτωχών και της ευπάθειας του πλανήτη,
• η πεποίθηση ότι τα πάντα στον κόσμο είναι συνδεδεμένα,
• η κριτική των νέων μοντέλων και μορφών ενέργειας που προέρχεται από την τεχνολογία,
• Η έκκληση να αναζητηθούν άλλοι τρόποι για την κατανόηση της οικονομίας και της προόδου,
• η κατάλληλη αξία για κάθε πλάσμα,
• η ανθρώπινη έννοια της οικολογίας,
• η ανάγκη για ειλικρινή και έντιμη συζήτηση,
• η σοβαρή ευθύνη της διεθνούς και τοπικής πολιτικής,
• ο πολιτισμός της μίας χρήσης και η πρόταση για μια νέα ζωή (16).
Ο διάλογος, τον οποίο ο πάπας Φραγκίσκος προτείνει ως μέθοδο για την αντιμετώπιση και την επίλυση των περιβαλλοντικών προβλημάτων, διατρέχει όλη την Εγκύκλιο στα έξι κεφάλαιά της. Αναφέρεται στη συμβολή από φιλοσόφους και θεολόγους, όχι μόνο Καθολικούς, αλλά και Ορθοδόξους (η ήδη αναφερθείσα του Πατριάρχη Βαρθολομαίου) και προτεσταντική (του Γάλλου στοχαστή Paul Ricoeur), καθώς και εκείνη του Ισλαμικού μυστικιστή Ali Al-Khawas. Το ίδιο συμβαίνει και με τη συλλογικότητα που ο πάπας Φραγκίσκος πρότεινε στην Εκκλησία από την αρχή της διακονίας του: Παράλληλα με τις αναφορές στις διδασκαλίες των προκατόχων του και των άλλων εγγράφων της Αγίας Έδρας (ιδίως του Ποντιφικού Συμβουλίου για τη Δικαιοσύνη και την Ειρήνη), υπάρχουν πολλές συνεισφορές που προέρχονται από πολυάριθμες Συνόδους Ιεραρχιών από όλες τις ηπείρους.
Στην καρδιά της «Laudato si'» θα βρούμε αυτό το ερώτημα: «Τι είδους κόσμο θέλουμε να αφήσουμε σε αυτούς που θα έρθουν μετά από εμάς, στα παιδιά που τώρα μεγαλώνουν»; (160). Ο πάπας Φραγκίσκος συνεχίζει: «Αυτή η ερώτηση δεν έχει να κάνει με το περιβάλλον μόνο και αποκλειστικά. Το ζήτημα δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί αποσπασματικά». Αυτό μας οδηγεί στο να αναρωτηθούμε σχετικά με το νόημα της ύπαρξης και τις αξίες της στη βάση της κοινωνικής ζωής: «Ποιος είναι ο σκοπός της ζωής μας σε αυτόν τον κόσμο; Γιατί είμαστε εδώ; Ποιος είναι ο στόχος του έργου μας και όλων των προσπαθειών μας; Τι χρειάζεται η Γη από εμάς; «Εάν δεν αναμετρηθούμε με αυτά τα βαθύτερα ζητήματα -λέει ο Πάπας- δεν πιστεύω ότι η ανησυχία μας για την οικολογία θα παράγει σημαντικά αποτελέσματα».
Είναι ξεκάθαρο ότι, μετά τη «Laudato si'», η εξέταση της συνείδησης (το εργαλείο που η Εκκλησία συνιστά για να κατευθύνει κάποιος τη ζωή του μέσα από τον προβληματισμό του υπό το πρίσμα της σχέσης του με τον Κύριο), θα πρέπει να περιλαμβάνει μια νέα διάσταση. Θα εξετάζει τακτικά όχι μόνο το πώς ζει σε κοινωνία με τον Θεό, με τους άλλους και τον εαυτό του, αλλά και με όλα τα πλάσματα και τη φύση.
