ΠΑΠΑΣ ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ
ΓΕΝΙΚΗ ΑΚΡΟΑΣΗ
Αίθουσα Παύλος Στ’
Τετάρτη, 27 Μαρτίου 2024
Κατήχηση. Τα πάθη και οι αρετές. 13. Η υπομονή
Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές, καλημέρα!
Την περασμένη Κυριακή ακούσαμε την αφήγηση των Παθών του Κυρίου. Στα βάσανα που υφίσταται, ο Ιησούς απαντά με μια αρετή η οποία, αν και δεν περιλαμβάνεται στις παραδοσιακές, είναι πολύ σημαντική: την αρετή της υπομονής. Αυτή αφορά την αντοχή έναντι όσων υποφέρει κανείς: δεν είναι τυχαίο ότι η υπομονή στα λατινικά έχει την ίδια ρίζα με το πάθος: patientia-passio. Και ακριβώς στα Πάθη αναδύεται η υπομονή του Χριστού, o οποίος με πραότητα και υπακοή δέχεται να συλληφθεί, να χαστουκιστεί και να καταδικαστεί άδικα. Ενώπιον του Πιλάτου δεν κατηγορεί. Υπομένει τις προσβολές, το φτύσιμο και το μαστίγωμα των στρατιωτών.Βαστάζει το βάρος του σταυρού. Συγχωρεί όσους τον καρφώνουν στο ξύλο, και πάνω στον σταυρό δεν απαντά στις προκλήσεις, αλλά προσφέρει έλεος. Αυτή είναι η υπομονή του Ιησού. Όλα αυτά μας λένε ότι η υπομονή του Ιησού δεν συνίσταται σε μια στωική αντίσταση στο μαρτύριο, αλλά είναι καρπός μιας μεγαλύτερης αγάπης.
Ο Απόστολος Παύλος, στον λεγόμενο «Ύμνο της Αγάπης» (βλ. Α’Κορ 13,4-7), συνδέει στενά την αγάπη και την υπομονή. Μάλιστα, περιγράφοντας την πρώτη ιδιότητα της αγάπης, χρησιμοποιεί μια λέξη που μεταφράζεται ως «μακρόθυμη», «υπομονετική». Η αγάπη είναι μακρόθυμη, είναι υπομονετική. Αυτή εκφράζει μια εκπληκτική ιδέα, η οποία συχνά επαναλάμβενεται στη Βίβλο: ο Θεός, έναντι της απιστίας μας, δείχνει ότι είναι «μακρόθυμος» (βλ. Έξ 34,6· βλ. Αρ 14,18): αντί να εξαπολύσει την αποστροφή του για το κακό και την αμαρτία του ανθρώπου, αποκαλύπτεται μεγαλύτερος, έτοιμος κάθε φορά να ξεκινήσει από την αρχή με άπειρη υπομονή. Για τον Παύλο, αυτό είναι το πρώτο γνώρισμα της αγάπης του Θεού, ο οποίος μπροστά στην αμαρτία προσφέρει τη συγχώρεση. Αλλά όχι μόνο: είναι το πρώτο γνώρισμα κάθε μεγάλης αγάπης, που ξέρει να απαντά στο κακό με το καλό, που δεν κλείνεται στον θυμό και την απελπισία, αλλά προσκαρτερεί και κάνει επανεκκίνηση. Υπομονή και επανεκκίνηση. Συνεπώς, στη ρίζα της υπομονής βρίσκεται η αγάπη, όπως λέει ο Ιερός Αυγουστίνος: «Όσο πιο δυνατός είναι κανείς να αντέχει κάθε κακό, τόσο μεγαλύτερη σ’ αυτόν είναι η αγάπη του Θεού» (De patientia, XVII).
Θα μπορούσε τότε κάποιος να πει ότι δεν υπάρχει καλύτερη μαρτυρία για την αγάπη του Ιησού από τη συνάντηση με έναν υπομονετικό χριστιανό. Ας σκεφτούμε, όμως, και πόσες μαμάδες και μπαμπάδες, εργάτες, γιατροί και νοσοκόμοι, ασθενείς, οι οποίοι καθημερινά, στα κρυφά, ομορφαίνουν τον κόσμο με αγία υπομονή! Όπως αναφέρει η Γραφή, «είναι καλύτερη η υπομονή από τη δύναμη ενός ήρωα» (Πρμ 16,32). Ωστόσο, πρέπει να είμαστε ειλικρινείς: συχνά μας λείπει η υπομονή. Στην καθημερινή ζωή είμαστε ανυπόμονοι, όλοι. Τη χρειαζόμαστε σαν μια «απαραίτητη βιταμίνη» για να προχωρήσουμε, αλλά ενστικτωδώς γινόμαστε ανυπόμονοι και αντιδρούμε στο κακό με κακό: είναι δύσκολο να παραμείνουμε ήρεμοι, να ελέγξουμε τα ένστικτα, να συγκρατήσουμε τις κακές απαντήσεις, να εκτονώσουμε διαφωνίες και συγκρούσεις στην οικογένεια, την εργασία ή στη χριστιανική κοινότητα. Αμέσως έρχεται η απάντηση, δεν είμαστε ικανοί να κάνουμε υπομονή.
