ΠΑΠΑΣ ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ
ΓΕΝΙΚΗ ΑΚΡΟΑΣΗ
Αίθουσα Παύλος Στ’
Τετάρτη, 17 Νοεμβρίου 2021
Κατήχηση επικεντρωμένη στον Άγιο Ιωσήφ – 1. Ο Άγιος Ιωσήφ και το περιβάλλον στο οποίο έζησε
Αδελφοί και αδελφές, καλημέρα!
Στις 8 Δεκεμβρίου 1870, ο Μακάριος Πίος Θ’ ανακήρυξε τον Άγιο Ιωσήφ προστάτη της παγκόσμιας Εκκλησίας. 150 χρόνια μετά από αυτό το γεγονός, βιώνουμε ένα ξεχωριστό έτος αφιερωμένο στον Άγιο Ιωσήφ, και στην Αποστολική Επιστολή Patris Corde συγκέντρωσα μερικές σκέψεις για τη μορφή του. Σήμερα όσο ποτέ, σε αυτή την εποχή που σημαδεύεται από μια παγκόσμια κρίση με ποικίλες συνιστώσες, αυτός μπορεί να είναι στήριγμα, παρηγοριά και οδηγός. Γι’ αυτό αποφάσισα να του αφιερώσω έναν κύκλο κατήχησης, που ελπίζω να μας βοηθήσει περαιτέρω να φωτιστούμε από το παράδειγμα και τη μαρτυρία του. Για μερικές εβδομάδες θα μιλάμε για τον Άγιο Ιωσήφ.
Υπάρχουν περισσότεροι από δέκα χαρακτήρες στη Βίβλο που φέρουν το όνομα Ιωσήφ. Ο σημαντικότερος από αυτούς είναι ο γιος του Ιακώβ και της Ραχήλ, ο οποίος, μέσα από διάφορες αντιξοότητες, από δούλος γίνεται το δεύτερο πιο σημαντικό πρόσωπο στην Αίγυπτο μετά τον Φαραώ (βλ. Γεν 37-50). Το όνομα Ιωσήφ στα εβραϊκά σημαίνει «ο Θεός να αυξάνει, ο Θεός να μεγαλώνει». Είναι μια ευχή, μια ευλογία που βασίζεται στην εμπιστοσύνη στη Θεία Πρόνοια και αναφέρεται ιδιαίτερα στην καρποφορία και την ανάπτυξη των παιδιών. Πράγματι, αυτό ακριβώς το όνομα μας αποκαλύπτει μια ουσιαστική πτυχή της προσωπικότητας του Ιωσήφ από τη Ναζαρέτ. Είναι ένας άνθρωπος γεμάτος πίστη στον Θεό, στην πρόνοιά Του. Κάθε ενέργειά του που αφηγείται το Ευαγγέλιο υπαγορεύεται από τη βεβαιότητα ότι ο Θεός «μεγαλώνει», «αυξάνει», «προσθέτει», δηλαδή ότι ο Θεός προνοεί για να προχωρήσει το σωτήριο σχέδιο Του. Και, σε αυτό, ο Ιωσήφ από τη Ναζαρέτ μοιάζει πολύ με τον Ιωσήφ της Αιγύπτου. Ακόμη και οι κύριες γεωγραφικές αναφορές που αναφέρονται στον Ιωσήφ, η Βηθλεέμ και η Ναζαρέτ, παίζουν σημαντικό ρόλο στην κατανόηση της μορφής του.
Στην Παλαιά Διαθήκη η πόλη της Βηθλεέμ αποκαλείται με το όνομα Μπεθ Λεχέμ, «Οίκος του άρτου», ή ακόμη και Εφραθά, λόγω της φυλής που εγκαταστάθηκε σε αυτήν την περιοχή. Στα αραβικά, όμως, το όνομα σημαίνει «Οίκος του κρέατος», πιθανότατα λόγω του μεγάλου αριθμού κοπαδιών αιγοπροβάτων στην περιοχή. Δεν είναι τυχαίο, μάλιστα, ότι όταν γεννήθηκε ο Ιησούς, οι βοσκοί ήταν οι πρώτοι μάρτυρες του γεγονότος (βλ. Λκ 2,8-20). Υπό το φως της ιστορίας του Ιησού, αυτές οι αναφορές για άρτο και κρέας/σάρκα παραπέμπουν στο Ευχαριστιακό Μυστήριο: Ο Ιησούς είναι ο ζωντανός άρτος που κατέβηκε από τον ουρανό (βλ. Ιω 6,51). Ο ίδιος θα πει για τον εαυτό του: «Όποιος τρώει τη σάρκα μου και πίνει το αίμα μου, έχει ζωή αιώνια» (Ιω 6,54).
