ΠΑΠΑΣ ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ
ΓΕΝΙΚΗ ΑΚΡΟΑΣΗ
Αίθουσα Παύλος Στ’
Τετάρτη, 4 Ιανουαρίου 2023
Κατήχηση περί Διακρίσεως. 14. Η πνευματική συνοδεία
Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές, καλημέρα!
Πριν ξεκινήσω αυτή την κατήχηση, θα ήθελα να ενωθούμε με όσους, εδώ δίπλα, αποτίουν φόρο τιμής στον Βενέδικτο ΙΣΤ’ και να στρέψω τη σκέψη μου σε αυτόν, ο οποίος ήταν μεγάλος διδάσκαλος κατήχησης. Η οξυδερκής και εκλεπτισμένη σκέψη του δεν ήταν αυτοαναφορική, αλλά εκκλησιακή, διότι ήθελε διαρκώς να μας συνοδεύει στη συνάντηση με τον Ιησού. Ο Ιησούς, ο Εσταυρωμένος και Αναστημένος, ο Ζων και ο Κύριος, ήταν ο στόχος στον οποίο μας οδήγησε ο Πάπας Βενέδικτος, παίρνοντάς μας από το χέρι. Είθε να μας βοηθήσει να ξαναβρούμε εν Χριστώ τη χαρά της πίστεως και την ελπίδα της ζωής.
***
Με αυτή την κατήχηση ολοκληρώνουμε τον κύκλο τον αφιερωμένο στο θέμα της διακρίσεως, και το κάνουμε ολοκληρώνοντας τη συζήτηση για τα βοηθήματα που μπορούν και πρέπει να την υποστηρίζουν. Ένα από αυτά είναι η πνευματική συνοδεία, σημαντική πρωτίστως για την αυτογνωσία, την οποία είδαμε ότι είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη διάκριση. Το να κοιτάζεσαι στον καθρέφτη, μόνος σου, δεν βοηθάει πάντα, διότι μπορεί να βάλεις φίλτρα στην εικόνα. Αντίθετα, το να κοιτάζεσαι στον καθρέφτη με τη βοήθεια κάποιου άλλου, αυτό βοηθάει πολύ διότι ο άλλος σου λέει την αλήθεια –όταν είναι αληθινός– και έτσι σε βοηθάει.
Η χάρη του Θεού σ’ εμάς εργάζεται διαρκώς στη φύση μας. Σκεπτόμενος την ευαγγελική παραβολή, μπορούμε να παρομοιάσουμε τη χάρη με τον καλό σπόρο και τη φύση με τη γη (πρβλ. Μκ 4,3-9). Είναι σημαντικό προπάντων να γνωρίσουμε τον εαυτό μας, χωρίς φόβο να μοιραστούμε τις πιο εύθραυστες πτυχές, στις οποίες βρισκόμαστε πιο ευαίσθητοι, αδύναμοι ή φοβισμένοι πως θα μας κρίνουν. Να γνωρίσουμε τον εαυτό μας, να φανερώσουμε τον εαυτό μας σε έναν άνθρωπο που μας συνοδεύει στο ταξίδι της ζωής. Όχι να αποφασίζει για εμάς, όχι: αλλά να μας συνοδεύει.
Η ευθραυστότητα είναι, στην πραγματικότητα, ο αληθινός μας πλούτος, τον οποίο πρέπει να μάθουμε να σεβόμαστε και να τον δεχόμαστε, διότι, όταν προσφέρεται στον Θεό, μας κάνει ικανούς για τρυφερότητα, έλεος και αγάπη. Αλίμονο σε εκείνους τους ανθρώπους που δεν αισθάνονται εύθραυστοι: είναι σκληροί, δικτατορικοί. Αντίθετα, οι άνθρωποι που αναγνωρίζουν ταπεινά τις αδυναμίες τους έχουν περισσότερη κατανόηση προς τους άλλους. Αυτό μας κάνει ανθρώπινους.
Δεν είναι τυχαίο ότι ο πρώτος από τους τρεις πειρασμούς του Ιησού στην έρημο –αυτός που συνδέεται με την πείνα– προσπαθεί να μας κλέψει την ευθραυστότητα, παρουσιάζοντάς την σαν ένα κακό από το οποίο πρέπει να απαλλαγούμε, ένα εμπόδιο για να είμαστε σαν τον Θεό. Ωστόσο, είναι ο πιο πολύτιμος θησαυρός μας: πράγματι, ο Θεός, για να μας κάνει όμοιους με Αυτόν, θέλησε να μοιραστεί σε βάθος τη δική μας ευθραυστότητα. Ας κοιτάξουμε τον Εσταυρωμένο: τον Θεό που κατέβηκε ακριβώς στην ευθραυστότητα. Ας κοιτάξουμε τη φάτνη. Αυτός μοιράστηκε την ευθραυστότητά μας.
