ΠΑΠΑΣ ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ
ΓΕΝΙΚΗ ΑΚΡΟΑΣΗ
Αίθουσα Παύλος Στ’
Τετάρτη, 20 Οκτωβρίου 2021
Κατήχηση επικεντρωμένη στην Προς Γαλάτες Επιστολή: 12. Η ελευθερία πραγματοποιείται στην αγάπη
Αδελφοί και αδελφές, καλημέρα!
Αυτές τις μέρες μιλάμε για την ελευθερία της πίστης, ακούγοντας την Επιστολή προς τους Γαλάτες. Αλλά μου ήρθε κατά νου εκείνο που είπε ο Ιησούς για τον αυθορμητισμό και την ελευθερία των παιδιών, όταν αυτό το παιδί είχε την ελευθερία να πλησιάσει και να κινηθεί σαν να ήταν στο σπίτι του … Και ο Ιησούς μας λέει: «Κι εσείς, αν δε γίνετε σαν παιδιά, δεν θα εισέλθετε στη Βασιλεία των Ουρανών». Το θάρρος να πλησιάσουμε στον Κύριο, να είμαστε ανοιχτοί στον Κύριο, να μην φοβόμαστε τον Κύριο: ευχαριστώ αυτό το παιδί για το μάθημα που έδωσε σε όλους μας. Και ο Κύριος ας το βοηθήσει […] κατά την ανάπτυξή του γιατί έδωσε αυτή τη μαρτυρία που βγήκε από την καρδιά του. Τα παιδιά δεν έχουν αυτόματο μεταφραστή από την καρδιά στη ζωή: η καρδιά προχωρά.
Ο Απόστολος Παύλος, με την Επιστολή προς Γαλάτες, μας εισάγει σιγά σιγά στη μεγάλη καινοτομία της πίστης, σιγά-σιγά. Είναι πραγματικά μια μεγάλη καινοτομία, γιατί όχι μόνο ανανεώνει κάποια πτυχή της ζωής, αλλά μας φέρνει σε εκείνη τη «νέα ζωή» που λάβαμε με το Βάπτισμα. Εκεί εγχύθηκε πάνω μας το μεγαλύτερο δώρο, αυτό του να είμαστε παιδιά του Θεού. Αναγεννημένοι εν Χριστώ, περάσαμε από μια θρησκευτικότητα που αποτελείται από κανόνες σε μια πίστη ζωντανή, η οποία έχει το επίκεντρό της στην κοινωνία με το Θεό και με τους αδελφούς μας, δηλαδή στην αγάπη. Έχουμε περάσει από τη σκλαβιά του φόβου και της αμαρτίας στην ελευθερία των τέκνων του Θεού. Για άλλη μια φορά η λέξη ελευθερία.
Σήμερα θα προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε καλύτερα ποια είναι για τον Απόστολο η καρδιά αυτής της ελευθερίας. Ο Παύλος επιβεβαιώνει ότι είναι κάθε άλλο παρά «αφορμή για αμαρτωλή διαγωγή» (Γαλ. 5, 13): η ελευθερία, δηλαδή, δεν είναι ζωή σύμφωνα με τη σάρκα ή σύμφωνα με το ένστικτο, ατομικές επιθυμίες και εγωιστικά θέλω κάποιου. Αντίθετα, η ελευθερία του Ιησού μας οδηγεί να είμαστε – γράφει ο Απόστολος – «στην υπηρεσία του άλλου». Είναι όμως αυτό σκλαβιά; Ναι, η εν Χριστώ ελευθερία περιέχει κάποια «σκλαβιά», κάποια διάσταση που μας οδηγεί στην υπηρεσία, στο να ζούμε για τους άλλους. Η αληθινή ελευθερία, με άλλα λόγια, εκφράζεται πλήρως με την αγάπη. Για άλλη μια φορά είμαστε αντιμέτωποι με το παράδοξο του Ευαγγελίου: είμαστε ελεύθεροι να υπηρετούμε, όχι να κάνουμε αυτό που θέλουμε. Είμαστε ελεύθεροι να υπηρετήσουμε και τότε έρχεται η ελευθερία. Βρίσκουμε πλήρως τον εαυτό μας στο μέτρο στο οποίο δίνουμε τον εαυτό μας […] (και) έχουμε το θάρρος να δώσουμε τον εαυτό μας. Βρίσκουμε τη ζωή αν τη χάσουμε (πρβλ. Μκ. 8, 35). Αυτό είναι ευαγγέλιο.
