ΠΑΠΑΣ ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ
ΓΕΝΙΚΗ ΑΚΡΟΑΣΗ
Αίθουσα Παύλος Στ’
Τετάρτη, 5 Οκτωβρίου 2022
Κατήχηση περί διακρίσεως: 4. Τα στοιχεία της διακρίσεως. Η αυτογνωσία
Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές, καλημέρα!
Πραγματευόμενοι το θέμα της διακρίσεως, την τελευταία φορά μιλήσαμε για την προσευχή ως απαραίτητο στοιχείο της, με την έννοια της εξοικείωσης και εμπιστοσύνης με τον Θεό. Σήμερα, σχεδόν συμπληρωματικά, θα ήθελα να τονίσω ότι η καλή διάκριση απαιτεί και την αυτογνωσία. Η αυτογνωσία, πράγματι, εμπλέκει τις ανθρώπινες ικανότητές μας: μνήμη, διάνοια, θέληση, συναισθήματα.
Συχνά δεν ξέρουμε πώς να διακρίνουμε επειδή δεν γνωρίζουμε αρκετά καλά τον εαυτό μας και έτσι δεν ξέρουμε τι πραγματικά θέλουμε. Στη βάση των πνευματικών αμφιβολιών και, και των υπαρξιακών κρίσεων, υπάρχει συχνά ένας ανεπαρκής διάλογος μεταξύ της θρησκευόμενης ζωής και της ανθρώπινης, γνωστικής και συναισθηματικής μας διάστασης. Ένας συγγραφέας πνευματικότητας σημείωνε πόσες δυσκολίες στο θέμα της διακρίσεως αναφέρονται σε προβλήματα άλλου είδους, τα οποία πρέπει να αναγνωριστούν και να διερευνηθούν.
Έτσι γράφει αυτός ο συγγραφέας: «Έχω καταλήξει στην πεποίθηση ότι το μεγαλύτερο εμπόδιο για την αληθινή διάκριση (και για την αληθινή ανάπτυξη στην προσευχή) δεν είναι η απρόσιτη φύση του Θεού, αλλά το γεγονός ότι δεν γνωρίζουμε τον εαυτό μας επαρκώς, και δεν θέλουμε να γνωρίσουμε τον εαυτό μας έτσι όπως πραγματικά είμαστε. Σχεδόν όλοι κρυβόμαστε πίσω από μια μάσκα, όχι μόνο μπροστά στους άλλους, αλλά και όταν κοιταζόμαστε στον καθρέφτη» (Th. Green, Il grano e la zizzania, Ρώμη, 1992, 25).
Το να ξεχνάμε την παρουσία του Θεού στη ζωή μας συμβαδίζει με την άγνοια για τον εαυτό μας, για τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς μας και για τις βαθύτερες επιθυμίες μας. Το να γνωρίσεις τον εαυτό σου δεν είναι δύσκολο, αλλά είναι κουραστικό: συνεπάγεται μια υπομονετική εργασία εσωτερικής ανασκαφής. Απαιτεί την ικανότητα να σταματήσεις, να σβήσεις «τον αυτόματο πιλότο», να αποκτήσεις επίγνωση για τον τρόπο δράσης σου, για τα συναισθήματα που σε κατοικούν, για τις επαναλαμβανόμενες σκέψεις που σε σταματούν, συχνά εν αγνοία σου. Απαιτεί επίσης διάκριση μεταξύ συναισθημάτων και πνευματικών ικανοτήτων. Το «νιώθω» δεν είναι το ίδιο με το «είμαι πεπεισμένος». Το «νομίζω» δεν είναι το ίδιο με το «θέλω». Έτσι, καταλαβαίνουμε ότι το βλέμμα που έχουμε για τον εαυτό μας και για την πραγματικότητα είναι μερικές φορές κάπως παραμορφωμένο.