Η πνευματική συνοδεία, αν είναι υπάκουη στο Άγιο Πνεύμα, βοηθά να αρθούν οι παρεξηγήσεις, ακόμη και σοβαρές, ως προς την εκτίμηση του εαυτού μας και τη σχέση μας με τον Κύριο. Το Ευαγγέλιο παρουσιάζει διάφορα παραδείγματα διευκρινιστικών και απελευθερωτικών συνομιλιών που έκανε ο Ιησούς. Ας σκεφτούμε, για παράδειγμα, τις συνομιλίες με τη Σαμαρείτιδα, (…) με τον Ζακχαίο, με την αμαρτωλή γυναίκα, με τον Νικόδημο, με τους μαθητές της Εμμαούς: ας σκεφτούμε τον τρόπο με τον οποίο μας προσεγγίζει ο Κύριος. Οι άνθρωποι που έχουν μια αληθινή συνάντηση με τον Ιησού δεν φοβούνται να του ανοίξουν την καρδιά τους, να παρουσιάσουν τη δική τους ευαλωτότητα και ανεπάρκεια. Με αυτόν τον τρόπο, το να μοιράζεσαι τον εαυτό σου γίνεται εμπειρία σωτηρίας, μιας δωρεάν αποδεκτής συγχώρεσης.
Το να λέμε μπροστά στον άλλον αυτά που ζήσαμε ή αυτά που ψάχνουμε βοηθάει πρώτα απ’ όλα στο να ξεκαθαρίσουμε τον εαυτό μας, φέρνοντας στο φως τις πολλές σκέψεις που κατοικούν σ’ εμάς και που συχνά μας ταράζουν με τα επίμονα ρεφρέν τους: «Τα έκανα όλα λάθος, δεν αξίζω τίποτα, κανείς δεν με καταλαβαίνει, δεν θα τα καταφέρω ποτέ, είμαι καταδικασμένος στην αποτυχία». Ψευδείς και δηλητηριώδεις σκέψεις, που ο διάλογος με τον άλλον βοηθάει να ξεσκεπαστούν, ώστε να νιώσουμε ότι ο Κύριος μας αγαπά και μας εκτιμά γι’ αυτό που είμαστε. Και είμαστε ικανοί να κάνουμε καλά πράγματα γι’ Αυτόν. Ανακαλύπτουμε με έκπληξη διαφορετικούς τρόπους να βλέπουμε τα πράγματα, σημάδια του καλού το οποίο ανέκαθεν υπάρχει μέσα μας.
Είναι αλήθεια, μπορούμε να μοιραστούμε τις αδυναμίες μας με τον άλλον, με αυτόν που μας συνοδεύει στη ζωή, στην πνευματική ζωή, με τον διδάσκαλο της πνευματικής ζωής, είτε λαϊκό, είτε ιερέα και να πούμε: «Κοίτα τι μου συμβαίνει: είμαι άθλιος, μου συμβαίνουν αυτά τα πράγματα». Και αυτός που συνοδεύει απαντά: «Ναι, σε όλους μας συμβαίνουν αυτά». Τούτο μας βοηθά να τα ξεκαθαρίσουμε καλά και να δούμε από πού έρχονται οι ρίζες και έτσι να τα ξεπεράσουμε.
Αυτός ή αυτή που συνοδεύει δεν αντικαθιστά τον Κύριο, δεν κάνει τη δουλειά στη θέση του συνοδευόμενου ανθρώπου, αλλά βαδίζει δίπλα του, τον ενθαρρύνει να διαβάσει αυτό που κινείται στην καρδιά του, τον κατ’ εξοχήν χώρο όπου μιλάει ο Κύριος. Ο πνευματικός συνοδός είναι αυτός που σου λέει: «Εντάξει, αλλά κοίτα εδώ, κοίτα εδώ», εφιστά την προσοχή σου σε πράγματα που ίσως σου ξέφευγαν. Σε βοηθάει να κατανοήσεις καλύτερα τα σημεία των καιρών, τη φωνή του Κυρίου, τη φωνή του πειράζοντος, τη φωνή των δυσκολιών που δεν καταφέρνεις να ξεπεράσεις. Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό να μην περπατάς μόνος σου. Υπάρχει ένα ρητό της αφρικανικής σοφίας που λέει: «Αν θέλεις να φτάσεις γρήγορα, πηγαίνεις μόνος. Αν θέλεις να φτάσεις με ασφάλεια, πηγαίνεις με τους άλλους», πηγαίνεις συνοδευόμενος, πηγαίνεις με τους ανθρώπους σου. Είναι σημαντικό. Στην πνευματική ζωή καλύτερα να σε συνοδεύει κάποιος που ξέρει τα πράγματά σου και σε βοηθά. Αυτή είναι η πνευματική συνοδεία.
