ΠΑΠΑΣ ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ

ΓΕΝΙΚΗ ΑΚΡΟΑΣΗ

Πλατεία Αγίου Πέτρου

Τετάρτη, 19 Οκτωβρίου 2022

Κατήχηση περί διακρίσεως: 6. Τα στοιχεία της διακρίσεως. Το βιβλίο της ζωής μας

Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές, καλημέρα!

Στις κατηχήσεις αυτών των εβδομάδων επιμένουμε στις προϋποθέσεις για να κάνουμε μια καλή διάκριση. Στη ζωή πρέπει να παίρνουμε αποφάσεις, πάντα, και για να πάρουμε αποφάσεις πρέπει να κάνουμε μια πορεία, μια πορεία διακρίσεως. Κάθε σημαντική δραστηριότητα έχει τις «οδηγίες» της που πρέπει να ακολουθήσουμε, οι οποίες πρέπει να είναι γνωστές ώστε να μπορούν να παράγουν τα απαραίτητα αποτελέσματα. Σήμερα εστιάζουμε σε ένα άλλο απαραίτητο συστατικό για τη διάκριση: την ιστορία της ζωής μας. Να γνωρίζουμε την ιστορία της ζωής μας είναι ένα συστατικό -ας το πούμε έτσι- απαραίτητο για τη διάκριση.

Η ζωή μας είναι το πιο πολύτιμο «βιβλίο» που μας έχει δοθεί, ένα βιβλίο που πολλοί δυστυχώς δεν διαβάζουν, ή το κάνουν πολύ αργά, πριν πεθάνουν. Κι όμως, ακριβώς σε αυτό το βιβλίο βρίσκουμε αυτό που μάταια ψάχνουμε με άλλους τρόπους. Ο Ιερός Αυγουστίνος, ένας μεγάλος αναζητητής της αλήθειας, το είχε καταλάβει πολύ καλά ξαναδιαβάζοντας τη ζωή του, παρατηρώντας σε αυτήν τα σιωπηλά και διακριτικά, αλλά ξεκάθαρα, βήματα της παρουσίας του Κυρίου. Στο τέλος αυτού του ταξιδιού θα παρατηρήσει με έκπληξη: «Ήσουν εντός μου και ήμουν εκτός. Εκεί σε αναζητούσα. Στις μορφές των πλασμάτων σου, ο άμορφος εγώ, την ομορφιά κυνηγούσα. Ήσουν μαζί μου και δεν ήμουν μαζί σου» (Εξομολογήσεις Χ, 27.38). Εξ ου και η πρόσκλησή του να καλλιεργήσουμε την εσωτερική ζωή για να βρούμε αυτό που αναζητάμε: «Ξαναμπές μέσα στον εαυτό σου. Η αλήθεια κατοικεί στον εσωτερικό άνθρωπο» (Η αληθινή θρησκεία, XXXIX, 72). Αυτή είναι μια πρόσκληση που θα έκανα σε όλους σας, ακόμη και στον εαυτό μου: «Ξαναμπές στον εαυτό σου. Διάβασε τη ζωή σου. Διάβασε μέσα, πώς ήταν η πορεία σου. Με ηρεμία. Ξαναμπές στον εαυτό σου».

Πολλές φορές είχαμε κι εμείς την εμπειρία του Αυγουστίνου, να βρεθούμε φυλακισμένοι από σκέψεις που μας απομακρύνουν από τον εαυτό μας, στερεότυπα μηνύματα που μας κάνουν κακό, για παράδειγμα: «Δεν αξίζω τίποτα» -και γίνεσαι χάλια-, «σε μένα όλα πάνε στραβά» -και γίνεσαι χάλια-, «δεν θα πετύχω ποτέ τίποτα καλό» -και γίνεσαι χάλια, και πάει λέγοντας. Αυτές οι απαισιόδοξες φράσεις που σε ρίχνουν κάτω! Το να διαβάζεις την ιστορία σου σημαίνει επίσης να αναγνωρίζεις την παρουσία αυτών των «τοξικών» στοιχείων, αλλά στη συνέχεια να διευρύνεις την πλοκή της ιστορίας σου, να μαθαίνεις να παρατηρείς άλλα πράγματα, να την κάνεις πιο πλούσια, να σέβεσαι την πολυπλοκότητα, για να καταφέρεις να κατανοήσεις τους διακριτικούς τρόπους με τους οποίους ο Θεός ενεργεί στη ζωή σου.

