ΠΑΠΑΣ ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ
ΓΕΝΙΚΗ ΑΚΡΟΑΣΗ
Αίθουσα Παύλος Στ’
Τετάρτη, 9 Φεβρουαρίου 2022
Κατήχηση επικεντρωμένη στον Άγιο Ιωσήφ – 11. Ο Άγιος Ιωσήφ ως προστάτης του καλού θανάτου
Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές, καλημέρα!
Στην προηγούμενη κατήχηση, υποκινούμενοι για άλλη μια φορά από τη μορφή του Αγίου Ιωσήφ, αναλογιστήκαμε το νόημα της κοινωνίας των αγίων. Και ξεκινώντας από αυτό, σήμερα θα ήθελα να εμβαθύνω την ιδιαίτερη ευλάβεια που πάντα έτρεφε ο χριστιανικός λαός στον Άγιο Ιωσήφ ως προστάτη του καλού θανάτου. Μια ευλάβεια που γεννήθηκε από τη σκέψη ότι ο Ιωσήφ πέθανε έχοντας δίπλα του την Παναγία και τον Ιησού, πριν φύγει από το σπίτι της Ναζαρέτ. Δεν υπάρχουν ιστορικά στοιχεία, αλλά επειδή ο Ιωσήφ δεν εμφανίζεται πλέον στη δημόσια ζωή, πιστεύεται ότι πέθανε εκεί στη Ναζαρέτ, με την οικογένειά του. Και για να τον συνόδευσαν στον θάνατο ήταν ο Ιησούς και η Μαρία.
Ο Πάπας Βενέδικτος ΙΕ’, πριν από έναν αιώνα, έγραφε ότι «μέσω του Ιωσήφ πηγαίνουμε κατευθείαν στην Παναγία και, μέσω της Παναγίας, στην αρχή κάθε αγιότητας, που είναι ο Ιησούς». Τόσο ο Ιωσήφ όσο και η Μαρία μας βοηθούν να πάμε στον Ιησού. Και ενθαρρύνοντας τις ευσεβείς πρακτικές προς τιμή του Αγίου Ιωσήφ, συνέστησε μία συγκεκριμένα, και είπε ως εξής: «Επειδή αυτός θεωρείται επάξια ως ο πιο αποτελεσματικός προστάτης των ετοιμοθάνατων, αφού είχε εκπνεύσει συμπαραστεκόμενος από τον Ιησού και τη Μαρία, θα είναι φροντίδα των ιερών Ποιμένων να προωθήσουν και να ευνοήσουν […] εκείνες τις ευσεβείς αδελφότητες που έχουν ιδρυθεί για να παρακαλέσουν τον Ιωσήφ υπέρ των ετοιμοθάνατων, όπως εκείνες “του Καλού Θανάτου”, της “Κοίμησης του Αγίου Ιωσήφ” και “υπέρ των Ψυχορραγούντων”» (Ιδιόβουλο Bonum sane, 25 Ιουλίου 1920): αυτές ήταν οι αδελφότητες ήταν της εποχής εκείνης.
Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές, ίσως κάποιος νομίζει ότι αυτή η γλώσσα και αυτό το θέμα είναι μόνο μια κληρονομιά του παρελθόντος, αλλά στην πραγματικότητα η σχέση μας με τον θάνατο δεν αφορά ποτέ το παρελθόν, είναι πάντα παρόν. Ο Πάπας Βενέδικτος είπε, πριν από λίγες μέρες, μιλώντας για τον εαυτό του ότι «είναι μπροστά στη σκοτεινή θύρα του θανάτου». Είναι ωραίο να ευχαριστήσουμε τον Πάπα Βενέδικτο που στα 95 του χρόνια έχει τη διαύγεια να μας πει το εξής: «Είμαι μπροστά στο σκοτάδι του θανάτου, στη σκοτεινή θύρα του θανάτου». Μια ωραία συμβουλή μας έδωσε! Η λεγόμενη κουλτούρα της «ευημερίας» επιδιώκει να αφαιρέσει την πραγματικότητα του θανάτου, αλλά δραματικά η πανδημία του κορωνοϊού την επανέφερε στο προσκήνιο. Ήταν τρομερό: ο θάνατος ήταν παντού, και τόσοι αδελφοί και αδελφές έχασαν αγαπημένα τους πρόσωπα χωρίς να μπορούν να είναι κοντά τους, και αυτό έκανε τον θάνατο ακόμη πιο δύσκολο να τον αποδεχτεί κανείς και να τον επεξεργαστεί. Μια νοσοκόμα μου είπε ότι μια γιαγιά με covid πέθαινε και της είπε: «Θα ήθελα να αποχαιρετήσω τους δικούς μου, πριν φύγω». Και η νοσοκόμα, θαρραλέα, πήρε το κινητό τηλέφωνο και τη συνέδεσε με τους δικούς της. Η τρυφερότητα αυτού του αποχαιρετισμού…
Παρόλα αυτά, προσπαθούμε με κάθε τρόπο να αφαιρέσουμε τη σκέψη του πεπερασμένου μας, εξαπατώντας έτσι τους εαυτούς μας πως αφαιρούμε τη δύναμη από τον θάνατο και διώχνουμε τον φόβο. Αλλά η χριστιανική πίστη δεν είναι ένας τρόπος για να ξορκίσουμε τον φόβο του θανάτου, κυρίως μας βοηθά να τον αντιμετωπίσουμε. Αργά ή γρήγορα, όλοι θα περάσουμε από αυτή την πόρτα.
