ΠΑΠΑΣ ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ

ΓΕΝΙΚΗ ΑΚΡΟΑΣΗ

Αίθουσα Παύλος Στ’

Τετάρτη, 2 Μαρτίου 2022 

Κατήχηση περί Γήρατος – 2. Η μακροζωία: σύμβολο και ευκαιρία

Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές, καλημέρα! 

Στη βιβλική αφήγηση των γενεαλογιών των προγόνων, η τεράστια μακροζωία τους είναι αμέσως εντυπωσιακή: μιλάμε για αιώνες! Πότε αρχίζουν τα γηρατειά εδώ; Αναρωτιέται κανείς. Και τι σημαίνει ότι αυτοί οι αρχαίοι πατέρες ζουν τόσο πολύ αφότου έχουν κάνει παιδιά; Πατέρες και παιδιά ζουν μαζί για αιώνες! Αυτός ο αιώνιος ρυθμός των καιρών, που η αφήγησή του γίνεται με τελετουργικό ύφος, δίνει στη σχέση μακροζωίας και γενεαλογίας ένα ισχυρό, πολύ δυνατό συμβολικό νόημα.

Είναι σαν η μετάδοση της ανθρώπινης ζωής, τόσο νέας στο δημιουργημένο σύμπαν, να απαιτεί μια αργή και παρατεταμένη μύηση. Όλα είναι καινούργια, στην αρχή της ιστορίας ενός πλάσματος που είναι πνεύμα και ζωή, συνείδηση και ελευθερία, ευαισθησία και ευθύνη. Η νέα ζωή – η ανθρώπινη ζωή -, εμβυθισμένη στην ένταση μεταξύ της καταγωγής της «κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν» του Θεού και της ευθραυστότητας της θνητής κατάστασής της, αντιπροσωπεύει κάτι το νέο που πρέπει να ανακαλυφθεί. Και απαιτεί πολύ χρόνο μύησης, όπου η αλληλοϋποστήριξη μεταξύ των γενεών είναι απαραίτητη, για να αποκρυπτογραφηθούν οι εμπειρίες και να αντιμετωπιστούν τα αινίγματα της ζωής. Σε αυτό το μεγάλο χρονικό διάστημα, σιγά σιγά, καλλιεργείται και η πνευματική ποιότητα του ανθρώπου.

Κατά μια έννοια, κάθε πέρασμα εποχής, στην ανθρώπινη ιστορία, μας προσφέρει ξανά αυτό το συναίσθημα: είναι σαν να έπρεπε να αναρωτηθούμε ξανά και ήρεμα για το νόημα της ζωής, όταν εμφανίζεται το σενάριο της ανθρώπινης κατάστασης, γεμάτη από νέες καιάγνωστες μέχρι τώρα ερωτήσεις. Φυσικά, η συσσώρευση της πολιτιστικής μνήμης αυξάνει την απαραίτητη εξοικείωση για να αντιμετωπίσουμε τα νέα χρονικά περάσματα. Οι χρόνοι μετάδοσης μειώνονται, αλλά οι χρόνοι της αφομοίωσης ζητούν πάντα υπομονή. Η υπερβολική ταχύτητα, η οποία πλέον διακατέχει κάθε στάδιο της ζωής μας, κάνει κάθε εμπειρία πιο επιφανειακή και λιγότερο «θρεπτική». Οι νέοι είναι άθελά τους θύματα αυτής της διάσπασης μεταξύ της ώρας του ρολογιού, που πρέπει να βιαστεί, και των χρόνων της ζωής, που απαιτούν ένα σωστό «ζύμωμα». Η μεγάλη διάρκεια ζωής επιτρέπει να βιώσουμε αυτούς τους μεγάλους χρόνους, και τη ζημιά της βιασύνης.