Γνώρισα κάποτε ένα άτομο, για το οποίο οι άνθρωποι που το ήξεραν, έλεγαν ότι άξιζε το Νόμπελ αρνητικότητας: όλα ήταν άσχημα, τα πάντα, και όλα διαρκώς ήταν αρνητικά. Ήταν ένας πικραμένος άνθρωπος, κι όμως είχε πολλά προτερήματα. Και τότε αυτός ο άνθρωπος βρήκε έναν άλλο άνθρωπο που του στάθηκε πολύ, και κάθε φορά που παραπονιόταν για κάτι, ο άλλος έλεγε: «Ωραία, τώρα, για να αντισταθμίσεις, πες κάτι καλό για σένα». Κι εκείνος: «Μα, ναι,… έχω κι εγώ αυτό το προτέρημα», και σιγά σιγά τον βοήθησε να προχωρήσει, να διαβάσει καλά τη ζωή του, τόσο τα άσχημα όσο και τα καλά. Πρέπει να διαβάζουμε τη ζωή μας, και έτσι να βλέπουμε τα πράγματα που δεν είναι καλά, καθώς και τα καλά που ο Θεός σπέρνει μέσα μας.

Είδαμε ότι η διάκριση έχει μια αφηγηματική προσέγγιση: δεν εστιάζει στην ακριβή δράση, την τοποθετεί σε ένα πλαίσιο: από πού προέρχεται αυτή η σκέψη; Αυτό που νιώθω τώρα, από πού προέρχεται; Πού με οδηγεί αυτό που σκέφτομαι τώρα; Πότε το συνάντησα πριν; Είναι κάτι καινούργιο που μου έρχεται τώρα ή το έχω βρει άλλες φορές; Γιατί είναι πιο επίμονο από άλλα; Τι θέλει να μου πει η ζωή με αυτό;

Η ιστορία των γεγονότων της ζωής μας μάς επιτρέπει επίσης να κατανοήσουμε αποχρώσεις και σημαντικές λεπτομέρειες, οι οποίες μπορούν να αποδειχθούν πολύτιμη βοήθεια που μέχρι τώρα παρέμενε κρυμμένη. Για παράδειγμα, μια ανάγνωση, μια εξυπηρέτηση, μια συνάντηση, που εκ πρώτης όψεως θεωρούνται μικρής σημασίας, μεταδίδουν στον επόμενο χρόνο μια εσωτερική γαλήνη, μεταδίδουν τη χαρά της ζωής και προτείνουν περαιτέρω καλές πρωτοβουλίες. Το να σταθείς και να το αναγνωρίσεις είναι επιτακτική ανάγκη. Να σταθείς και να αναγνωρίσεις: είναι σημαντικό για τη διάκριση, είναι ένα έργο συλλογής εκείνων των πολύτιμων και κρυμμένων μαργαριταριών που ο Κύριος έχει σκορπίσει στο χωράφι μας.

Το καλό είναι κρυμμένο, πάντα, γιατί το καλό έχει σεμνότητα και κρύβεται: το καλό κρύβεται· είναι αθόρυβο, απαιτεί αργή και συνεχή ανασκαφή. Γιατί το ύφος του Θεού είναι διακριτικό: στον Θεό αρέσει να κρύβεται, με διακριτικότητα, δεν επιβάλλεται. Είναι σαν τον αέρα που αναπνέουμε, δεν τον βλέπουμε αλλά μας κάνει να ζούμε, και τον αντιλαμβανόμαστε μόνο όταν μας λείπει.