Η συνοδεία αυτή μπορεί να είναι καρποφόρα αν, και από τις δύο πλευρές, βιώνεται η υιότητα και η πνευματική αδελφοσύνη. Ανακαλύπτουμε ότι είμαστε παιδιά του Θεού τη στιγμή που ανακαλύπτουμε ότι είμαστε αδέλφια, τέκνα του ίδιου Πατέρα. Γι’ αυτό είναι απαραίτητο να είμαστε ενταγμένοι σε μια κοινότητα εν κινήσει. Δεν είμαστε μόνοι, είμαστε άνθρωποι ενός λαού, ενός έθνους, μιας πόλης εν κινήσει, μιας Εκκλησίας, μιας ενορίας, αυτής της ομάδας… μιας κοινότητας που είναι καθ’ οδόν. Δεν πηγαίνουμε μόνοι στον Κύριο. Πρέπει να το καταλάβουμε αυτό! Όπως στην ευαγγελική αφήγηση του παραλυτικού, συχνά βρίσκουμε στήριγμα και θεραπευόμαστε χάρη στην πίστη κάποιου άλλου (βλ. Μκ 2,1-5). Άλλες φορές είμαστε εμείς που αναλαμβάνουμε αυτή τη δέσμευση για έναν αδελφό ή μια αδελφή. Χωρίς την εμπειρία της υιότητας και της αδελφοσύνης, η συνοδεία μπορεί να γεννήσει μη ρεαλιστικές προσδοκίες, να γεννήσει παρεξηγήσεις, μορφές εξάρτησης που αφήνουν το άτομο σε βρεφική κατάσταση. Συνοδεία, αλλά ως παιδιά του Θεού και αδέλφια μεταξύ μας.
Η Παρθένος Μαρία είναι διδάσκαλος διακρίσεως: μιλάει λίγο, ακούει πολύ και τα φυλάει στην καρδιά της (πρβλ. Λκ 2,19). Και τις λίγες φορές που μιλάει, αφήνει το στίγμα της. Στο κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο υπάρχει μια πολύ σύντομη φράση που είπε η Μαρία και είναι εντολή για τους Χριστιανούς όλων των εποχών: «Κάνετε ό,τι σας πει» (πρβλ. 2,5).
Είναι περίεργο: κάποτε άκουσα μια πολύ καλή, πολύ ευσεβή γριούλα, δεν είχε σπουδάσει θεολογία, ήταν πολύ απλή. Και μου είπε: «Ξέρετε ποια είναι η χειρονομία που κάνει πάντα η Παναγία;». Δεν ξέρω: σε χαϊδεύει, σε φωνάζει… «Όχι: η χειρονομία που κάνει η Παναγία είναι αυτή» [δείχνει με το δείκτη]. Δεν κατάλαβα και τη ρώτησα: «Τι σημαίνει αυτό;». Και η γριούλα μού απάντησε: «Δείχνει πάντα τον Ιησού». Είναι όμορφο αυτό: Η Παναγία δεν παίρνει τίποτα για τον εαυτό της, δείχνει τον Ιησού.
Να κάνετε αυτό που σας λέει ο Ιησούς. Η Μαρία γνωρίζει ότι ο Κύριος μιλάει στην καρδιά όλων και ζητά αυτή η λέξη να μεταφραστεί σε πράξεις και επιλογές. Αυτή ήξερε περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον πώς να το κάνει, και μάλιστα είναι παρούσα στις σημαντικότερες στιγμές της ζωής του Ιησού, ιδιαιτέρως στην υπέρτατη ώρα του θανάτου Του στον σταυρό.
Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές, η διάκριση είναι μια τέχνη, μια τέχνη που μαθαίνεται και έχει τους δικούς της κανόνες. Αν την μάθεις καλά, σου επιτρέπει να ζήσεις την πνευματική εμπειρία με έναν όλο και πιο όμορφο και τακτοποιημένο τρόπο. Προπάντων, η διάκριση είναι ένα δώρο από τον Θεό, το οποίο πρέπει πάντα να ζητάμε, χωρίς ποτέ να υποθέσουμε ότι είμαστε ειδικοί και αυτάρκεις. Κύριε, δώσε μου τη χάρη να διακρίνω στις στιγμές της ζωής, τι πρέπει να κάνω, τι πρέπει να καταλάβω. Δώσε μου τη χάρη να διακρίνω, και δώσε μου τον άνθρωπο που θα με βοηθήσει να διακρίνω.
Τη φωνή του Κυρίου μπορούμε πάντα να την αναγνωρίσουμε: έχει μοναδικό ύφος, είναι μια φωνή που ειρηνεύει, ενθαρρύνει και καθησυχάζει στις δυσκολίες. Το Ευαγγέλιο μας το υπενθυμίζει συνεχώς: «Μη φοβάσαι», λέει ο άγγελος στη Μαρία (Λκ 1,30). «Μη φοβάσαι», λέει ο Ιησούς στον Πέτρο (Λκ 5,10). «Μη φοβάστε», λέει ο άγγελος στις γυναίκες το πρωί του Πάσχα (Μτ 28,5). «Μη φοβάσαι!», επαναλαμβάνει και σ’ εμάς ο Κύριος: αν εμπιστευόμαστε τον λόγο Του, θα παίξουμε καλά το παιχνίδι της ζωής και θα μπορέσουμε να βοηθήσουμε τους άλλους. Όπως λέει ο Ψαλμός, ο λόγος Του είναι λυχνάρι στα βήματά μας και φως στην πορεία μας (βλ. 119,105).
——————–
Μετάφραση: π.Λ