ΠΑΠΑΣ ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ
ΓΕΝΙΚΗ ΑΚΡΟΑΣΗ
Αίθουσα Παύλος Στ’
Τετάρτη, 16 Μαρτίου 2022
Κατήχηση περί Γήρατος – 3. Τα γηρατειά ως πλούτος για τα ανέμελα νιάτα
Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές, καλημέρα!
Η βιβλική αφήγηση – με τη συμβολική γλώσσα της εποχής στην οποία γράφτηκε – μας λέει ένα εντυπωσιακό πράγμα: ο Θεός ήταν τόσο πικραμένος από τη διαδεδομένη κακία των ανθρώπων που είχε γίνει κανονικός τρόπος ζωής, ώστε νόμιζε ότι έκανε λάθος που τους δημιούργησε και αποφάσισε να τους εξαλείψει. Ριζική λύση αυτή. Δεν συμβαίνει καμιά φορά και σε εμάς -όταν κυριευόμαστε από την αίσθηση της ανημπόριας απέναντι στο κακό ή απογοητευμένοι από τους «προφήτες της καταστροφής»- να σκεφτούμε ότι ήταν καλύτερα να μην είχαμε γεννηθεί; Πρέπει μήπως να δώσουμε τα εύσημα σε ορισμένες πρόσφατες θεωρίες, που καταγγέλλουν το ανθρώπινο είδος σαν μια εξελικτική βλάβη στη ζωή στον πλανήτη μας; Όλα αρνητικά; Οχι.
Στην πραγματικότητα, βρισκόμαστε υπό πίεση, εκτεθειμένοι σε αντίθετες δυνάμεις που μας προκαλούν σύγχυση. Από τη μια πλευρά, έχουμε την αισιοδοξία μιας αιώνιας νιότης, που πυροδοτείται από τις εκπληκτικές εξελίξεις της τεχνολογίας, που ζωγραφίζει ένα μέλλον γεμάτο με πιο αποτελεσματικές μηχανές και πιο έξυπνες από εμάς, που θα γιατρέψουν τα δεινά μας και θα σκεφτούν για εμάς τις καλύτερες λύσεις για να μην πεθάνουμε: ο κόσμος των ρομπότ. Από την άλλη, η φαντασία μας είναι όλο και περισσότερο επικεντρωμένη στην παράσταση μιας τελικής καταστροφής που θα μας εξαφανίσει και που επιτυγχάνεται με έναν πιθανό πυρηνικό πόλεμο. Την «επόμενη μέρα» αυτού του πολέμου -αν υπάρχουν ακόμα μέρες και άνθρωποι- θα πρέπει να ξεκινήσουμε από το μηδέν. Καταστρέφοντας τα πάντα για να ξαναρχίσουμε από το μηδέν. Φυσικά, δεν αμελώ την ιδέα της προόδου. Φαίνεται όμως ότι το σύμβολο του κατακλυσμού κερδίζει έδαφος στο υποσυνείδητό μας. Η τρέχουσα πανδημία, επιπλέον, θέτει σε σημαντικό κίνδυνο την ανέμελη εικόνα μας για τα πράγματα που έχουν σημασία, για τη ζωή και για το μέλλον της.
Στη βιβλική αφήγηση, όταν πρόκειται για τη σωτηρία της ζωής στη γη από τη διαφθορά και τον κατακλυσμό, ο Θεός εμπιστεύεται το εγχείρημα αυτό στην πίστη του γηραιότερου όλων, του «δίκαιου» Νώε. Τα γηρατειά θα σώσουν τον κόσμο, αναρωτιέμαι; Υπό ποια έννοια; Και πώς τα γηρατειά θα σώσουν τον κόσμο; Και ποιος είναι ο ορίζοντας; Ζωή πέρα από τον θάνατο ή απλώς επιβίωση μέχρι τον κατακλυσμό;