Πώς μπορεί όμως να εξηγηθεί αυτό το παράδοξο; Η απάντηση του Αποστόλου είναι τόσο απλή όσο και απαιτητική: «μέσω της αγάπης» (Γαλ. 5,13). Δεν υπάρχει ελευθερία χωρίς αγάπη. Η εγωιστική ελευθερία να κάνω αυτό που θέλω δεν είναι ελευθερία, γιατί επιστρέφει μόνη της, δεν είναι καρποφόρα. Είναι η αγάπη του Χριστού που μας έχει ελευθερώσει και εξακολουθεί να είναι η αγάπη που μας απαλλάσσει από τη χειρότερη σκλαβιά, αυτή του εγώ μας. Επομένως, η ελευθερία μεγαλώνει με την αγάπη. Προσοχή όμως: όχι με την διαισθητική αγάπη, σαν μια αγάπη σαπουνόπερας, όχι με το πάθος που απλά αναζητά αυτό που θέλουμε και αυτό που μας αρέσει, αλλά με την αγάπη που βλέπουμε στον Χριστό, τη φιλανθρωπία: αυτή είναι αγάπη. Πραγματικά ελεύθερη και απελευθερωτική. Είναι η αγάπη που λάμπει στην ανιδιοτελή υπηρεσία, που διαμορφώνεται σύμφωνα με εκείνη του Ιησού, ο οποίος πλένει τα πόδια των μαθητών του και λέει: «Σας έδωσα ένα παράδειγμα για να κάνετε κι εσείς όπως σας έκανα» (Ιω. 13, 15). Υπηρετώντας ο ένας τον άλλον.
Για τον Παύλο, λοιπόν, η ελευθερία δεν είναι «κάνω αυτό που θέλω και που μου αρέσει». Αυτό το είδος ελευθερίας, χωρίς τέλος και χωρίς αναφορές, θα ήταν μια κενή ελευθερία, μια ελευθερία τσίρκου: δεν λειτουργεί. Πράγματι, αφήνει ένα κενό μέσα: πόσες φορές, αφού ακολουθήσουμε μόνο το ένστικτο, συνειδητοποιήσαμε ότι μέσα μας έχει μείνει ένα μεγάλο κενό και ότι έχουμε κάνει κατάχρηση του θησαυρού της ελευθερίας μας, της ομορφιάς του να μπορούμε να επιλέξουμε το αληθινό καλό για εμάς και για τους άλλους. Μόνο αυτή η ελευθερία είναι πλήρης, συγκεκριμένη και μας εισάγει στην πραγματική ζωή της κάθε ημέρας. Η αληθινή ελευθερία πάντα μας απελευθερώνει, αλλά όταν αναζητούμε αυτή την ελευθερία του «τί μου αρέσει και δεν μου αρέσει» στο τέλος μένουμε άδειοι.