Η Βηθλεέμ αναφέρεται πολλές φορές στη Βίβλο, ξεκινώντας από το Βιβλίο της Γένεσης. Η ιστορία της Ρουθ και της Νωεμίν συνδέεται επίσης με τη Βηθλεέμ, για την οποία μας αφηγείται το μικρό αλλά υπέροχο Βιβλίο της Ρουθ. Η Ρουθ γέννησε ένα γιο που ονομαζόταν Ωβήδ, από τον οποίο με τη σειρά του γεννήθηκε ο Ιεσσαί, ο πατέρας του βασιλιά Δαβίδ. Και είναι ακριβώς από τους απογόνους του Δαβίδ που προέρχεται ο Ιωσήφ, ο νόμιμος πατέρας του Ιησού. Για τη Βηθλεέμ, λοιπόν, ο προφήτης Μιχαίας προείπε σπουδαία πράγματα: «Από εσένα Βηθλεέμ, πόλη της περιοχής όπου κατοικεί η συγγένεια Εφραθά, αν και είσαι μια από τις πιο μικρές πόλεις του Ιούδα, εγώ θα κάνω να προέλθει εκείνος που θα γίνει άρχοντας του Ισραήλ» (Mιχ 5,1). Ο ευαγγελιστής Ματθαίος θα πάρει αυτή την προφητεία και θα τη συνδέσει με την ιστορία του Ιησού ως προφανή εκπλήρωσή της.
Πράγματι, ο Υιός του Θεού δεν επιλέγει την Ιερουσαλήμ ως τόπο της σαρκώσεώς του, αλλά τη Βηθλεέμ και τη Ναζαρέτ, δύο περιφερειακά χωριά, μακριά από τον θόρυβο των ειδήσεων και την εξουσία της εποχής. Ωστόσο, η Ιερουσαλήμ ήταν η πόλη που αγαπούσε ο Κύριος (βλ. Ησ 62,1-12), η «αγία πόλη» (Δν 3,28), την οποία επέλεξε ο Θεός για να κατοικήσει εκεί (βλ. Ζαχ 3,2· Ψλ. 132,13). Εδώ, μάλιστα, διέμεναν οι νομοδιδάσκαλοι, οι γραμματείς και οι φαρισαίοι, οι αρχιερείς και οι πρεσβύτεροι του λαού (βλ. Λκ 2,46· Μτ 15,1· Μκ 3,22· Ιω 1,19· Μτ 26,3).
Γι’ αυτό η επιλογή της Βηθλεέμ και της Ναζαρέτ μας λέει ότι η περιφέρεια και η περιθωριακότητα έχουν την εύνοια του Θεού. Ο Ιησούς δεν γεννήθηκε στην Ιερουσαλήμ με όλη την αυλή… όχι: γεννήθηκε σε ένα προάστιο και πέρασε τη ζωή του, έως τα τριάντα του χρόνια, σε αυτή την περιφέρεια, δουλεύοντας ως ξυλουργός, όπως ο Ιωσήφ. Ο Ιησούς προτιμά τις περιφέρειες και την περιθωριακότητα. Το να μην παίρνουμε αυτή την πραγματικότητα στα σοβαρά ισοδυναμεί με το να μην παίρνουμε στα σοβαρά το Ευαγγέλιο και το έργο του Θεού, που συνεχίζει να εκδηλώνεται στη γεωγραφική και υπαρξιακή περιφέρεια.