Ας θυμόμαστε όμως ότι η υπομονή δεν είναι απλώς μια ανάγκη, είναι κάλεσμα: αν ο Χριστός είναι υπομονετικός, ο χριστιανός καλείται να κάνει υπομονή. Και αυτό απαιτεί να πάμε ενάντια στο ρεύμα της ευρέως διαδεδομένης νοοτροπίας σήμερα, στην οποία κυριαρχεί η βιασύνη και το «όλα αμέσως»· όπου οι άνθρωποι, αντί να περιμένουν να ωριμάσουν οι καταστάσεις, πιέζονται, περιμένοντας να αλλάξουν αμέσως. Ας μην ξεχνάμε ότι η βιασύνη και η ανυπομονησία είναι εχθροί της πνευματικής ζωής. Γιατί; Ο Θεός είναι αγάπη, και αυτός που αγαπά δεν κουράζεται, δεν είναι οξύθυμος, δεν στέλνει τελεσίγραφα, ο Θεός είναιυπομονετικός, ο Θεός ξέρει να περιμένει. Ας σκεφτούμε την αφήγηση του ευσπλαχνικού Πατέρα, ο οποίοςπεριμένει τον γιο του που έφυγε από το σπίτι: υποφέρει υπομονετικά, ανυπόμονος μόνο να τον αγκαλιάσει μόλις τον δει να επιστρέφει (βλ. Λκ 15,21)· ή ας σκεφτούμε την παραβολή του σιταριού και των ζιζανίων, με τον Κύριο που δεν βιάζεται να ξεριζώσει το κακό πριν την ώρα του, για να μη χαθεί τίποτα (βλ. Μτ 13,29-30). Η υπομονή μάς κάνει να σώσουμε τα πάντα.
Αλλά, αδελφοί και αδελφές, πώς αυξάνεται η υπομονή; Όπως διδάσκει ο Απόστολος Παύλος, καθώς πρόκειται για έναν καρπό του Αγίου Πνεύματος (βλ. Γαλ 5,22) πρέπει να ζητείται ακριβώς από το Πνεύμα του Χριστού. Το Πνεύμα μάς δίνει την ήπια δύναμη της υπομονής –η υπομονή είναι ήπια δύναμη– διότι «είναι χαρακτηριστικό της χριστιανικής αρετής όχι μόνο να επιτελεί το καλό, αλλά και να ξέρει να ανέχεται το κακό» (Ιερός Αυγουστίνος, Λόγοι, 46,13). Ειδικά αυτές τις μέρες θα μας κάνει καλό να συλλογιστούμε τον Εσταυρωμένο για να αφομοιώσουμε την υπομονή του. Μια καλή άσκηση είναι επίσης εκείνη του να φέρνεις κοντά Του τους πιο ενοχλητικούς ανθρώπους, ζητώντας τη χάρη να κάνει πράξη σε εκείνος αυτό το έργο ελέους που είναι τόσο γνωστό, αλλά και τόσο περιφρονημένο: να ανεχόμαστε υπομονετικά τους ενοχλητικούς ανθρώπους. Και δεν είναι εύκολο. Ας σκεφτούμε αν το κάνουμε αυτό: υπομονετικά να ανεχόμαστε τουςενοχλητικούς ανθρώπους. Ξεκινάμε ζητώντας να τους κοιτάζουμε με συμπόνια, με το βλέμμα του Θεού, ξέροντας να διακρίνουμε τα πρόσωπά τους από τα λάθη τους. Έχουμε τη συνήθεια να ταξινομούμε τους ανθρώπους ανάλογα με τα λάθη που κάνουν. Όχι, αυτό δεν είναι καλό. Αναζητούμε τους ανθρώπους για τα πρόσωπά τους, για την καρδιά τους και όχι για τα λάθη τους!
Τέλος, για να καλλιεργήσουμε την υπομονή, μια αρετή που δίνει ανάσα στη ζωή, καλό είναι να διευρύνουμε το βλέμμα. Για παράδειγμα, με το να μην περιορίζουμε το πεδίο του κόσμου στα δικά μας προβλήματα, όπως μας καλεί η Μίμηση του Χριστού να κάνουμε: «Μακάρι να θυμάσαι τα πολύ οδυνηρά δεινά των άλλων, για να αντέχεις πιο εύκολα τα δικά σου, τα μικρά», υπενθυμίζοντας ότι «για τον Θεό τίποτα που υποφέρεται για χάρη Του, όσο μικρό κι αν είναι, δεν μπορεί να περάσει χωρίς ανταμοιβή» (III, 19). Και πάλι, όταν αισθανόμαστε στη μέγγενη της δοκιμασίας, όπως διδάσκει ο Ιώβ, είναι καλό να ανοιχτούμε με ελπίδα στην καινοφάνεια του Θεού, με τη σταθερή πεποίθηση ότι Αυτός δεν θα αφήσει τις προσδοκίες μας απογοητευμένες.
———————
Μετάφραση: π.Λ