Ένας λόγος του Ιησού, που παραπέμπει στις «ημέρες του Νώε», μας βοηθά να εμβαθύνουμε στο νόημα της βιβλικής σελίδας που ακούσαμε. Ο Ιησούς, μιλώντας για τους τελευταίους καιρούς, λέει: «Όπως έγινε τον καιρό του Νώε, έτσι θα γίνει και με τον ερχομό του Υιού του Ανθρώπου. Τότε έτρωγαν κι έπιναν, άντρες και γυναίκες παντρεύονταν και πάντρευαν, ως την ημέρα που ο Νώε μπήκε στην κιβωτό. Ύστερα ήρθε ο κατακλυσμός και τους αφάνισε όλους» (Λκ 17,26-27). Στην πραγματικότητα, το να τρως και να πίνεις, να παντρεύεσαι, είναι κάτι πολύ φυσιολογικό και δεν φαίνεται να αποτελούν παραδείγματα διαφθοράς. Πού είναι η διαφθορά; Πού ήταν η διαφθορά εκεί; Ο Ιησούς τονίζει ότι τα ανθρώπινα όντα, όταν περιορίζονται στην απόλαυση της ζωής, χάνουν ακόμη και την αντίληψη της διαφθοράς, η οποία νοθεύει την αξιοπρέπειά της ζωής και δηλητηριάζει το νόημά της. Όταν χάνεται η αντίληψη της διαφθοράς, και η διαφθορά γίνεται κάτι φυσιολογικό: όλα έχουν το τίμημα τους, τα πάντα! Αγοράζουμε, πουλάμε, γνώμες, πράξεις δικαιοσύνης… Αυτό, στον επιχειρηματικό κόσμο, στον κόσμο πολλών επαγγελμάτων, είναι σύνηθες φαινόμενο. Και βιώνουν ανέμελα τη διαφθορά, σαν να ήταν μέρος της κανονικότητας της ανθρώπινης ευημερίας. Όταν πας να κάνεις κάτι και το πράγμα είναι αργό, αυτή η διαδικασία είναι λίγο αργή, πόσες φορές ακούς τους ανθρώπους να λένε: «Αλλά, αν μου δώσεις χρήματα, θα το επιταχύνω». Πολλές φορές γίνεται αυτό. «Δώσε μου κάτι και θα το προχωρήσω». Το ξέρουμε όλοι καλά. Ο κόσμος της διαφθοράς φαίνεται μέρος της κανονικότητας του ανθρώπου, και αυτό είναι κακό. Σήμερα το πρωί μίλησα με έναν κύριο που μου έλεγε για αυτό το πρόβλημα στη χώρα του. Τα αγαθά της ζωής καταναλώνονται και απολαμβάνονται χωρίς μέριμνα για την πνευματική ποιότητα της ζωής, χωρίς φροντίδα για τη βιοσιμότητα του κοινού σπιτιού. Τα πάντα γίνονται εκμετάλλευση, χωρίς να ανησυχούμε για την καταστροφή και την υποβάθμιση από την οποία υποφέρουν πολλοί, ούτε καν για το κακό που δηλητηριάζει την κοινότητα. Εφόσον η κανονική ζωή μπορεί να γεμίσει με «ευημερία», δεν θέλουμε να σκεφτόμαστε τι καθιστά άδεια τη ζωή από δικαιοσύνη και αγάπη. «Μα, εγώ είμαι καλά! Γιατί πρέπει να σκέφτομαι τα προβλήματα, τους πολέμους, την ανθρώπινη δυστυχία, πόση φτώχεια υπάρχει, πόσο κακό; Οχι είμαι καλά. Δεν με ενδιαφέρουν οι άλλοι». Αυτή είναι η υποσυνείδητη σκέψη που μας οδηγεί να ζούμε σε μια κατάσταση διαφθοράς.
Μπορεί η διαφθορά να γίνει φυσιολογική, αναρωτιέμαι; Αδελφοί και αδελφές, δυστυχώς ναι. Μπορεί κανείς να αναπνεύσει τον αέρα της διαφθοράς όπως αναπνέει το οξυγόνο. «Μα αυτό είναι φυσιολογικό. Αν θέλεις να το κάνω αυτό γρήγορα, πόσα μου δίνεις;». Είναι φυσιολογικό! Είναι φυσιολογικό, αλλά είναι κακό, δεν είναι καλό! Τι ανοίγει τον δρόμο σε αυτό; Ένα πράγμα: η ανέμελη καρδιά που στοχεύει μόνο στη φροντίδα του εαυτού μας: αυτό είναι το πέρασμα που ανοίγει την πόρτα στη διαφθορά και βυθίζει τη ζωή όλων. Η διαφθορά επωφελείται πολύ από αυτή την κακή ανεμελιά. Όταν σε έναν άνθρωπο τα πάντα είναι εντάξει και δεν νοιάζεται για τους άλλους: αυτή η ανεμελιά μαλακώνει τις άμυνές μας, θολώνει τη συνείδησή μας και μας κάνει -έστω και ακούσια- συνένοχους. Διότι η διαφθορά δεν πάει ποτέ μόνη της: ένα άτομο έχει πάντα συνεργούς. Και η διαφθορά συνεχώς εξαπλώνεται, εξαπλώνεται.