Η προσοχή που τα μέσα μαζικής ενημέρωσης έχουν δώσει στην εγκύκλιο πριν από τη δημοσίευσή της έχει επικεντρωθεί κυρίως σε πτυχές που συνδέονται με τις περιβαλλοντικές πολιτικές που συζητούνται στην παγκόσμια ατζέντα. Σίγουρα μπορεί να και πρέπει η «Laudato si'» να έχει αντίκτυπο στις σημαντικές και επείγουσες αποφάσεις που πρέπει να παρθούν στον τομέα αυτό. Ωστόσο, οι διδακτικές, ποιμαντικές και πνευματικές διαστάσεις του εγγράφου δεν πρέπει να μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα. Η αξία, το εύρος και το βάθος της δεν μπορεί να περιορίζεται στο απλό πεδίο εφαρμογής της στον καθορισμό περιβαλλοντικών πολιτικών.
Σημεία από την Εγκύκλιο μέσα από ερωτήσεις και απαντήσεις
1. Τι νέο υπάρχει στην εγκύκλιο «Laudato si» (Δοξασμένος να΄σαι); Τι υπάρχει σε αυτό το έγγραφο που δεν έχουμε ξαναδεί από την Εκκλησία;
Το έγγραφο είναι μια έκκληση για μεταστροφή και δράση. Ενώ η εγκύκλιος «Δοξασμένος να΄σαι» ταιριάζει απόλυτα στην Καθολική παράδοση, λέει με νέα δύναμη ότι η μέριμνα για το περιβάλλον δεν είναι πλέον «προαιρετική» για τον πιστό. Η φροντίδα για το περιβάλλον είναι τώρα ακόμα πιο ξεκάθαρα και σίγουρα μέρος της διδασκαλίας της Εκκλησίας.
2. Γιατί ο Πάπας δε δείχνει ιδιαίτερη προσοχή για το πρόβλημα του πληθυσμού;
Η Εγκύκλιος αναγνωρίζει ότι η πυκνότητα του πληθυσμού μπορεί να αποτελεί παράγοντα που περιπλέκει τα πράγματα σε ορισμένες περιοχές. Αλλά δεν είναι οι άνθρωποι το πρόβλημα. Η σπατάλη αποτελεί πολύ μεγαλύτερο πρόβλημα: ο πολιτισμός μας, της μιας χρήσης, και η τάση μας να καταναλώνουμε χωρίς να σκεφτόμαστε ποιες είναι οι πραγματικές μας ανάγκες, τόσο οι υλικές, όσο και οι πνευματικές.
3. Η Εγκύκλιος φαίνεται να καθιστά την τεχνολογία και την αγορά εχθρούς. Δεν είναι λίγο απλοϊκό, ακόμη και οπισθοδρομικό;
Η τεχνολογία και οι χρηματοπιστωτικές αγορές μπορούν να είναι θαυμάσια όργανα, εφόσον υπηρετούν τους ανθρώπους, ενισχύοντας την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, σε αντίθεση με το να κάνουν τους λίγους πολύ πλούσιους και τους πολλούς ανθρώπους σκλάβους. Αυτό απαιτεί ειλικρινή συζήτηση. Τι συνιστά την πραγματική τεχνολογική πρόοδο; Πού βοηθάει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, αλλά και πού την υποβαθμίζει; Ή οι χρηματοπιστωτικές αγορές: βοηθούν στην εξάπλωση του πλούτου; Βοηθούν τους ανθρώπους να ξεφύγουν από τη φτώχεια;
4. Η Εγκύκλιος διαφωνεί με τα ορυκτά καύσιμα. Και όμως η φθηνή ενέργεια έχει βοηθήσει πολύ στο να ξεφύγουν οι φτωχοί από τη φτώχεια. Μήπως ο Πάπας θέλει να αρνηθεί αυτή τη δυνατότητά τους;
Όχι. Ο Πάπας θέλει, τα πλούσια κράτη, καθώς και όσα έχουν ρυπάνει περισσότερο, να μειώσουν τα ορυκτά καύσιμα. Ισχυρίζεται ότι εναλλακτικές πηγές ενέργειας είναι διαθέσιμες για όλους. Αλλά αυτό απαιτεί αλληλεγγύη: τα πλούσια κράτη να μοιράζονται τα κέρδη τους, βοηθώντας τα φτωχότερα έθνη να αναπτύξουν εναλλακτικές πηγές ενέργειας.