Το να το καταλαβαίνεις αυτό είναι χάρη! Μάλιστα, πολλές φορές μπορεί να συμβεί λανθασμένες πεποιθήσεις για την πραγματικότητα, βασισμένες σε εμπειρίες του παρελθόντος, να μας επηρεάζουν έντονα, περιορίζοντας την ελευθερία μας να «παίζουμε» για ό,τι πραγματικά έχει σημασία στη ζωή μας. Ζώντας στην εποχή της πληροφορικής, ξέρουμε πόσο σημαντικό είναι να γνωρίζουμε τους «κωδικούς πρόσβασης» για να μπούμε σε προγράμματα όπου βρίσκονται οι πιο προσωπικές και πολύτιμες πληροφορίες μας. Ακόμη και η πνευματική ζωή έχει τους «κωδικούς» της: υπάρχουν λέξεις που αγγίζουν την καρδιά γιατί αναφέρονται σε αυτό στο οποίο είμαστε πιο ευαίσθητοι.
Ο «πειράζων» ξέρει καλά αυτές τις λέξεις-κλειδιά και είναι σημαντικό να τις γνωρίζουμε κι εμείς, για να μην βρεθούμε εκεί που δεν θέλουμε. Ο πειρασμός δεν υποδεικνύει απαραίτητα άσχημα πράγματα, αλλά συχνά άτακτα πράγματα, που παρουσιάζονται με υπερβολική σημασία. Με αυτόν τον τρόπο μας υπνωτίζει με την έλξη που μας ξυπνούν αυτά τα πράγματα, πράγματα όμορφα αλλά απατηλά, που δεν μπορούν να τηρήσουν αυτά που υπόσχονται, αφήνοντάς μας στο τέλος με μια αίσθηση κενού και θλίψης. Μπορεί να είναι τα προσόντα, η καριέρα, οι σχέσεις, όλα από μόνα τους αξιέπαινα, προς τα οποία όμως, αν δεν είμαστε ελεύθεροι, κινδυνεύουμε να έχουμε εξωπραγματικές προσδοκίες, όπως, για παράδειγμα, η επιβεβαίωση της αξίας μας.
Από αυτή την παρεξήγηση συχνά πηγάζουν τα μεγαλύτερα βάσανα, διότι τίποτα από αυτά δεν μπορεί να είναι η εγγύηση της αξίας μας. Γι’ αυτό, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τον εαυτό μας, να γνωρίζουμε τους «κωδικούς πρόσβασης» της καρδιάς μας, σε τι είμαστε πιο ευαίσθητοι, για να προστατευτούμε από όποιον μας παρουσιάζεται με λόγια για να μας χειραγωγήσει, αλλά και να αναγνωρίσουμε τι είναι πραγματικά σημαντικό για μας, ξεχωρίζοντάς το από τις μόδες της στιγμής ή από σλόγκαν παροδικά και επιφανειακά.
Βοήθημα σε αυτό είναι η εξέταση της συνείδησής μας, δηλαδή η καλή συνήθεια να ξαναδιαβάζουμε ήρεμα τι συνέβη στη μέρα μας, μαθαίνοντας να παρατηρούμε στις αξιολογήσεις και τις επιλογές, σε τι δίνουμε μεγαλύτερη σημασία, τι αναζητούμε και γιατί, και τι βρήκαμε τελικά. Προπάντων μαθαίνοντας να αναγνωρίζουμε τι ικανοποιεί την καρδιά μας. Διότι μόνο ο Κύριος μπορεί να μας δώσει την επιβεβαίωση του πόσο αξίζουμε. Μας το λέει κάθε μέρα από τον σταυρό: πέθανε για μας, για να μας δείξει πόσο πολύτιμοι είμαστε στα μάτια του. Δεν υπάρχει κανένα εμπόδιο ή αποτυχία που να μπορεί να αποτρέψει την τρυφερή του αγκαλιά.
Η προσευχή και η αυτογνωσία ας μας επιτρέψουν να ωριμάσουμε με ελευθερία. Είναι βασικά στοιχεία της χριστιανικής ύπαρξης, πολύτιμα στοιχεία για να βρούμε τη θέση μας στη ζωή. Ευχαριστώ.