Σε μια άλλη επιστολή, την πρώτη προς τους Κορινθίους, ο Απόστολος απαντά σε όσους υποστηρίζουν μια λανθασμένη ιδέα της ελευθερίας. «Όλα επιτρέπονται» λένε. «Ναι, αλλά όλα δεν συντελούν στο καλύτερο» απαντά ο Παύλος. «Όλα επιτρέπονται, αλλά δεν οικοδομούν όλα», απαντά ο Απόστολος, ο οποίος στη συνέχεια προσθέτει: «Κανείς να μην αναζητά το δικό του συμφέρον, αλλά το συμφέρον των άλλων» (1 Κορ. 10, 23-24). Αυτός είναι ο κανόνας για να αποκαλυφθεί κάθε εγωιστική ελευθερία. Επίσης, σε εκείνους που μπαίνουν στον πειρασμό να περιορίσουν την ελευθερία μόνο στα δικά τους γούστα, ο Παύλος παραθέτει την ανάγκη για αγάπη. Η ελευθερία που καθοδηγείται από την αγάπη είναι η μόνη που απελευθερώνει τους άλλους και εμάς τους ίδιους, ξέρει να ακούει χωρίς να επιβάλλεται, ξέρει να αγαπά χωρίς να εξαναγκάζει, χτίζει και δεν καταστρέφει, δεν εκμεταλλεύεται τους άλλους για τη δική της ευκολία και τους κάνει το καλό χωρίς να αναζητά το δικό της κέρδος. Εν ολίγοις, εάν η ελευθερία δεν είναι στην υπηρεσία – αυτό είναι η πρόκληση – εάν η ελευθερία δεν είναι στην υπηρεσία του καλού, κινδυνεύει να είναι στείρα και να μην αποφέρει καρπούς. Αντίθετα, η ελευθερία που υποκινείται από την αγάπη οδηγεί προς τους φτωχούς, αναγνωρίζοντας στα πρόσωπά τους αυτήν του Χριστού. Επομένως, η υπηρεσία του ενός στον άλλο επιτρέπει στον Παύλο, γράφοντας στους Γαλάτες, να δώσει μια έμφαση που δεν είναι καθόλου δευτερεύουσα: έτσι, μιλώντας για την ελευθερία που του έδωσαν οι άλλοι Απόστολοι να ευαγγελίσει, υπογραμμίζει ότι συνέστησαν μόνο ένα πράγμα: την ενθύμηση προς τους φτωχούς (πρβλ. Γαλ. 2,10). Αυτό είναι ενδιαφέρον. Όταν μετά από αυτόν τον ιδεολογικό αγώνα μεταξύ του Παύλου και των Αποστόλων κατέληξαν σε συμφωνία, τί του είπαν οι Απόστολοι: «Συνέχισε, προχώρα και μην ξεχνάς τους φτωχούς», δηλαδή η ελευθερία σου ως ιεροκήρυκα είναι μια ελευθερία στην υπηρεσία των άλλων, όχι για τον εαυτό σου, για να κάνεις αυτό που σου αρέσει.
Γνωρίζουμε αντιθέτως ότι μια από τις πιο διαδεδομένες σύγχρονες αντιλήψεις για την ελευθερία είναι αυτή: «η ελευθερία μου τελειώνει εκεί που αρχίζει η δική σου». Όμως από εδώ λείπει η σχέση! Είναι μια ατομικιστική άποψη. Αντ’ αυτού, όσοι έλαβαν το δώρο της απελευθέρωσης από τον Ιησού δεν μπορούν να σκεφτούν ότι η ελευθερία συνίσταται στο να μένει μακριά από τους άλλους, να τους αισθάνεται ως ενόχληση, δεν μπορεί να δει τον άνθρωπο να είναι προσκολλημένος στον εαυτό του, αλλά πάντα να είναι σε μια κοινότητα. Η κοινωνική διάσταση για τους Χριστιανούς είναι θεμελιώδης και τους επιτρέπει να κοιτούν το κοινό καλό και όχι το προσωπικό συμφέρον.
Ειδικά σε αυτήν την ιστορική στιγμή, πρέπει να ξαναβρούμε την κοινοτική διάσταση, όχι την ατομικιστική, της ελευθερίας: η πανδημία μας έμαθε ότι χρειαζόμαστε ο ένας τον άλλον, αλλά δεν είναι αρκετό μόνο να το γνωρίζουμε, πρέπει να το επιλέγουμε απτά κάθε μέρα […]. Ας λέμε και ας πιστεύουμε ότι οι άλλοι δεν αποτελούν εμπόδιο στην ελευθερία μας, αλλά είναι η δυνατότητα για να την εφαρμόσουμε πλήρως. Γιατί η ελευθερία μας γεννιέται από την αγάπη του Θεού και μεγαλώνει με την αγάπη.
μετάφραση: πγπ