5. Φαίνεται ότι ο Πάπας στηρίζει τον παγκόσμιο γεωργικό σχεδιασμό σε μαζική κλίμακα (αρ. 129, 164). Αυτό δεν είναι πραγματικά δική του δουλειά, έτσι δεν είναι;
Ούτε ο Πάπας ούτε οι επίσκοποι σε όλο τον κόσμο, πρόκειται να προσφέρουν τεχνικές λύσεις. Αλλά θα μιλήσουν εξ ονόματος εκείνων που δεν έχουν φωνή. Αυτό είναι το μόνο που κάνει ο Πάπας: λέει ότι είτε αλλάζουμε τον τρόπο που παράγουμε καλλιέργειες, είτε οδεύουμε προς προβλήματα. Είναι δουλειά άλλων –ευσυνείδητων λαϊκών- να επεξεργαστούν λύσεις.
6. Το έγγραφο αυτό περιέχει μια αρκετή ποσότητα οικονομικών. Για παράδειγμα, υποστηρίζοντας στον αρ. 109 ότι η δημοσιονομία καταβάλλει την πραγματική οικονομία. Είναι το είδος της γνώμης που ένας Πάπας πρέπει να εκφράζει;
Ο Πάπας δεν κάνει διάλεξη για την οικονομική θεωρία. Έχει πολύ σαφείς ιδέες για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, και του τι σημαίνει για κάποιον να είναι αποκλεισμένος ή χωρίς δουλειά. Χάνει εκείνη την αίσθηση του αυτοσεβασμού που προέρχεται από τη σκληρή δουλειά και τη δυνατότητα να εξασφαλίζει φαγητό για την οικογένεια στο τραπέζι.
7. Γιατί ο Πάπας είναι τόσο κατά της αγοράς; (για παράδειγμα: αρ. 189, 190) Δεν είναι αυτό Λατινοαμερικάνικη προκατάληψη;
Κοιτάξτε τα ποσοστά ανεργίας μεταξύ των νέων στην Ευρώπη και τον αριθμό των ανθρώπων που διακινδυνεύουν τη ζωή τους για να εγκαταλείψουν την Αφρική. Δεν υπάρχει τίποτα το λατινοαμερικάνικο σ’ αυτή την κατάσταση. Η παγκόσμια οικονομία αυτή τη στιγμή απλώς δεν εξυπηρετεί τη μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων. Αυτό λέει μόνο. Ναι, έχει δημιουργηθεί υπερβολικός πλούτος από την οικονομία της αγοράς, αλλά υπάρχει επίσης πάρα πολλή απόλυτη δυστυχία, και πάρα πολλή αδιαφορία που τη συνοδεύει.
8. Ο Πάπας ισχυρίζεται ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη είναι μια από τις κύριες προκλήσεις για την ανθρωπότητα αυτή τη στιγμή (αρ. 22.). Αφήνοντας όλες τις συζητήσεις κατά μέρος, αυτό μοιάζει πολύ εγκόσμια ανησυχία για έναν άνθρωπο με πνευματική αποστολή.
Τα πάντα είναι συνδεδεμένα, και τίποτα αληθινά ανθρώπινο δεν είναι έξω από την ανησυχία Εκκλησίας. Ένας πιστός πρέπει να δείξει ακόμη περισσότερη ευθύνη όσον αφορά τη δημιουργία, η οποία είναι δώρο από τον Θεό. Η κλιματική αλλαγή δεν είναι ένα θεωρητικό ζήτημα, ήδη κάνει πολλή μεγάλη ζημιά, ιδιαίτερα σε εκείνους που είναι λιγότερο ικανοί να προσαρμοστούν.
9. Ποιος, εκτός από τον Καρδινάλιο Turkson, βοήθησε τον Πάπα να γράψει την εγκύκλιο; Αναφέρονται πολλές Ιεραρχίες, αλλά από πού προήλθε η επιστήμη;
Αρκετά άτομα βοήθησαν τον Πάπα σε αυτό, αλλά το όνομά του είναι πάνω στην Εγκύκλιο και, τελικά, είναι δική του. Η επιστήμη έρχεται από το ίδιο μέρος όπου όλοι την λαμβάνουμε: την επιστημονική κοινότητα, η οποία έχει εργαστεί σε αυτό το θέμα για δεκαετίες. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ο Πάπας Φραγκίσκος αναγνωρίζει ότι υπάρχουν σημεία προς συζήτηση. Απλώς θέλει η συζήτηση να είναι ειλικρινής.
