ΓΕΝΙΚΗ ΑΚΡΟΑΣΗ
Αίθουσα Παύλος Στ’
Τετάρτη, 25 Αυγούστου 2021
Κατήχηση επικεντρωμένη στην Προς Γαλάτες Επιστολή – 6. Οι κίνδυνοι του Νόμου
Αδελφοί και αδελφές, καλημέρα!
Η Επιστολή προς τους Γαλάτες αναφέρει ένα μάλλον εκπληκτικό γεγονός. Όπως ακούσαμε, ο Παύλος λέει ότι επέκρινε τον Κηφά, δηλαδή τον Πέτρο, ενώπιον της κοινότητας της Αντιόχειας, επειδή η συμπεριφορά του δεν ήταν καλή. Τι είχε συμβεί τόσο σοβαρό που ανάγκασε τον Παύλο να απευθυνθεί με σκληρά λόγια και μάλιστα στον Πέτρο; Μήπως ο Παύλος να υπερέβαλε, να άφησε πολύ χώρο στον χαρακτήρα του χωρίς να ξέρει πώς να συγκρατηθεί; Θα δούμε πως δεν είναι έτσι, αλλά ότι για άλλη μια φορά διακυβεύεται η σχέση μεταξύ Νόμου και ελευθερίας. Και πρέπει να επιστρέψουμε σε αυτό πολλές φορές.
Γράφοντας στους Γαλάτες, ο Παύλος αναφέρει σκόπιμα αυτό το επεισόδιο που είχε συμβεί στην Αντιόχεια χρόνια πριν. Σκοπεύει να υπενθυμίσει στους Χριστιανούς εκείνων των κοινοτήτων ότι δεν πρέπει να δώσουν απόλυτη βάση στα λόγια αυτών που κηρύττουν την ανάγκη της περιτομής και επομένως καταλήγουν «υπό τον Νόμο» με όλες τις προδιαγραφές του. Ας θυμηθούμε ότι εκείνοι οι φονταμενταλιστές ιεροκήρυκες είχαν έλθει εκεί και δημιούργησαν σύγχυση, και αφαίρεσαν την ειρήνη από εκείνη την κοινότητα. Το αντικείμενο της κριτικής κατά του Πέτρου ήταν η συμπεριφορά του να συμμετέχει στα τραπέζια του φαγητού. Για έναν Εβραίο, ο Νόμος απαγόρευε τη λήψη γεύματος με τους μη Εβραίους. Αλλά ο ίδιος ο Πέτρος, σε άλλη περίσταση, είχε πάει στην Καισάρεια στο σπίτι του εκατόνταρχου Κορνήλιου, παρόλο που ήξερε ότι παραβίαζε τον Νόμο. Τότε δήλωσε: «Εμένα μου έδειξε ο Θεός ότι κανέναν άνθρωπο δεν πρέπει να τον θεωρούμε μολυσμένο ή ακάθαρτο» (Πραξ 10,28). Μόλις επέστρεψε στην Ιερουσαλήμ, οι περιτετμημένοι Χριστιανοί που ήταν πιστοί στον Μωσαϊκό Νόμο επέπληξαν τον Πέτρο για αυτή τη συμπεριφορά του, αλλά αυτός δικαιολογήθηκε λέγοντας: «Θυμήθηκα αυτά που έλεγε ο Κύριος: “ο Ιωάννης βάπτιζε με νερό, εσείς όμως θα βαπτιστείτε με το Άγιο Πνεύμα”. Εφόσον, λοιπόν, ο Θεός το δώρο που έδωσε σ’ εμάς το έδωσε και σ’ αυτούς, μόλις δέχτηκαν τον Ιησού Χριστό για Κύριό τους, ποιος ήμουν εγώ που θα μπορούσα να εμποδίσω τον Θεό;» (Πραξ 11,16-17). Ας θυμηθούμε ότι το Άγιο Πνεύμα ήλθε εκείνη τη στιγμή στο σπίτι του Κορνήλιου όταν ο Πέτρος βρισκόταν εκεί.