Ο Κύριος ενεργεί πάντα μυστικά στις περιφέρειες, ακόμη και στην ψυχή μας, στις περιφέρειες της ψυχής, των συναισθημάτων, ίσως των συναισθημάτων για τα οποία ντρεπόμαστε. Αλλά ο Κύριος είναι εκεί για να μας βοηθήσει να προχωρήσουμε. Ο Κύριος συνεχίζει να φανερώνεται στις περιφέρειες, τόσο τις γεωγραφικές όσο και τις υπαρξιακές. Συγκεκριμένα, ο Ιησούς πηγαίνει να αναζητήσει τους αμαρτωλούς, μπαίνει στα σπίτια τους, μιλάει μαζί τους, τους καλεί σε μεταστροφή. Και κατακρίνεται γι’ αυτό: «Μα κοίτα, αυτός ο Δάσκαλος – λένε οι νομοδιδάσκαλοι – κοίτα αυτόν τον Δάσκαλο: τρώει με αμαρτωλούς, λερώνεται, πάει να ψάξει αυτούς που δεν έκαναν κακό, αλλά το υφίστανται, τους αρρώστους, τους πεινασμένους, τους φτωχούς, τους τελευταίους. Ο Ιησούς πηγαίνει διαρκώς στις περιφέρειες. Και αυτό πρέπει να μας δίνει μεγάλη ελπίδα, διότι ο Κύριος γνωρίζει τις περιφέρειες της καρδιάς μας, τις περιφέρειες της ψυχής μας, τις περιφέρειες της κοινωνίας μας, της πόλης μας, της οικογένειάς μας, δηλαδή εκείνο το κάπως σκοτεινό μέρος που εμείς δεν το δείχνουμε ίσως από ντροπή.
Από αυτή την άποψη, η κοινωνία της εποχής εκείνης δεν ήταν πολύ διαφορετική από τη δική μας. Ακόμη και σήμερα υπάρχει ένα κέντρο και μια περιφέρεια. Και η Εκκλησία γνωρίζει ότι καλείται να αναγγείλει τα καλά νέα ξεκινώντας από τις περιφέρειες. Ο Ιωσήφ, ένας ξυλουργός από τη Ναζαρέτ που εμπιστεύεται το σχέδιο του Θεού για τη νεαρή αρραβωνιαστικιά του και για αυτόν, υπενθυμίζει στην Εκκλησία να ρίξει το βλέμμα της σε αυτό που ο κόσμος σκοπίμως αγνοεί. Σήμερα ο Ιωσήφ μας διδάσκει το εξής: «Μην κοιτάς τόσο τα πράγματα που εξυμνεί ο κόσμος, κοίτα τις γωνίες, κοίτα τις σκιές, κοίτα τις περιφέρειες, εκείνο που δεν θέλει ο κόσμος». Υπενθυμίζει στον καθένα μας να δίνει σημασία σε αυτό που απορρίπτουν οι άλλοι. Υπό αυτή την έννοια είναι πραγματικά διδάσκαλος του ουσιώδους: μας υπενθυμίζει ότι αυτό που αληθινά αξίζει δεν τραβά την προσοχή μας, αλλά απαιτεί υπομονετική διάκριση για να ανακαλυφθεί και να εκτιμηθεί.
Ας του ζητήσουμε να μεσιτεύσει ώστε όλη η Εκκλησία να ανακτήσει αυτό το βλέμμα, αυτή την ικανότητα να διακρίνει και να αξιολογεί το ουσιώδες. Ας κάνουμε επανεκκίνηση από τη Βηθλεέμ, ας ξεκινήσουμε από τη Ναζαρέτ.
Σήμερα θα ήθελα να στείλω ένα μήνυμα σε όλους τους άνδρες και τις γυναίκες που ζουν στις πιο ξεχασμένες γεωγραφικές περιφέρειες του κόσμου ή που βιώνουν καταστάσεις υπαρξιακής περιθωριοποίησης. Είθε να βρείτε στον Άγιο Ιωσήφ τον μάρτυρα και τον προστάτη στον οποίο να κοιτάξετε. Σε αυτόν μπορούμε να στραφούμε με την εξής προσευχή, μια προσευχή που “φτιάχτηκε στο σπίτι”, αλλά βγαίνει από την καρδιά:
Άγιε Ιωσήφ,
εσύ που αδιάκοπα εμπιστευόσουν τον Θεό,
και έκανες τις επιλογές σου
καθοδηγούμενος από την πρόνοιά Του,
δίδαξέ μας να μην βασιζόμαστε τόσο πολύ στα έργα μας,
αλλά στο σχέδιο της αγάπης Του.
Εσύ που έρχεσαι από την περιφέρεια,
βοήθησέ μας να μεταστρέψουμε το βλέμμα μας
και να προτιμάμε αυτό που ο κόσμος απορρίπτει και βάζει στο περιθώριο.
Παρηγόρησε όποιον νιώθει μόνος
και υποστήριξε όποιον εργάζεται σιωπηλά
για την υπεράσπιση της ζωής και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Αμήν.
———————-
Μετάφραση: π.Λ