Τα γηρατειά είναι στη σωστή θέση για να κατανοήσουμε την απάτη αυτής της εξομάλυνσης μιας ζωής που έχει εμμονή στην απόλαυση και είναι κενή σε εσωτερικότητα: ζωή χωρίς σκέψη, χωρίς θυσίες, χωρίς εσωτερικότητα, χωρίς ομορφιά, χωρίς αλήθεια, χωρίς δικαιοσύνη, χωρίς αγάπη: όλο αυτό είναι διαφθορά. Η ιδιαίτερη ευαισθησία των ηλικιωμένων, των γηρατειών για προσοχή, για ενδιαφέρον και στοργή που μας κάνουν ανθρώπινους, θα πρέπει να γίνει για άλλη μια φορά κλήση για πολλούς. Και θα είναι μια επιλογή αγάπης των ηλικιωμένων προς τις νέες γενιές. Θα είμαστε αυτοί που θα χτυπήσουμε τον κώδωνα του κινδύνου, της προειδοποίησης: «Πρόσεχε, αυτό είναι διαφθορά, δεν σε βγάζει πουθενά». Η σοφία των ηλικιωμένων μάς χρειάζεται πολύ σήμερα για να πάμε ενάντια στη διαφθορά. Οι νέες γενιές περιμένουν από εμάς τους γέροντες, από εμάς τους ηλικιωμένους έναν λόγο που να είναι προφητεία, που να ανοίγει πόρτες σε νέες προοπτικές πέρα από αυτόν τον ανέμελο κόσμο της διαφθοράς, της συνήθειας στις διεφθαρμένες καταστάσεις. Η ευλογία του Θεού επιλέγει τα γηρατειά, για αυτό το τόσο ανθρώπινο και εξανθρωπιστικό χάρισμα. Ποιο είναι το νόημα των γηρατειών; Ο καθένας από εμάς τους γέρους μπορεί να αναρωτηθεί. Το νόημα είναι το εξής: να είσαι προφήτης της διαφθοράς και να λες στους άλλους: «Σταμάτα, εγώ έκανα αυτόν τον δρόμο και δεν σε οδηγεί πουθενά! Τώρα σου λέω την εμπειρία μου». Εμείς οι γέροντες πρέπει να είμαστε προφήτες ενάντια στη διαφθορά, όπως ο Νώε ήταν ο προφήτης κατά της διαφθοράς της εποχής του, διότι ήταν ο μόνος που εμπιστευόταν ο Θεός. Σας ρωτάω όλους – και αναρωτιέμαι επίσης: είναι η καρδιά μου ανοιχτή για να είμαι προφήτης ενάντια στη σημερινή διαφθορά; Είναι άσχημο, όταν οι ηλικιωμένοι δεν έχουν ωριμάσει και γερνάει κανείς με τις ίδιες διεφθαρμένες συνήθειες των νέων. Ας σκεφτούμε τη βιβλική ιστορία των κριτών της Σωσάννας: είναι το παράδειγμα ενός διεφθαρμένου γήρατος. Και εμείς, με τέτοια γηρατειά, δεν θα μπορούσαμε να είμαστε προφήτες για τις νεότερες γενιές.
Και ο Νώε είναι το παράδειγμα αυτού του γενεσιουργού γήρατος: δεν είναι διεφθαρμένο, είναι γενεσιουργό. Ο Νώε δεν κάνει κηρύγματα, δεν παραπονιέται, δεν κατηγορεί, αλλά φροντίζει για το μέλλον της γενιάς που κινδυνεύει. Εμείς οι ηλικιωμένοι πρέπει να φροντίζουμε τους νέους, τα παιδιά που κινδυνεύουν. Κατασκευάζει την κιβωτό της φιλοξενίας και αφήνει ανθρώπους και ζώα να μπουν μέσα σε αυτήν. Φροντίζοντας τη ζωή, σε όλες τις μορφές της, ο Νώε εκπληρώνει την εντολή του Θεού επαναλαμβάνοντας την τρυφερή και γενναιόδωρη πράξη της δημιουργίας, που στην πραγματικότητα είναι η ίδια η σκέψη που εμπνέει την εντολή του Θεού: μια νέα ευλογία, μια νέα δημιουργία (βλ. Γεν 8,15-9,17 ). Η κλήση του Νώε παραμένει πάντα επίκαιρη. Ο άγιος πατριάρχης πρέπει ακόμη να μεσιτεύει για μας. Κι εμείς, γυναίκες και άντρες κάποιας ηλικίας -για να μην πω ηλικιωμένοι, γιατί κάποιοι θίγονται- ας μην ξεχνάμε ότι έχουμε τη δυνατότητα της σοφίας, να λέμε στους άλλους: «Κοίτα, αυτός ο δρόμος της διαφθοράς δεν οδηγεί πουθενά». Πρέπει να είμαστε σαν το καλό κρασί που, μόλις παλαιώσει, μπορεί να δώσει ένα καλό μήνυμα, όχι ένα κακό.
Κάνω μια έκκληση σήμερα σε όλους τους ανθρώπους που είναι μιας κάποιας ηλικίας, για να μην πω ηλικιωμένους. Προσέξτε: έχετε την ευθύνη να καταγγείλετε την ανθρώπινη διαφθορά στην οποία ζούμε και που οδηγεί τη ζωή στον σχετικισμό, σαν να ήταν όλα νόμιμα. Ας πάμε μπροστά. Ο κόσμος χρειάζεται, έχει ανάγκη από δυνατούς νέους, που να πάνε μπροστά, καθώς και από σοφούς γέροντες. Ας ζητήσουμε από τον Κύριο τη χάρη της σοφίας.
——————–
Μετάφραση: π.Λ