Το αληθινό φως που φωτίζει το μυστήριο του θανάτου προέρχεται από την ανάσταση του Χριστού. Ιδού το φως. Και ο Απόστολος Παύλος γράφει: «Αν κηρύττουμε ότι ο Χριστός έχει αναστηθεί, πώς μερικοί ανάμεσά σας ισχυρίζονται ότι δεν υπάρχει ανάσταση νεκρών; Αν δεν υπάρχει ανάσταση νεκρών, τότε ούτε ο Χριστός έχει αναστηθεί. Κι αν ο Χριστός δεν έχει αναστηθεί, τότε το κήρυγμά μας είναι χωρίς νόημα, το ίδιο και η πίστη σας» (Α’Κορ. 15,12-14). Υπάρχει μία βεβαιότητα: ο Χριστός αναστήθηκε, ο Χριστός αναστήθηκε, ο Χριστός είναι ζωντανός ανάμεσά μας. Και αυτό είναι το φως που μας περιμένει πίσω από εκείνη τη σκοτεινή πόρτα του θανάτου.
Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές, μόνο από την πίστη στην ανάσταση μπορούμε να κοιτάξουμε την άβυσσο του θανάτου χωρίς να μας κυριεύει ο φόβος. Όχι μόνο: μπορούμε να προσδώσουμε έναν θετικό ρόλο στον θάνατο. Πράγματι, η σκέψη του θανάτου, που φωτίζεται από το μυστήριο του Χριστού, μας βοηθά να δούμε όλη τη ζωή με νέα μάτια. Δεν έχω δει ποτέ φορτηγό μετακομίσεων πίσω από νεκροφόρα! Πίσω από μια νεκροφόρα, δεν το έχω δει ποτέ. Θα πάμε εκεί μόνοι, χωρίς τίποτα στις τσέπες του σάβανου: τίποτα. Διότι το σάβανο δεν έχει τσέπες. Αυτή η μοναξιά του θανάτου: είναι αλήθεια, δεν έχω δει ποτέ πίσω από μια νεκροφόρα ένα φορτηγό μετακομίσεων. Δεν έχει νόημα να συσσωρεύουμε αν μια μέρα θα πεθάνουμε. Αυτό που πρέπει να συσσωρεύουμε είναι η αγάπη, είναι η ικανότητα να μοιραζόμαστε, η ικανότητα να μην μένουμε αδιάφοροι στις ανάγκες των άλλων. Ή, τι νόημα έχει να μαλώνουμε με έναν αδελφό ή μια αδελφή, με έναν φίλο, με ένα μέλος της οικογένειας ή με έναν αδελφό ή αδελφή στην πίστη, αν μετά μια μέρα θα πεθάνουμε; Τι ωφελεί να θυμώνεις, να θυμώνεις με τους άλλους; Μπροστά στον θάνατο πολλά ζητήματα αλλάζουν διαστάσεις. Καλό είναι να πεθαίνεις συμφιλιωμένος, χωρίς να αφήνεις κακίες και χωρίς τύψεις! Θα ήθελα να πω μια αλήθεια: είμαστε όλοι στον δρόμο προς αυτή την πόρτα, όλοι.
Το Ευαγγέλιο μας λέει ότι ο θάνατος έρχεται σαν κλέφτης, έτσι λέει ο Ιησούς: έρχεται σαν κλέφτης, και όσο κι αν προσπαθούμε να κρατήσουμε την έλευσή του υπό έλεγχο, ίσως προγραμματίζοντας τον ίδιο τον δικό μας θάνατο, αυτός παραμένει ένα γεγονός με το οποίο πρέπει να λογαριαστούμε και μπροστά στο οποίο να κάνουμε επιλογές.