10. Τι συνέβη στον φυσικό νόμο; Βρισκόταν πάντα στο επίκεντρο της ηθικής διδασκαλίας της Εκκλησίας, αλλά ο Πάπας δεν τον χρησιμοποιεί στην Εγκύκλιο. Πρόκειται για θεολογική στροφή; Γυρνάει την πλάτη του στον Πάπα Βενέδικτο, ο οποίος στην ομοσπονδιακή κάτω βουλή (Γερμανία), χρησιμοποίησε το φυσικό δίκαιο για να μιλήσει για το περιβάλλον;
Αυτό που βλέπουμε στην Εγκύκλιο δεν είναι μια θεολογική στροφή αλλά μια προσπάθεια να βρει νέα γλώσσα για ένα ευρύτερο ακροατήριο. Σε αυτήν την περίπτωση, ακόμη και εκείνοι που δεν έχουν ήθος που βασίζεται στο φυσικό δίκαιο μπορεί να δουν ότι η φροντίδα του περιβάλλοντος για τις μελλοντικές γενιές είναι το σωστό που πρέπει να γίνει.
11. Στον αρ. 24 υποστηρίζεται ότι η τεχνολογία και τα δημοσιονομικά προσποιούνται ότι είναι η μόνη λύση για τα προβλήματά μας. Αλλά η τεχνολογία και η δημοσιονομία έβγαλαν πολλούς ανθρώπους από τη φτώχεια, και έκαναν την οικονομία να αναπτυχθεί. Μήπως η Εγκύκλιος θέλει να μας πάει πίσω;
Η τεχνολογία και τα δημοσιονομικά έχουν βοηθήσει κάποιους ανθρώπους πολύ περισσότερο από ό,τι άλλους. Η Εγκύκλιος δεν έχει καθόλου να κάνει με τη μετακίνηση προς τα πίσω. Έχει να κάνει με το να προχωρήσουμε μπροστά κατά τρόπο που να σέβεται την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, προτρέποντας να γίνει ό,τι είναι δυνατόν για να μειωθεί ο αριθμός των ανθρώπων που συνεχίζουν να στερούνται αξιοπρεπούς εργασίας, αξιοπρεπούς στέγασης και αξιοπρεπούς υγειονομικής περίθαλψης. Αφορά, επίσης, την κίνηση προς τα εμπρός κατά τρόπο που να σέβεται τον πλανήτη.
12. Οι Επίσκοποι της Βολιβίας (Ν. 48) υποστηρίζουν ότι τα περιβαλλοντικά προβλήματα έπληξαν τους φτωχούς. Άλλοι αντιθέτως υποστηρίζουν ότι οι περιβαλλοντικοί έλεγχοι θα πλήξουν τους φτωχούς περισσότερο. Γιατί πρέπει κάποιος να δεχθεί το λόγο των βολιβιανών Επισκόπων;
Οι Επίσκοποι της Βολιβίας απηχούν τις διαμαρτυρίες τόσων φτωχών ανθρώπων από όλο τον κόσμο που είναι πεινασμένοι επειδή δεν μπορούν καλλιεργήσουν αρκετά τρόφιμα για την οικογένειά τους. Απλά ακούστε εκείνους που, διακινδυνεύοντας τη ζωή τους, διασχίζουν τη Μεσόγειο από τη Βόρεια Αφρική, ή το Ρίο Γκράντε στις Ηνωμένες Πολιτείες, γιατί είναι η μόνη ελπίδα τους.
13. Με όλο το σεβασμό, μήπως ο Πάπας ζει σε άλλο πλανήτη; Μήπως πραγματικά πιστεύει ό,τι γράφει στον αρ. 52, ότι οι πλουσιότεροι θα πρέπει να συμβάλουν στην επίλυση των ενεργειακών προβλημάτων των φτωχότερων χωρών;
Ο πάπας Φραγκίσκος είναι ο πρώτος που παραδέχεται ότι η αλληλεγγύη δεν είναι μια δημοφιλής λέξη. Αλλά χωρίς αλληλεγγύη, ενώ ορισμένα σημεία μπορεί να γίνονται πλουσιότερα, δεν θα πάμε πουθενά ως μια παγκόσμια κοινότητα. Τα φτωχότερα έθνη θα αναπτυχθούν όταν τα πλουσιότερα έθνη τους δώσουν ένα χέρι βοήθειας, και η ενέργεια είναι ένα μέρος αυτής.