Τα γηρατειά, βέβαια, απαιτούν πιο αργούς ρυθμούς: αλλά δεν πρόκειται απλώς για περιόδους αδράνειας. Το μέτρο αυτών των ρυθμών ανοίγει μάλιστα για όλους, χώρους νοήματος της ζωής, άγνωστους στην εμμονή της ταχύτητας. Η απώλεια της επαφής με τους πιο αργούς ρυθμούς της τρίτης ηλικίας κλείνει αυτούς τους χώρους σε όλους. Σε αυτό το πλαίσιο ήθελα να καθιερώσω τη γιορτή των παππούδων και των γιαγιάδων, την τελευταία Κυριακή του Ιουλίου. Η συμμαχία μεταξύ των δύο ακραίων γενεών της ζωής – των παιδιών και των ηλικιωμένων- βοηθά επίσης τις άλλες δύο – τους νέους και τους ενήλικες – να δεθούν μεταξύ τους για να κάνουν τη ζωή όλων πιο πλούσια σε ανθρωπιά. Χρειαζόμαστε διάλογο μεταξύ των γενεών: αν δεν υπάρχει διάλογος μεταξύ νέων και ηλικιωμένων, μεταξύ ενηλίκων, αν δεν υπάρχει διάλογος, κάθε γενεά παραμένει απομονωμένη και δεν μπορεί να μεταδώσει το μήνυμα. Ένας νέος που δεν είναι δεμένος με τις ρίζες του, που είναι οι παππούδες, δεν παίρνει δύναμη -όπως το δέντρο έχει δύναμη από τις ρίζες του- και μεγαλώνει άσχημα, αρρωσταίνει, μεγαλώνει χωρίς αναφορές. Για αυτό πρέπει να αναζητήσουμε, ως ανθρώπινη ανάγκη, τον διάλογο μεταξύ των γενεών. Και αυτός ο διάλογος είναι σημαντικός ακριβώς ανάμεσα στους παππούδες και τα εγγόνια, που είναι τα δύο άκρα.

Ας φανταστούμε μια πόλη στην οποία η συνύπαρξη των διαφορετικών ηλικιών αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του συνολικού σχεδίου του οικοτόπου της. Ας σκεφτούμε τον σχηματισμό στοργικών σχέσεων μεταξύ της τρίτης ηλικίας και της νεότητας που ακτινοβολούν το γενικό στυλ των σχέσεων. Η επικάλυψη των γενεών θα γινόταν πηγή ενέργειας για έναν αληθινά ορατό και βιώσιμο ανθρωπισμό. Η σύγχρονη πόλη τείνει να είναι εχθρική προς τους ηλικιωμένους (όχι τυχαία είναι εχθρική και με τα παιδιά). Αυτή η κοινωνία που έχει αυτό το πνεύμα της απόρριψης και απορρίπτει πολλά ανεπιθύμητα παιδιά, απορρίπτει τους ηλικιωμένους: τους πετάει, δεν τους χρειάζεται και τους βάζει στο γηροκομείο, στο άσυλο… Η υπερβολική ταχύτητα μας βάζει σε μια φυγόκεντρο που μας παρασύρει σαν κομφετί. Χάνεται τελείως το συλλογικό βλέμμα. Ο καθένας γραπώνεται στο δικό του κομμάτι, που επιπλέει στις ροές της πόλης-αγοράς, για την οποία οι αργοί ρυθμοί είναι απώλειες και η ταχύτητα είναι χρήμα. Η υπερβολική ταχύτητα κονιορτοποιεί τη ζωή, δεν την κάνει πιο έντονη. Και η σοφία απαιτεί να «χάσουμε χρόνο». Όταν εσύ γυρνάς σπίτι και βλέπεις τον γιο σου, την κορούλα σου και «χάνεις χρόνο», αυτή η συζήτηση είναι θεμελιώδης για την κοινωνία. Και όταν εσύ γυρνάς σπίτι και είναι εκεί ο παππούς ή η γιαγιά που ίσως δεν έχει καλά τα λογικά ή, δεν ξέρω, έχει χάσει λίγη από την ικανότητα να μιλάει, κι εσύ είσαι μαζί του ή μαζί της, «χάνεις χρόνο», αλλά αυτό το «χάσιμο χρόνου» ενισχύει την ανθρώπινη οικογένεια. Είναι απαραίτητο να αφιερώνουμε χρόνο -έναν χρόνο που δεν είναι προσοδοφόρος- με τα παιδιά και τους ηλικιωμένους, διότι μας δίνουν μια άλλη ικανότητα να βλέπουμε τη ζωή.