Δύο διαπιστώσεις για εμάς τους Χριστιανούς παραμένουν ξεκάθαρες. Η πρώτη: δεν μπορούμε να αποφύγουμε τον θάνατο, και ακριβώς γι’ αυτό, αφού έχουμε κάνει ό,τι είναι ανθρωπίνως δυνατό για να θεραπεύσουμε τον άρρωστο, αποβαίνει ανήθικη η επιμονή στη θεραπευτική αγωγή (βλ. Κατήχηση της Καθολικής Εκκλησίας, αρ. 2278). Εκείνη η φράση του πιστού λαού του Θεού, των απλών ανθρώπων: «Άφησέ τον να πεθάνει ειρηνικά», «βοήθησέ τον να πεθάνει ειρηνικά»: πόση σοφία! Η δεύτερη διαπίστωση αφορά την ποιότητα του ίδιου του θανάτου, την ποιότητα του πόνου, της οδύνης. Πράγματι, πρέπει να είμαστε ευγνώμονες για όλη τη βοήθεια που προσπαθεί να προσφέρει η ιατρική, ώστε μέσω της λεγόμενης «ανακουφιστικής φροντίδας», κάθε άνθρωπος που ετοιμάζεται να ζήσει το τελευταίο μέρος του δρόμου της ζωής του, να το κάνει με όσο το δυνατόν πιο ανθρώπινο τρόπο. Ωστόσο, πρέπει να προσέχουμε να μην συγχέουμε αυτή τη βοήθεια με απαράδεκτες πρακτικές που οδηγούν στο να σκοτώνουμε. Πρέπει να συνοδεύουμε στον θάνατο, αλλά να μην προκαλούμε τον θάνατο ή να βοηθάμε οποιαδήποτε μορφή αυτοκτονίας. Υπενθυμίζω ότι πρέπει πάντα να έχει προτεραιότητα το δικαίωμα στη φροντίδα, και στη φροντίδα για όλους, ώστε οι πιο αδύναμοι, ειδικά οι ηλικιωμένοι και οι άρρωστοι, να μην απορρίπτονται ποτέ. Η ζωή είναι δικαίωμα, όχι ο θάνατος, ο οποίος πρέπει να γίνεται αποδεκτός, όχι να υποβοηθάται. Και αυτή η ηθική αρχή αφορά όλους, όχι μόνο τους χριστιανούς ή τους πιστούς.
Θα ήθελα όμως να επισημάνω εδώ ένα πρόβλημα κοινωνικό, αλλά υπαρκτό. Αυτός ο «σχεδιασμός» -δεν ξέρω αν είναι η σωστή λέξη- η επιτάχυνση του θανάτου των ηλικιωμένων. Πολλές φορές παρατηρείται σε μια συγκεκριμένη κοινωνική τάξη ότι οι ηλικιωμένοι, επειδή δεν έχουν τα μέσα, λαμβάνουν λιγότερα φάρμακα από όσα θα χρειάζονταν, και αυτό είναι απάνθρωπο: αυτό δεν τους βοηθά, τους ωθεί στον θάνατο πιο γρήγορα. Και αυτό δεν είναι ούτε ανθρώπινο ούτε χριστιανικό. Οι ηλικιωμένοι πρέπει να αντιμετωπίζονται ως θησαυρός της ανθρωπότητας: είναι η σοφία μας. Ακόμη κι αν δεν μιλούν, ακόμη κι αν έχουν άνοια, είναι ωστόσο το σύμβολο της ανθρώπινης σοφίας. Είναι αυτοί που περπάτησαν τον δρόμο πριν από εμάς και μας άφησαν τόσα όμορφα πράγματα, τόσες πολλές αναμνήσεις, τόση σοφία. Παρακαλώ, μην απομονώνετε τους ηλικιωμένους, μην επισπεύδετε τον θάνατο των ηλικιωμένων. Το να χαϊδεύεις έναν ηλικιωμένο έχει την ίδια ελπίδα με το να χαϊδεύεις ένα παιδί, διότι η αρχή της ζωής και το τέλος της είναι πάντα ένα μυστήριο, ένα μυστήριο που πρέπει να το σέβεσαι, να το συνοδεύεις, να το φροντίζεις, να το αγαπάς.
Είθε ο Άγιος Ιωσήφ να μας βοηθήσει να βιώσουμε το μυστήριο του θανάτου με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Για έναν χριστιανό, ο καλός θάνατος είναι μια εμπειρία του ελέους του Θεού, που έρχεται κοντά μας ακόμη και την τελευταία στιγμή της ζωής μας. Ακόμη και στην προσευχή Χαίρε Μαρία, προσευχόμαστε παρακαλώντας την Παναγία να είναι κοντά μας «στην ώρα του θανάτου μας». Ακριβώς για αυτόν τον λόγο θα ήθελα να ολοκληρώσω αυτήν την κατήχηση ζητώντας να προσευχηθούμε όλοι μαζί στην Παναγία για τους ετοιμοθάνατους, για όσους βιώνουν αυτή τη στιγμή της διέλευσης από αυτή τη σκοτεινή θύρα, και για τους οικείους που βιώνουν το πένθος. Ας προσευχηθούμε μαζί:
Χαίρε Μαρία…
———————
Μετάφραση: π.Λ