Ένα παρόμοιο γεγονός συνέβη επίσης στην Αντιόχεια παρουσία του Παύλου. Πριν, ο Πέτρος ήταν στο τραπέζι χωρίς καμία δυσκολία με τους Χριστιανούς που προέρχονταν από τον παγανισμό. Ωστόσο, όταν κάποιοι περιτετμημένοι Χριστιανοί έφτασαν στην πόλη από την Ιερουσαλήμ – αυτοί που προέρχονταν από τον Ιουδαϊσμό – τότε δεν το έκανε ξανά, για να μην υποστεί την κριτική τους. Αυτό είναι το λάθος: ήταν πιο προσεκτικός στις κριτικές, για να κάνει καλή εντύπωση. Και αυτό είναι σοβαρό στα μάτια του Παύλου, επειδή επιπλέον τον Πέτρο τον μιμούνταν και άλλοι μαθητές, πρώτος απ’ όλους ο Βαρνάβας, ο οποίος μαζί με τον Παύλο είχε ευαγγελίσει τους Γαλάτες (βλ. Γαλ 2,13). Άθελά του, ο Πέτρος, με αυτόν τον τρόπο – λίγο έτσι, λίγο αλλιώς… έναν τρόπο που δεν ήταν σαφής, δεν ήταν ξεκάθαρος – στην πραγματικότητα δημιουργούσε έναν άδικο διχασμό στην κοινότητα: «Εγώ είμαι καθαρός… ακολουθώ αυτή τη γραμμή, πρέπει να πάω έτσι, το άλλο δεν μπορεί να γίνει…».
Ο Παύλος, στην επίπληξή του – και εδώ είναι η ουσία του προβλήματος – χρησιμοποιεί έναν όρο που μας επιτρέπει να εισέλθουμε στον πυρήνα της αντίδρασής του: υποκρισία (βλ. Γαλ 2,13). Αυτή είναι μια λέξη που θα επιστρέψει πολλές φορές: υποκρισία. Νομίζω ότι όλοι καταλαβαίνουμε τι σημαίνει αυτή η λέξη. Η τήρηση του Νόμου από τους Χριστιανούς οδηγούσε σε αυτήν την υποκριτική συμπεριφορά, την οποία ο απόστολος σκοπεύει να πολεμήσει με δύναμη και με πειθώ. Ο Παύλος ήταν ευθύς, είχε τα ελαττώματά του – πολλά, ο χαρακτήρας του ήταν τρομερός – αλλά ήταν ευθύς. Τι είναι η υποκρισία; Όταν λέμε: προσέξτε γιατί αυτός είναι υποκριτής: τι εννοούμε; Τι είναι η υποκρισία; Μπορούμε να πούμε ότι είναι ο φόβος για την αλήθεια. Ο υποκριτής φοβάται την αλήθεια. Προτιμά να προσποιείται παρά να είναι ο εαυτός του. Είναι σαν να μακιγιάρεται στην ψυχή, σαν να μακιγιάρεται στη συμπεριφορά, σαν να μακιγιάρεται στον τρόπο που προχωρά: δεν είναι αληθινός. «Φοβάμαι να προχωρήσω όπως είμαι και μακιγιάρομαι με αυτές τις συμπεριφορές». Και η προσποίηση εμποδίζει το θάρρος να πει ανοιχτά την αλήθεια και έτσι ξεφεύγει εύκολα από την υποχρέωση να τη λέει πάντοτε, παντού και χωρίς φόβο. Η προσποίηση σε οδηγεί σε αυτό: σε μισές αλήθειες. Και οι μισές αλήθειες είναι προσποίηση: διότι η αλήθεια ή είναι αλήθεια ή δεν είναι. Αλλά οι μισές αλήθειες είναι αυτή η αναληθής πορεία δράσης. Κάποιος προτιμά, όπως είπα, να παριστάνει παρά να είναι ο εαυτός του, και η προσποίηση εμποδίζει αυτό το θάρρος, να πει ανοιχτά την αλήθεια. Και έτσι αποφεύγει την υποχρέωση – και αυτό είναι μια εντολή – να λέει πάντοτε την αλήθεια, να τη λέει παντού και να τη λέει παρά τις αντιξοότητες. Και σε ένα περιβάλλον όπου οι διαπροσωπικές σχέσεις βιώνονται κάτω από τη σημαία του φορμαλισμού, ο ιός της υποκρισίας εξαπλώνεται εύκολα. Αυτό το χαμόγελο που δεν βγαίνει από την καρδιά, που προσπαθεί να τα έχει καλά με όλους, αλλά στην ουσία με κανέναν…