14. Ο αρ. 55 είναι ένα είδος καταδίκης του κλιματισμού. Γνωρίζουμε ότι σε πολλούς Ευρωπαίους δεν θα αρέσει, αλλά είναι πραγματικά τόσο κακός;
Ακριβώς όπως πολλοί από εμάς σπαταλούν το νερό, καταναλώνουν πολύ περισσότερο από αυτό από που έχουν πραγματικά ανάγκη, πολλές χώρες σπαταλούν ενέργεια με την υπερβολική χρήση κλιματισμού. Όταν ο Πάπας μιλάει για ένα πιο νηφάλιο τρόπο ζωής, είναι μια πρόσκληση για να δει ο καθένας χωρίς ποια πράγματα μπορεί να μάθει να ζει.
15. Μήπως η Εγκύκλιος προωθεί την αναδιανομή πλούτου; Στο Ν 193 φαίνεται να δείχνει κάτι τέτοιο.
Η Εγκύκλιος προάγει την αλληλεγγύη μεταξύ των ανθρώπων και των εθνών. Ο πάπας Φραγκίσκος δεν έχει κάποια μαγική φόρμουλα για το πώς πρέπει να μοιραστεί ο πλούτος, αλλά σίγουρα καλεί εκείνους που έχουν περισσότερα από όσα χρειάζονται, να ανοίξουν το μυαλό τους και τις καρδιές τους, και να μοιραστούν με όσους δεν έχουν αρκετά.
16. Οι αγοραπωλησίες και το εμπόριο υπήρχαν ανέκαθεν. Επίσης απασχολούν κόσμο. Είναι ο καταναλωτισμός πραγματικά τόσο κακός όσο η Εγκύκλιος παρουσιάζει (στον αρ. 124, για παράδειγμα);
Όλοι μας καταναλώνουμε, για να φάμε υγιεινά τρόφιμα και να πιούμε καθαρό νερό. Αυτό που δεν χρειαζόμαστε είναι να υποδαυλίζουμε την ακόρεστη επιθυμία μας για περισσότερα, δημιουργώντας ανάγκες που δεν είναι πραγματικά απαραίτητες σε όλους. Σκέφτομαι κάποιον που έχει χάσει κάθε έλεγχο με το ποτό ή τα ναρκωτικά, γίνεται πολύ βίαιος, με καταστροφική συμπεριφορά. Υπάρχει ένα παρόμοιο είδος εθισμού με την κατανάλωση. Μια συνεχής επιθυμία για περισσότερα πράγματα, περισσότερες αγορές, γίνεται εμμονή. Το να σκεφτόμαστε τους φτωχούς, ή για τις μελλοντικές γενιές, μπορεί πραγματικά να είναι απελευθερωτικό.
• Επτά ερωτήσεις σχετικά με την εγκύκλιο
Όταν ο πάπας Φραγκίσκος ανακοίνωσε ότι η επερχόμενη εγκύκλιός του θα επικεντρωθεί στην οικολογία, έγινε αμέσως ένα από τα πλέον πολυσυζητημένα θέματα στον κόσμο. Ούτε μια λέξη δεν είχε δημοσιευθεί, και όμως η εγκύκλιος έχει ήδη δεχθεί επαίνους αλλά και κριτική.
Ας ψάξουμε απαντήσεις σε ορισμένα βασικά ερωτήματα σχετικά με την εγκύκλιο.
• Τι είναι εγκύκλιος;
Μια παπική εγκύκλιος είναι απλά μια επιστολή που γράφτηκε από έναν Πάπα. Μπορεί να απευθύνεται σε οποιονδήποτε, από επισκόπους μέχρι σε όλο τον κόσμο. Οι εγκύκλιοι χρησιμοποιούνται κυρίως ως διδακτικό εργαλείο.
• Γιατί έχει σημασία;
Οι Πάπες συχνά επικοινωνούν μέσω γραπτού λόγου. Αλλά η εγκύκλιος είναι ένα ιδιαίτερα σημαντικό γράμμα. Γίνεται πραγματικά μέρος του Διδακτικού Σώματος της Εκκλησίας πάνω σε ένα συγκεκριμένο θέμα.