Η πανδημία, την οποία εξακολουθούμε να βιώνουμε, επέβαλε -πολύ οδυνηρά, δυστυχώς- την ανάσχεση της αμβλείας λατρείας της ταχύτητας. Και σε αυτή την περίοδο οι παππούδες και οι γιαγιάδες λειτουργούσαν ως εμπόδιο στη συναισθηματική «αφυδάτωση» των μικρότερων. Η ορατή συμμαχία των γενεών, που εναρμονίζει τους χρόνους και τους ρυθμούς, μας δίνει την ελπίδα να μην ζήσουμε τη ζωή μάταια. Και επαναφέρει σε όλους την αγάπη για την ευάλωτη ζωή μας, κλείνοντας τον δρόμο στην εμμονή της ταχύτητας, που απλά την κατατρώει. Η λέξη κλειδί εδώ είναι να «χάνουμε χρόνο». Σε κάθε έναν από εσάς ρωτάω: ξέρεις να χάνεις χρόνο ή είσαι πάντα βιαστικός από την ταχύτητα; «Όχι, βιάζομαι, δεν μπορώ…»; Ξέρεις να χάνεις χρόνο με τους παππούδες, με τους ηλικιωμένους; Ξέρεις να χάνεις χρόνο παίζοντας με τα παιδιά σου; Αυτό είναι το σημείο σύγκρισης. Σκεφτείτε λίγο. Και αυτό επαναφέρει σε όλους την αγάπη για την ευάλωτη ζωή μας, κλείνοντας -όπως είπα- τον δρόμο της εμμονής στην ταχύτητα, που απλά την κατατρώει. Οι ρυθμοί των γηρατειών είναι ένας απαραίτητος πόρος για να κατανοήσουμε το νόημα της ζωής που σημαδεύεται από τον χρόνο. Οι ηλικιωμένοι έχουν τους δικούς τους ρυθμούς, αλλά είναι ρυθμοί που μας βοηθούν. Χάρη σε αυτή τη μεσολάβηση, ο προορισμός της ζωής για μια συνάντηση με τον Θεό γίνεται πιο αξιόπιστος: ένα σχέδιο που κρύβεται στη δημιουργία του ανθρώπου «κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσή Του» και επισφραγίζεται με την ενανθρώπιση του Υιού του Θεού.

Σήμερα υπάρχει μεγαλύτερη μακροζωία της ανθρώπινης ζωής. Αυτό μας προσφέρει την ευκαιρία να αυξήσουμε τη συμμαχία μεταξύ όλων των σταδίων της ζωής. Μεγάλη μακροζωία, αλλά πρέπει να κάνουμε περισσότερη συμμαχία. Μας βοηθά επίσης να αναπτύξουμε τη συμμαχία με το νόημα της ζωής στο σύνολό της. Το νόημα της ζωής δεν είναι μόνο στην ενηλικίωση, από τα 25 έως τα 60. Το νόημα της ζωής είναι ολόκληρο, από τη γέννηση μέχρι τον θάνατο και θα πρέπει να μπορείς να μιλάς με όλους, και να έχεις συναισθηματικές σχέσεις με όλους, έτσι η ωριμότητά σου θα είναι πιο πλούσια, πιο ισχυρή. Και μας προσφέρει επίσης αυτό το νόημα της ζωής, που είναι ολόκληρο. Είθε το Άγιο Πνεύμα να μας δώσει τη νοημοσύνη και τη δύναμη για αυτήν τη μεταρρύθμιση: χρειάζεται μια μεταρρύθμιση. Η αλαζονεία του ρολογιού πρέπει να μεταστραφεί στην ομορφιά των ρυθμών της ζωής. Αυτή είναι η μεταρρύθμιση που πρέπει να κάνουμε στις καρδιές μας, στην οικογένεια και στην κοινωνία. Επαναλαμβάνω: μεταρρύθμιση, τι; Η αλαζονεία του ρολογιού να μεταστραφεί στην ομορφιά των ρυθμών της ζωής. Να μεταστρέψουμε την έπαρση του χρόνου στους ρυθμούς της ζωής. Η συμμαχία των γενεών είναι απαραίτητη. Η κοινωνία στην οποία οι ηλικιωμένοι δεν μιλούν στους νέους, οι νέοι δεν μιλούν στους ηλικιωμένους, οι ενήλικες δεν μιλούν στους ηλικιωμένους ή στους νέους, είναι μια κοινωνία στείρα, χωρίς μέλλον, μια κοινωνία που δεν κοιτάζει στον ορίζοντα αλλά κοιτάζει τον εαυτό της. Και γίνεται μοναχική. Ο Θεός να μας βοηθήσει να βρούμε την κατάλληλη μουσική για αυτή την εναρμόνιση των διαφορετικών ηλικιών: των μικρών, των μεγάλων, των ηλικιωμένων, όλοι μαζί: μια όμορφη συμφωνία διαλόγου.

———————

Μετάφραση: π.Λ