Στη Βίβλο υπάρχουν αρκετά παραδείγματα στα οποία καταπολεμάται η υποκρισία. Μια καλή μαρτυρία για την καταπολέμηση της υποκρισίας είναι αυτή του γηραιού Ελεάζαρου, στον οποίο ζητήθηκε να προσποιηθεί ότι τρώει το κρέας που θυσιάστηκε στις παγανιστικές θεότητες για να σώσει τη ζωή του: να προσποιηθεί ότι το έτρωγε, αλλά δεν το έτρωγε. Ή να προσποιηθεί ότι έτρωγε χοιρινό κρέας, αλλά οι φίλοι του είχαν ετοιμάσει ένα άλλο. Όμως εκείνος ο θεοσεβούμενος άνδρας απάντησε: «Δεν αρμόζει στην ηλικία μου να κάνω τέτοιες προσποιήσεις. Πολλοί από τους νέους θα νομίσουν πως ο ενενηντάχρονος Ελεάζαρος προσχώρησε στη θρησκεία των αλλοφύλων. Ύστερα κι αυτοί, βλέποντας τη δική μου υποκρισία και θέλοντας να ζήσουν λίγο περισσότερο, θα πλανηθούν εξαιτίας μου. Έτσι θα μολυνθώ αλλά και θα στιγματιστώ τώρα στα γηρατειά μου» (Β’Μακ 6,24-25). Έντιμος άνθρωπος: δεν μπαίνει στον δρόμο της υποκρισίας. Τι όμορφη σελίδα για να προβληματιστούμε και να ξεφύγουμε από την υποκρισία! Τα Ευαγγέλια αναφέρουν επίσης διάφορες καταστάσεις στις οποίες ο Ιησούς κατηγορεί έντονα εκείνους που φαίνονται δίκαιοι εξωτερικά, αλλά μέσα τους είναι γεμάτοι ψέματα και ανομίες (βλ. Μτ 23,13-29). Αν έχετε λίγο χρόνο σήμερα, πάρτε το κεφάλαιο 23 του κατά Ματθαίον Ευαγγελίου και δείτε πόσες φορές ο Ιησούς λέει: «υποκριτές, υποκριτές, υποκριτές», και αποκαλύπτει έτσι τι είναι η υποκρισία.
Ο υποκριτής είναι ένας άνθρωπος που προσποιείται, κολακεύει και εξαπατά επειδή ζει με μια μάσκα στο πρόσωπό του και δεν έχει το θάρρος να αντιμετωπίσει την αλήθεια. Για τον λόγο αυτό, δεν είναι ικανός να αγαπήσει αληθινά – ένας υποκριτής δεν ξέρει να αγαπά – περιορίζεται στον εαυτό του, ζει με τον εγωισμό του και δεν έχει τη δύναμη να δείξει την καρδιά του με διαφάνεια. Υπάρχουν πολλές καταστάσεις στις οποίες μπορείς να δεις την υποκρισία. Κρύβεται συχνά στον χώρο εργασίας, όπου κάποιος προσπαθεί να φανεί φίλος με τους συναδέλφους ενώ ο ανταγωνισμός τον οδηγεί στο να τους χτυπά πισόπλατα. Στην πολιτική δεν είναι ασυνήθιστο να βρίσκουμε υποκριτές που βιώνουν μια διάσπαση μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού. Η υποκρισία στην Εκκλησία είναι ιδιαίτερα απεχθής, και δυστυχώς υπάρχει υποκρισία στην Εκκλησία, και υπάρχουν πολλοί Χριστιανοί και πολλοί κληρικοί υποκριτές. Δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε τα λόγια του Κυρίου: «Το “ναι” σας να είναι ναι και το “όχι” σας να είναι όχι· καθετί πέρα απ’ αυτά, προέρχεται από τον πονηρό» (Μτ 5,37).
Αδελφοί, ας σκεφτούμε σήμερα τι καταδικάζει ο Παύλος και τι καταδικάζει ο Ιησούς: την υποκρισία. Και ας μην φοβόμαστε να είμαστε ειλικρινείς, να λέμε την αλήθεια, να ακούμε την αλήθεια, να συμμορφωνόμαστε με την αλήθεια. Έτσι μπορούμε να αγαπήσουμε. Ένας υποκριτής δεν ξέρει να αγαπά. Το να ενεργείς διαφορετικά από την αλήθεια σημαίνει να θέτεις σε κίνδυνο την ενότητα της Εκκλησίας, αυτήν για την οποία ο ίδιος ο Κύριος προσευχήθηκε.
———————
Μετάφραση: π.Λ.