Το να συνηθίσεις να ξαναδιαβάζεις τη ζωή σου, εκπαιδεύει το βλέμμα, το εξευγενίζει, σου επιτρέπει να αντιλαμβάνεσαι τα μικρά θαύματα που κάνει ο καλός Κύριος για σένα κάθε μέρα. Όταν το καταλαβαίνουμε αυτό, βλέπουμε άλλες πιθανές κατευθύνσεις που ενισχύουν την εσωτερική γεύση, την ειρήνη και τη δημιουργικότητα. Προπάντων μας κάνει πιο ελεύθερους από τοξικά στερεότυπα. Έχει λεχθεί σοφά ότι ο άνθρωπος που δεν γνωρίζει το παρελθόν του είναι καταδικασμένος να το επαναλάβει. Είναι αξιοπερίεργο: αν δεν γνωρίζουμε τον δρόμο που κάναμε, δηλαδή το παρελθόν, το επαναλαμβάνουμε διαρκώς, είμαστε κυκλικοί. Ο άνθρωπος που περπατά κυκλικά δεν πάει ποτέ μπροστά, δεν υπάρχει πορεία, είναι σαν τον σκύλο που δαγκώνει την ουρά του, πάει πάντα έτσι, και επαναλαμβάνει τα πράγματα.

Μπορούμε να αναρωτηθούμε: εγώ έχω ποτέ μιλήσει σε κάποιον για τη ζωή μου; Αυτή είναι μια όμορφη εμπειρία των αρραβωνιασμένων ζευγαριών, που όταν είναι σοβαροί, μιλάνε για τη ζωή τους… Είναι μια από τις πιο όμορφες και οικείες μορφές επικοινωνίας, να εξιστορούν τη ζωή τους. Αυτό μας επιτρέπει να ανακαλύψουμε πράγματα μέχρι τότε άγνωστα, μικρά και απλά, αλλά, όπως λέει το Ευαγγέλιο, είναι από τα μικρά πράγματα που γεννιούνται τα μεγάλα (πρβλ. Λκ 16,10).

Οι βίοι των αγίων είναι επίσης μια πολύτιμη βοήθεια για την αναγνώριση του ύφους του Θεού στη ζωή μας: μας επιτρέπουν να εξοικειωθούμε με τον τρόπο δράσης Του. Κάποιες συμπεριφορές των αγίων μας εκπλήσσουν, μας δείχνουν νέα νοήματα και νέες ευκαιρίες. Αυτό συνέβη, για παράδειγμα, στον Άγιο Ιγνάτιο Λογιόλα. Όταν περιγράφει την συνταρακτική ανακάλυψη της ζωής του, προσθέτει μια σημαντική διευκρίνιση και λέει το εξής: «Εκ πείρας είχε συμπεράνει ότι κάποιες σκέψεις τον άφηναν λυπημένο, άλλες χαρούμενο. Και σιγά σιγά έμαθε να γνωρίζει την ποικιλομορφία των σκέψεων, την ποικιλομορφία των πνευμάτων που αναταράσσονταν μέσα του» (Αυτοβ., αρ. 8). Να γνωρίζουμε τι συμβαίνει μέσα μας, να γνωρίζουμε, να είμαστε προσεκτικοί.

Η διάκριση είναι η αφηγηματική ανάγνωση των καλών και των σκοτεινών στιγμών, της παρηγορίας και της ερημίας που βιώνουμε στην πορεία της ζωής μας. Στη διάκριση είναι η καρδιά που μας μιλάει για τον Θεό, κι εμείς πρέπει να μάθουμε να καταλαβαίνουμε τη γλώσσα Του. Ας αναρωτηθούμε, στο τέλος της ημέρας, για παράδειγμα: τι συνέβη σήμερα στην καρδιά μου; Μερικοί νομίζουν ότι το να κάνεις αυτή την εξέταση της συνείδησης είναι σαν να κάνεις απολογισμό των αμαρτιών που διέπραξες -και κάνουμε πολλές-, σημαίνει όμως και να αναρωτιόμαστε: «Τι συνέβη μέσα μου, είχα χαρά; Τι μου έφερε η χαρά; Ήμουν λυπημένος; Τι μου έφερε η θλίψη;». Κι έτσι μαθαίνουμε να διακρίνουμε τι συμβαίνει μέσα μας.

——————–

Μετάφραση: π.Λ