• Πόσο συχνά δημοσιεύονται εγκύκλιοι;
Οι εγκύκλιοι είναι μια παράδοση σχεδόν 300 ετών. Η πρώτη δόθηκε στη δημοσιότητα από τον πάπα Βενέδικτο ΙΔ' το 1741. Έκτοτε έχουν γραφτεί περισσότερες από 300.
Ο πάπας Ιωάννης Παύλος Β’ έγραψε 14, κατά μέσο όρο μία ανά δύο χρόνια του λειτουργήματός του. Ο πάπας Βενέδικτος ΙΣΤ’ δημοσίευσε τρεις εγκυκλίους κατά τη διάρκεια των σχεδόν οκτώ χρόνων του ως Πάπας. Ο πάπας Φραγκίσκος υπογράφει ήδη μία εγκύκλιο «Το Φως της Πίστεως» (Lumen Fidei -29 Ιουνίου 2013), με την «Δοξασμένος να΄σαι» να είναι η δεύτερη.
• Τι πραγματεύεται η Εγκύκλιος;
Το όνομα του εγγράφου είναι «Laudato Si'» και προέρχεται από μια προσευχή του αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης, που δοξάζει τον Θεό για την ποικιλομορφία της Δημιουργίας. Αυτές οι δύο λέξεις μεταφράζονται σε «Δοξασμένος να’σαι».
Ο πάπας Φραγκίσκος έχει κάνει αρκετές φορές στις ομιλίες του αναφορές σχετικά με την οικολογία:
8 Νοεμβρίου 2014 – Συνάντηση με τους Ιταλούς καθολικούς προσκόπους
«Η ζωή σε στενή επαφή με τη φύση, όπως η δική σας, περιλαμβάνει όχι μόνο το σεβασμό σε αυτή, αλλά και τη δέσμευση να την βοηθήσετε. Ειδικότερα για την εξάλειψη της σπατάλης μιας κοινωνίας που τείνει όλο και περισσότερο να πετά πράγματα, τα οποία μπορούν ακόμα να χρησιμοποιηθούν ή μπορούν ακόμα να προσφερθούν σε ανθρώπους που έχουν ανάγκη».
28 Οκτωβρίου 2014 – Συνάντηση με τις παγκόσμιες κινήσεις λαϊκών
«Είναι λογικό: Δεν μπορεί να υπάρξει γη, δεν μπορεί να υπάρξει στέγη, δεν μπορεί να υπάρξει εργασία, αν δεν έχουμε ειρήνη, και αν συνεχίσουμε να καταστρέφουμε τον πλανήτη».
8 του Νοεμβρίου 2014 – Συνάντηση με καθολικούς προσκόπους
«Στην εποχή μας, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε την Οικολογία. Είναι ζωτικής σημασίας για την επιβίωση της ανθρωπότητας. Ούτε μπορούμε να υποβαθμίσουμε το θέμα σε ένα καθαρά πολιτικό ζήτημα. Είναι φορέας μια ηθικής διάστασης που μας επηρεάζει όλους. Κανείς δεν έχει την πολυτέλεια να το αγνοήσει αυτό».
• Η προσέγγιση του πάπα Φραγκίσκου σχετικά με την οικολογία είναι πρωτοποριακή;
Και Ναι και Όχι.
Από τις εκατοντάδες των εγκυκλίων, καμία δεν έχει επικεντρωθεί ποτέ αποκλειστικά στην οικολογία. Ωστόσο, οι δύο Πάπες που προηγήθηκαν του πάπα Φραγκίσκου είχαν παρόμοια επιχειρήματα για το περιβάλλον εν γένει, και την αλλαγή του κλίματος ειδικότερα. Πριν από περισσότερα 25 χρόνια, ο πάπας Ιωάννης Παύλος Β΄ είχε πει ότι η μείωση του στρώματος του όζοντος έφθανε σε «διαστάσεις κρίσης.» Ο πάπας Βενέδικτος ΙΣΤ΄ θεωρήθηκε και ως «Πράσινος Πάπας», και η Ποντιφική Ακαδημία Επιστημών επί των ημερών του κάλεσε επίσημα τις κυβερνήσεις να μειώσουν τις εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα.
